Hec ego dum parvis posuissem scripta libellis
Tutaque sub plano consisteret anchora portu,
Letus ad occasum properabat Phebus et ipsos
A curru flectebat equos stimuloque fugabat
5Ad requiem, pelagoque ruens sua lumina tandem
Clausit et obscura fecere crepuscula noctem.
Tunc mea mens, curis calamisque oppressa diurnis,
Convocat in thalamos ad mutua munera corpus.
Non poteram vigilare mihi aut dormire videri,
10Quamvis fessa suam caperent mea membra quietem:
Sic vigiles oculos, clausos sic somnus habebat.
Tunc mesta in thalamis mulier, percussa superbum
Pectus et ora manu digitisque avulsa capillos,
Cui sua vix humeros vestis dimissa tegebat,
15Sistere cum lacrimis oculisque fluentibus ante
Visa michi, sicque ore loqui: "Sum Genua", dixit,
"Urbs hodie infelix et nulli proxima sorti,
Quae conspecta meos possit lenire dolores:
Tanta meo capiti coniecta pericula vidi.
20Non michi sunt animo, vates, nec corpore vires,
Nec possum ulterius fortes sufferre falanges,
Nec classem Alfonsi vicino expellere ponto
Sufficio. Cecidi, nulla est in pectore virtus,
Victa mari fugio, terris ego victa recedo.
25Nil mihi cum sceptris, pacem pro munere, quaeso,
Hanc olim studio studeas componere secum,
Hanc lacrimis, miseranda, dari michi postulo, et aurum
Accipe, da Alfonso concam, concede piaclum
Caesaris antiqum, votis atque omnia pone,
30Quae tu longa autem pro consuetudine menti
Credideris libuisse suae. Da, perfice, comple
Omniaque augendis describe futura triumphis!
Polliceor quodcumque ratum tu gesseris: addas
Argentum, concas, aurum, servile tributum
35Et tua quod dignum tulerit sapientia sceptris.
Cuncta meis credam votis ventura secundis,
Dum me sub solio securam vivere, vates,
Efficias: requies haec est firmissima nostris
Ossibus, et nostre medicina inventa saluti".
40Dixerat et thalami conscendens ultima nostri,
Sanguineos latices stillantia lumina duxit
Pectoribus vicina meis lacrimisque precatur
Auxilium tantoque modum requiemque labori.
Tunc ego: "Quando tuos defles, urbs optima, casus
45Hocque ingens mihi ponis onus, verissima paucis
Pauca tibi expediam, paci quae maxima nostrae
Fundamenta reor; dehinc proxima caetera pandam.
Tu cura quodcumque tibi praedixero ceptis
Perpetuare tuis atque alta in mente tenere:
50Nam non vana tibi, non inperfecta resolvam
Consilia, aut aegrae non proficientia menti,
Verum sana quidem et quae sunt firmissima ponam,
Ut sua cum primis conferrent vota Lucullis
Perque inter Fabios irent fortissima nostros.
55Inclita Navarre soboles spesque optima regum,
Cui tot leta olim debentur sceptra futuri
Imperii, Ausoniae princeps devectus ad oras
Germanum Alfonsum magni genitoris adivit.
De se leta magis sperat sibi praemia mundus
60Pluraque continuis pulcerrima dona triumphis,
Quam de te quondam tua, Romule, Roma, priusquam
Tam crudele tuum tulerit sors impia fatum
Et tam mesta tuis tua funera civibus: ante
Menibus ornatam te extinctum secula Romam
65Non videre tuam, sic te Fortuna repente
Cepit et in magno posuit tua sidera caelo.
Non ita magnanimi proles generosa Philippi
Imperio exundans, nec tam secura Catonis
Consilia in terris et magni Caesaris arma
70Profectura forent, si iuncta potentia sceptrum
Efficeret quantum scaevis promittit in armis
Principis unius felix sapientia, quantum
Consiliis quantumque piis clementia rebus.
Ne te multa morer dicendo et multa revolvam,
75Quae magis imperium, vires et pectora magni
Principis edoceant belloque ingentia Martis
Arma dei largasque manus et munera rursus,
Alfonso similis patruo per sceptra videtur
Ire suo magnosque animi rapuisse favores,
80Tanta suo capiti constat sententia, tanta
Consilia atque animo robur, victoria, virtus.
Longa tibi, mulier, recitarem carmina, longos
Sermones variosque vie per iugera cursus,
Si quanto Alfonsus mentis suscepit honore
85Magnanimum carumque sibi per sceptra nepotem
Quantaque in Apulia dederit sibi gaudia seu quae
Munera, vel quanto magnum praefecit amori;
Reddere te cautam stetero, dum currere totum
Seu tibi rite velim rerum depromere partem.
90Non sic, devicta forti Cartagine bello
Abiectisque suis per terram menibus, olim
Letitia plenos fecit tibi Roma triumphos,
Scipio, non tantos animo signavit honores
Nec tam leta tibi cesserunt gaudia nec tam
95Pectoribus concessa tuis sunt caetera, quanta
Vel quae magnanimo maiestas regia primo
Navarre gessit genito; non secula tantos
Reddere Pompeio quondam potuere favores,
Nec tibi devictis, Caesar, per proelia Gallis,
100Quamvis magnifice gestis tunc undique rebus
Sat genero soceroque olim per menia et urbem
Prestiterint dignos Capitolia leta triumphos.
Praetereo Actilium, victo Iherone superbum
Lictore trinacrio, qui post ad menia missus
105Imperiumque suum, rediens ad funera laetus,
Servavit patriam Poenosque ad Tartara iunxit
Morte sua, fama felix per secula consul.
Praetereo Scaurum, Marium Sillamque sodalem,
Fabritios Fabiosque omnes omnesque Metellos
110Et quos magna tulit quondam sibi Roma Quirites
Magnanimosque duces, qui victis hostibus et tot
Quaesitis spoliis per mille pericula numquam
Hunc talem videre diem. Michi proxima mentem
Ferque tuos oculos et toto pectore siste!
115Namque tibi Apulia princeps invictus ad ipsam
Parthenopem rediens quo gestu intraverit urbem
Quaeve suo dederit merito condigna nepoti
Gaudia describam, calamis non debita nostris
Caetera praeteream: cantu maiore videntur
120Digna. Sed haec nostra pro consuetudine ponam,
Quo tibi nota magis pia mens sit principis et quo
Res tua fixa loco melius dignoscere possis.
Principio regum et sceptri pater optimus unus,
Cui celsa imperio parent tot regna patentque
125Sidera et ingentes famulantur in equore fluctus,
Principibus caram veniens Alfonsus in urbem
Parthenopem, fervent laetis cui viscera rebus,
In medio heroum graditur cum laude duorum:
Scilicet hic dextrum princeps latus occupat, alter,
130Dux Calabrum, signo genitore iubente sinistrum.
Inter cara duos prius est ostensa voluntas
Deque animo sincerus amor vel lis pia, dum se
Invitant reges et dum meliore videtur
Quisque loco properasse suo sociumque benigno
135Cedendo superasse animo gestuque priore
Vicisse et pulchro dudum hoc certasse duello.
Non tam leta olim vidit sua gaudia Phebus
Architenens faretramque gerens avidusque capelle
Ideo sub monte ruens, dum cursitat ardens
140Ad praedam et preda demum cum laude retenta,
Quantum hic Alfonsus, cari dum clara nepotis
Ora videt magnique sui pia pectora nati,
Leticia ingenti letus sua lumina pascit:
Nunc oculos nato, nunc ora decentia volvit
145Navarre genito primo, proceresque ducesque
Stant ante et retro omnes pulchro ordine iuncti.
Hic musae cithareque sonant, genus omne tubarum
Prosequitur cantusque ingens ingentia pulsat
Sidera et ethereo complentur carmine silvae.
150Non Priamus quondam tantum sua gaudia letus
Inter tot natos atque inter Pergama felix
Duxit, et ornatos non tantum Roma triumphos
Dum vicere hostes, sua castra et menia, cives,
Quantum hodie Alfonsus; postquam hic insignia vidit
155Regia et extensos multa dulcedine ludos,
Inclitus optatam princeps defertur in urbem
Inque sua tandem comitatus saede quievit.
Quanta hic Alfonsus fecit convivia magnus,
Quosve dedit sumptus et quos per menia ludos,
160Quosve neoptolomos tribuit quaeve optima rursus
Praemia militibus, longum esset scribere, longum
Dicere; ut haec habeas, extremis omnia duxit
Rebus et ad summum complevit gaudia finem,
Ut iam si vellet posset Fortuna minari,
165Quae raro letis mansit secura triumphis.
Non locus absque suo, non sunt sine moenia ludo,
Omnia festa patent, felicia quaeque nitescunt
Principis ante oculos, proceres ante ora recurrunt.
Quisque studet servire animo et servire labore
170Obsequioque placere suo primusque videri
Servitio et primus sub cara mente notari.
Sic iubet Alfonsus, sic digerit omnia magnus,
Caetera magna facit, magno placitura nepoti.
O quam clara tuis laus laudibus addita, quantum
175Ornarunt primos animi spetiosa favores
Et quantum antiquos nova gesta, Alfonse, triumphos!
Hic multum Siculos rebusque animoque iuvabat
Navarre princeps magnus, quia vel tulit illum
Magnanimum sors laeta virum fortemque piumque
180Ut quoscumque pius clemensque videret, amaret,
Vel quia stirps regum felix atque inclita quondam
Trinacriae regina fuit genitrix sua Blanca,
Coniuge Martino Sardorum bella sequente,
Sceptra gerens regnique sui pia iura tenebat.
185Non vult sceva viros longis Fortuna diebus
Tranquilla in terris aut leta vivere pace,
Sed repetit quodcumque suum concessaque dudum
Munera restitui scevis exclamat in armis.
Hic mos ante Urbem, mos hic ante ardua Troie
190Menia et imperium Priami sceptrumque parentum
Antiquum et demum quae sunt ante omnia terris
Fortune instabili semper fuit: omnia tollit
Quae dederat, ludensque iterum sublata parumper
Concedit, facilesque suos ostendit ocellos
195Ad multos male fida iocos rursusque volutat
Mentem, oculos, vultum, fugiens, firmissima nulli,
Mille venit gladiis et centum obiecta ruinis.
Magnus apud Sardos quae sunt rex optima bello
Fert secum puppesque armis et milite complet;
200Sed postquam infausto veniens sub sidere princeps
Ardentes equitum turmas peditumque catervas
Explicat in terris traxitque a navibus omnes
Contra hostem vires, scevique insignia Martis
Ac ferrum et clipeos posuitque in monte canoras
205Bellantesque tubas septasque in milite letas
Fulgentesque aquilas et demum flebile vicit
Structis ordinibus bellum Sardosque fugavit,
Heu, heu, non merita clausit sua lumina morte
Et ruit ante diem fatisque urgentibus ipsis,
210Bellicus a nostra victor tellure recessit
Diviciasque orbis caecas sceptrumque reliquit,
In caelum aspiciens inque aurea sidera currens,
Unde pedem tulerat, terrarum obscura subintrans.
Non parcunt ducibus, non regibus impia parcunt
215Funera, sorte pari veniunt ad quaeque sorores
Stamina, nec magnos horrent extinguere vultus.
Sic visum placitumque Deo: manet ultima nostros
Scripta dies gressus, hora implacabilis omnes
Contrahit incursus et certo fine cohercet.
220At percussa suum postquam regina maritum
Flevit et exequias sollemni carmine dixit
Cumque piis flammis consumpsit caerea centum
Terque iterum centum niveis hastilia villis,
Complevitque sacro tociens altaria fumo
225Et cum magnanimo sollemnia caetera sumptu,
Qualia funeribus regum prestanda videntur,
Incepit populis subito dare iura sicanis
Et sanctam studiis meritisque ostendere pacem;
Se struit in leges et leges optima condit,
230Quales Romanis dedit olim Graecia nudis
Aut quondam quales calami posuere Ligurgi.
Non sunt in terris firmae cum sidere sortes,
Protinus adverso turbantur prospera vento
Dulciaque apposito miscentur queque veneno;
235Non statuas uno pingit Fortuna colore,
A non constanti didicit se volvere luna,
Ocia nostra suo veniunt obiecta labori
Et firmam nulli concedunt fata quietem.
Namque alter veniens regni iurisque magister
240Non maiestatem domine, non principis horret
Iussa sue sceptrumque pari vult iure tenere;
Inter magna duos orta est discordia et ingens
Congeritur terris crudeli funere bellum:
Alter se populis, ducibus fovet altera sceptrum.
245Hunc tandem evictum princeps per proelia cepit
Et captum in vinclis fido custode tuetur.
Non tibi plebeias tribuit victoria laudes,
Nec parvos habuit tua virtus leta triumphos,
O morum spetiosa parens, o cognita terris
250Virtutum preciosa fides, regumque ducumque
Laus, decus et splendor, nostrae regina salutis,
Nomine, Blanca, tuo, fausto clarissima partu,
O felix mater, felix o principis una,
Una iterum felix! Quae terris femina tantas
255Pectore concepit vires? Quae femina laurus
Apposuit capiti tantas? Non Caesar in armis
Consul apud Gallos tantos accepit honores,
Nec Marius tantos. Alto dignissima sceptro,
Armorum praestans studiis, dux optima belli,
260Dux gentis generosa tuae, comitumque ducumque
Imperiique decus magni, par sola Camille,
Qua non italicis melior fuit altera terris,
Unde tibi tantos tribuit sapientia mores,
Unde animos tantos? Lustrat prudentia corpus
265Undique magna tuum; belli nil defuit armis
Nilque pudicitiae, soli sunt omnia menti
Munera magna tuae, quae vix concessa videntur
Principibus raroque aliis per secula centum.
Interea a populis magno conscriptus honore
270Victor aragoneus princeps Fernandus habetur:
Hunc leges et iura vocant ad sceptra suumque
Imperium et firmum valido sub pectore robur.
At regina suo quamvis genitore vocante
Navarram peteret, Siculos per bella fideles
275Non parvo secum semper servavit amore:
Hos colere officiis rebusque opibusque iuvare
Nititur atque absens absentes mente tenere.
Hac igitur merita potuit ratione Sicanos
Filius a tanta veniens genitrice fovere,
280Quos quondam rigidi per mille pericula Martis
In bello pendens sapiens sua mater amavit.
Hic pius, hic clemens, omni hic virtute refulget
Inclitus et secum magnus gerit omnia regum
Munera, quem multa dicunt cum laude misertum.
285Haec virtus animos ad caeli sidera et ipsas
Concessas nobis divino munere sedes
Ducit et ethereos haec dat sperare triumphos
Et rigidos populos firma sub lege teneri
In terris: quocumque trahas, quocumque repellas,
290Lumine mentis eunt et quae sunt optima complent.
Quo te mira magis moveant, quo munera nulli
Magno concessa Deo tua pectora pungant
Dentque fidem nostris maioraque pondera verbis,
Huc oculos, aures verte, urbs, huc, optima, mentem
295Et que spiritibus tantum sunt danda beatis
Accipe et, o felix, sub tanto principe gaude!
Francorum princeps quondam Lodovicus, honestam
Dum vitam in terris ageret sceptrumque teneret,
Hoc est divino donatus munere sanctus,
300Ut qui stirpe sua recta ratione niteret
Regalique domo, qui non medicabilis ulla
Arte viget morbus colloque et gutture crescit,
Hunc posset sacro curare in carmine morbum
Et testudineam penitus dissolvere carnem
305Fecundam in partu sobolemque abolere futuram,
Ne cum tabe sua rursus viciata tumescat.
Navarre princeps, Francorum a sanguine currens,
Hac inter reges prisca virtute nitescit
Et tulit auxilium multis multisque salutem
310Hosque omnes sanat digitis et carmine morbos.
Quantum hic auxilio, quantum hic pietate refulget
Audisti, supraque nihil super esse videtur,
Nec locus alter adest, ultra quo tendere possis.
Hic poterit tantos solus curare dolores
315Mestitiamque tua penitus depellere mente
Et morbos curare omnes luctusque levare;
Hunc adeas regem lacrimis, hunc, optima, poscas
Carminibus precibusque piis et pectora tandem
Da pedibus tua fixa suis, requiemque modumque
320Vulneribus pete, mesta, tuis: post tempore parvo
Venturum aspicies quodcumque poposceris, omnem
Leticiamque animo, nervis membrisque salutem.
Hunc cole perpetuis meritis, hunc leta triumphis
Accipe, mutandis sit nulla occasio rebus,
325Quin tu materiam tollas causamque repellas
Servitio et grata teneas cum mente favorem.
Haec tua summa quies, haec est medicina dolori
Certa tuo! Accelera, tua res firmissima voto
Fertur et in tuto felix latet anchora portu".
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
Alfonseis (G. Albanese, 1990).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.