I.nom. sing. facil, Plaut. Trin. 3, 2, 53; adv. facul, like difficul, simul; v. under adv. 2, and cf. Paul. ex Fest. p. 87 Müll.), [facio, properly, that may be done or made; hence, pregn.], easy to do, easy, without difficulty.
I. In gen.
A. Prop., constr. absol., with ad (and the gerund), the supine, inf., ut, and the dat.
(α).
Absol.: “nulla est tam facilis res, quin difficilis siet, quam invitus facias,” Ter. Heaut. 4, 6, 1; cf.: “facilis et plana via (opp. difficilis),” Plaut. Trin. 3, 2, 20: “quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat,” Caes. B. G. 2, 27 fin.; cf. “also: mihi in causa facili atque explicata perdifficilis et lubrica defensionis ratio proponitur,” Cic. Planc. 2, 5: “justa res et facilis,” Plaut. Am. prol. 33: “facilis et prompta defensio,” Cic. de Or. 1, 56, 237; cf.: “facilis et expedita distinctio,” id. Fin. 1, 10, 33: “facilia, proclivia, jucunda,” id. Part. Or. 27, 95; cf.: “proclivi cursu et facili delabi,” id. Rep. 1, 28: “ascensus,” Caes. B. G. 1, 21: “aditus,” id. ib. 3, 25 fin.; “descensus Averno,” Verg. A. 6, 126; Cic. de Imp. Pomp. 14, 41; cf.: “celerem et facilem exitum habere,” Caes. B. C. 3, 22 fin.: “lutum,” easy to work, Tib. 1, 1, 40: “fagus,” Plin. 16, 43, 84, § 229: “humus,” easy to cultivate, mellow, Curt. 4, 6, 5: “arcus,” Val. Fl. 1, 109: “jugum,” easy to climb, Prop. 4 (5), 10, 4: “somnus,” easy to obtain, Hor. C. 2, 11, 8; 3, 21, 4: “irae,” easily excited, Luc. 1, 173: “saevitia,” easily overcome, Hor. C. 2, 12, 26 et saep.: “aurae,” gentle, Ov. H. 16, 123: “jactura,” easily borne, Verg. A. 2, 646: “cera,” easily shaped, Ov. M. 15, 169: “victus,” copious, Verg. G. 2, 460.—Comp.: “iter multo facilius atque expeditius,” Caes. B. G. 1, 6, 2: “cui censemus cursum ad deos faciliorem fuisse quam Scipioni?” Cic. Lael. 4, 14: “faciliore et commodiore judicio,” id. Caecin. 3, 8.—Sup.: “quod est facillimum, facis,” Plaut. Trin. 3, 2, 4; cf. Cic. Rep. 2, 3: “concordia,” id. ib. 1, 32: “hujus summae virtutis facillima est via,” Quint. 8, 3, 71: “in quibus (ceris) facillima est ratio delendi,” id. 10, 3, 31 et saep.—
(β).
With ad and the gerund: “nulla materies tam facilis ad exardescendum est,” Cic. de Or. 2, 45, 190: “ad subigendum,” id. Rep. 2, 41: “ad credendum,” id. Tusc. 1, 32, 78: “palmae ad scandendum,” Plin. 13, 4, 7, § 29.—Comp.: “faciliora ad intelligendum,” Quint. 2, 3, 8.—Sup.: “haec ad judicandum sunt facillima,” Cic. Off. 3, 6, 30; id. Fin. 2, 20.—
(γ).
With ad and subst.: “faciles ad receptum angustiae,” Liv. 32, 12, 3: “mens ad pejora,” Quint. 1, 2, 4: “credulitas feminarum ad gaudia,” Tac. A. 14, 4.— Comp.: “mediocritas praeceptoris ad intellectum atque imitationem facilior,” Quint. 2, 3, 1.—
(δ).
With supine: “facile inventust,” Plaut. Trin. 3, 2, 53: “res factu facilis,” Ter. Heaut. 4, 3, 26: “cuivis facile scitu est,” id. Hec. 3, 1, 15: “facilis victu gens,” abounding in resources, Verg. A. 1, 445 Wagn.: “(Cyclops) nec visu facilis nec dictu affabilis ulli,” id. ib. 3, 621; cf.: “sapiens facilis victu fuit,” Sen. Ep. 90, 11.—Comp.: “nihil est dictu facilius,” Ter. Ph. 2, 1, 70.—Sup.: “factu facillimum,” Sall. C. 14, 1.—(ε) With inf.: “materia facilis est, in te et in tuos dicta dicere,” Cic. Phil. 2, 17, 42: “facilis vincere ac vinci vultu eodem,” Liv. 7, 33, 2: “facilis corrumpi,” Tac. H. 4, 39: “Roma capi facilis,” Luc. 2, 656.—So esp. freq. in the neuter, facile est, with a subject-clause: “id esse verum, cuivis facile est noscere,” Ter. Ad. 5, 4, 8: “quod illis prohibere erat facile,” Caes. B. C. 1, 50, 2: “neque erat facile nostris, uno tempore propugnare et munire,” id. ib. 3, 45, 4; Quint. 6, 4, 20: “nec origines persequi facile est,” Plin. 3, 5, 6, § 46: “quīs facile est aedem conducere,” Juv. 3, 31; 4, 103.— Comp.: “plerumque facilius est plus facere quam idem,” Quint. 10, 2, 10; 12, 6, 7.—Sup.: “stulta reprehendere facillimum est,” Quint. 6, 3, 71; 11, 1, 81.—(ζ) With ut: “facilius est, ut esse aliquis successor tuus possit, quam ut velit,” Plin. Pan. 44, 3; 87, 5; cf. with quod: facile est quod habeant conservam in villa, Varr. R. R. 2, 10, 6.—(η) With dat.: “terra facilis pecori,” i.e. suitable, proper, Verg. G. 2, 223; cf.: “campus operi,” Liv. 33, 17, 8: “facilis divisui (Macedonia),” id. 45, 30, 2: “neque Thraces commercio faciles erant,” Liv. 40, 58, 1: “homines bello faciles,” Tac. Agr. 21: “juvenis inanibus,” easily susceptible, open to, id. A. 2, 27; cf.: “facilis capessendis inimicitiis,” id. ib. 5, 11. —(θ) With gen. (poet.): “Hispania frugum facilis,” fertile in, Claud. Laud. Seren. 54.—
b. Adverbially, in facili, ex (e) facili, and rarely, de facili, easily: “cum exitus haud in facili essent,” not easy, Liv. 3, 8, 9 Drak.: “in facili,” Sen. Clem. 1, 7: Plin. 18, 28, 68, § 274; Dig. 26, 3, 8: “ita adducendum, ut ex facili subsequatur,” easily, Cels. 7, 9 med.: “ex facili tolerantibus,” Tac. Agr. 15 init.: ex facili, Cel. 6, 1, 1; Plin. 37, 4, 15, § 60; “for which: e facili,” Ov. A. A. 1, 356: de facili ab iis superabuntur, Firm. Math. 5, 6.—
B. Transf.
a. Of persons that do any thing with facility, ready, quick.— Constr. with ad, in, and simple abl.: “facilis et expeditus ad dicendum,” Cic. Brut. 48, 180: “sermone Graeco promptus et facilis,” Suet. Tib. 71; cf.: “promptus et facillis ad extemporalitatem usque,” id. Tit. 3: “faciles in excogitando et ad discendum prompti,” Quint. 1, 1, 1: “exiguo faciles,” content, Sil. 1, 615.—
b. Of things, easily moving: “oculi,” Verg. A. 8, 310: “manus,” Ov. F. 3, 536: “cervix,” Mart. Spect. 23: “canes, i. e. agiles,” Nemes. Cyneg. 50.
II. In partic.
A. Of character, easy, good-natured, compliant, willing, yielding, courteous, affable: “facilis benevolusque,” Ter. Hec. 5, 1, 35: “comes, benigni, faciles, suaves homines esse dicuntur,” Cic. Balb. 16, 36: “facilis et liberalis pater,” id. N. D. 3, 29, 73: “lenis et facilis,” id. Fam. 5, 2, 9: “facilis et clemens,” Suet. Aug. 67: “facilem populum habere,” Cic. Fam. 7, 1, 4: “facilem stillare in aurem,” Juv. 3, 122: “di,” id. 10, 8. —With in and abl.: “facilem se in rebus cognoscendis praebere,” Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32; cf.: “facilis in causis recipiendis,” id. Brut. 57, 207: “faciles in suum cuique tribuendo,” id. ib. 21, 85: “faciles ad concedendum,” id. Div. 2, 52, 107.—With in and acc.: “sic habeas faciles in tua vota deos,” Ov. H. 16, 282.—With inf.: “faciles aurem praebere,” Prop. 2, 21, 15 (3, 14, 5 M.): “O faciles dare summa deos,” Luc. 1, 505.—With gen.: “facilis impetrandae veniae,” Liv. 26, 15, 1: “alloquii facilis (al. alloquiis),” Val. Fl. 5, 407.—Absol.: “comi facilique naturā,” Suet. Gramm. 7: “facili ac prodigo animo,” id. Vit. 7.—Comp.: “facilior aut indulgentior,” Suet. Vesp. 21; Quint. 7, 1, 27; Flor. 4, 11, 2.— Sup.: “quid dicam de moribus facillimis,” Cic. Lael. 3, 11.—
B. Of fortune, favorable, prosperous: “res et fortunae tuae ... quotidie faciliores mihi et meliores videntur,” Cic. Fam. 6, 5, 1; Liv. 23, 11, 2.—Adv. in four forms: facile, facul, faculter, and faciliter.
1. făcĭlĕ (the class. form).
(α).
easily, without trouble or difficulty: “facile cum valemus recta consilia aegrotis damus,” Ter. And. 2, 1, 9: “quis haec non vel facile vel certe aliquo modo posset ediscere?” Cic. de Or. 2, 57, 232: “vitia in contraria convertuntur,” id. Rep. 1, 45.—Comp.: “cave putes, aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,” Cic. Rep. 1, 42 fin.: “quo facilius otio perfruantur,” id. ib. 1, 5: id hoc facilius eis persuasit, quod, etc., Caes, B. G. 1, 2, 3.—Sup.: “ut optimi cujusque animus in morte facillime evolet tamquam e custodia,” Cic. Lael. 4, 14: “facillime fingi,” id. Cael. 9, 22: “facillime decidit,” id. Rep. 2, 23: “mederi inopiae frumentariae,” Caes. B. G. 5, 24, 6 et saep.—
(β).
To add intensity to an expression which already signifies a high degree, certainly, unquestionably, without contradiction, beyond dispute, by far, far (often in Cic.; “elsewh. rare): virum unum totius Graeciae facile doctissimum,” Cic. Rab. Post. 9, 23: “facile deterrimus,” id. Tusc. 1, 33, 81: “genere et nobilitate et pecunia facile primus,” id. Rosc. Am. 6, 15; cf.: “virtute, existimatione, nobilitate facile princeps,” id. Clu. 5, 11: “facile princeps,” id. Div. 2, 42, 87; id. Fam. 6, 10, 2; id. Univ. 1; Flor. 3, 14, 1: “facile praecipuus,” Quint. 10, 1, 68: “facile hic plus mali est, quam illic boni,” Ter. And. 4, 3, 5: Pe. Sed tu novistin' fidicinam? Fi. Tam facile quam me, as well as I do myself, Plaut. Ep. 3, 4, 68.—With verbs that denote superiority (vincere, superare, etc.): “post illum (Herodotum) Thucydides omnes dicendi artificio, mea sententia, facile vicit,” Cic. de Or. 2, 13, 56; cf. id. Off. 2, 19, 59; id. Rep. 1, 23; cf. “also: stellarum globi terrae magnitudinem facile vincebant,” id. ib. 6, 16 fin.; id. de Or. 1, 33, 150: “Sisenna omnes adhuc nostros scriptores facile superavit,” id. Leg. 1, 2, 7; cf. id. de Or. 3, 11, 43: “facile palmam habes!” Plaut. Trin. 3, 2, 80.— In naming a large amount, quite, fully: “huic hereditas facile ad HS. tricies venit testamento propinqui sui,” Cic. Verr. 2, 2, 14, § 35.—
(γ).
With a negative, non facile or haud facile, to add intensity, not easily, i.e. hardly: “mira accuratio, ut non facile in ullo diligentiorem majoremque cognoverim,” Cic. Brut. 67, 238: “sed haud facile dixerim, cur, etc.,” id. Rep. 1, 3 fin.; cf.: “de iis haud facile compertum narraverim,” Sall. J. 17, 2: “animus imbutus malis artibus haud facile libidinibus carebat,” id. C. 13, 5. —
b. Readily, willingly, without hesitation: “facile omnes perferre ac pati,” Ter. And. 1, 1, 35; cf.: “te de aeternitate dicentem aberrare a proposito facile patiebar,” Cic. Tusc. 1, 33, 81: “disertus homo et facile laborans,” id. Off. 2, 19, 66: “ego unguibus facile illi in oculos involem,” Ter. Eun. 4, 3, 6.—Comp.: “locum habeo nullum, ubi facilius esse possim quam Asturae,” Cic. Att. 13, 26, 2.—
c. (Acc. to facilis, II. B.) Pleasantly, agreeably, well: “propter eas (nugas) vivo facilius,” Plaut. Curc. 5, 2, 6: “cum animo cogites, Quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles,” Ter. Ad. 3, 4, 56: “facillime agitare,” Suet. Vit. Ter. 1: “ubi Crassus animadvertit, suas copias propter exiguitatem non facile diduci,” not safely, Caes. B. G. 3, 23, 7.—
2. făcul (anteclass. ), easily: nobilitate facul propellere iniquos, Lucil. ap. Non. 111, 19; Pac. ib. 21: “haud facul, ut ait Pacuvius, femina una invenietur bona,” Afran. ib. 22: “advorsam ferre fortunam facul,” Att. ib. 24.—
4. făcĭlĭter (post-Aug.; predominating in Vitruvius; censured by Quint. 1, 6, 17), easily: “ferrum percalefactum faciliter fabricatur,” Vitr. 1, 4, 3 et saep.; Mart. Cap. 3, § 325.