argumentum encomiastici tertii
Saeuos inuidiae refert furores,Et regem Ausoniae malis retentum
Brugarum insidiis, subinde motas
Bellorum subito manus in hostes.
5Hinc mistas lachrymis pias querelas.
Et iam fama uolans totum compleuerat orbem,
Illum diuino praesignem Caesare natum
Ausoniae Regem sceptrum subiisse Quirini.
Ergo Oratores diuerso ex orbe profecti
5Laudatum ueniunt pariter natumque patremque.
In primis Veneti, quorum facundia laudes
Et Regis bello mauortia facta secuta
Mouit Fortunae inuidiam. Nunc tristia dicam
Facta, sed inuitus, uellem tibi laeta per omnes
10Ad citharam numeros deducere carmina, Caesar,
Cui si tu faueas, non est cur numina uatum
Sollicitem Musas, Nysaeique orgia Bacchi,
Occisoque Dei tripodas Pythone canoros.
Hanc igitur cantus etiam precor aspice partem;
15Nec quia non placeant, ideo contemne canentem
Brugarum insidias, ac tristia facta furentum,
Gandarumque scelus, quod nunquam deleat aetas,
Si quondam ante rogos auditur flebile carmen,
Et iuuat exhaustos olim meminisse labores,
20Illustrisque magis per summa pericula uirtus
Redditur, ac profert uicturum in saecula nomen.
Sic non errasset, minus esset notus Vlysses.
Noscitur Aeneas Troianis exul ab oris,
Dum maris et terrae patitur, bellique furores.
25Notior ad Troiam saeuus dum pugnat Achilles,
Quam dum semiferi cantat Chironis in antro.
Sic tuus insignis post tanta pericula natus
Maior erit, quam si concessae tempora uitae
Egisset sortem nunquam perpessus iniquam.
30Non hic te, Caesar, per longa exorsa morabor:
Summa sequar. fidibus concede sonantibus aures.
Hic mihi Pierides, et eris mihi magnus Apollo.
Cum sic unanimes regem fecisse Quiritum
Cognouit Fortuna duces, tituloque minore
35Imperii nato magnum cessisse parentem,
Ac totum laetari orbem, summisque per omnes
Laudibus in coelum tolli; subrisit amare
Saeua mouens animo, nec tu per numina nostra
Rex (ait) Ausoniae mihi non exercitus ibis,
40Quamuis promittat sacram tibi Iuppiter aulam,
Nec minor Alcide uenias ad regna Quiritum,
Ac tibi certatim populi gratentur, et orbis
Laetitia incedat, magnosque exsoluat honores.
Te ferat in coelum Veneta legatus ab urbe
45Laudibus Hermoleos, quo non iam plenius alter
Scrutatus causas, et lati semina mundi,
Haurit Dircaeo uates ex fonte liquores.
Dixit, et ut Gandas Brugasque armaret in iras,
Ocyus infernis pallentem dira sororem
50Sedibus Inuidiam exegit, qua uasta uorago
Ducit in abruptum duplicata nocte barathrum,
Tartareamque domum pernix uolat illa per urbes
Magnas, summa petens, sequitur liuorque dolorque,
Aeternique metus comites, ac tristia pallor
55Ora mouens, dubiae comitatur murmura linguae.
Excitat illa animos Gandarum, et pectora acerbis
Irritat stimulis, Brugasque hortatur et urget
In scelus, aeternae promittens nomina famae,
Si capiant Regem sociata fraude Quiritum,
60Ac morti dedant pro libertate suorum.
Ante oculos proponit auos, et facta parentum.
Belliger in Gallos iam tum Rex arma mouebat
Per Brugas. igitur factis gens effera iniquis
Compositis, tenuit captiuum fraudibus illum
65Nil sic sperantem, portisque exire uetabat:
Vel maius factura nefas, ni bella moueri
In se continuo, atque ultricia signa uenire
Audisset. Libycis ceu cum Getulus in oris
Iam sine patre furens lustrat leo tecta ferarum,
70Nec timet insidias, nec subdita regna ueretur:
Tam praestans animi fertur securus in hostem.
Si tamen exceptus uasto claudatur in antro,
Non exire potens; secum crudelia frendit,
Secum indignatur, secumque exaestuat ira.
75Tum timor inuadit syluas, tum saeua ferarum
Agmina captiui sortem miserata leonis
Horrescunt; acti donec non immemor aeui
Extemplo motis genitor sibi uendicat armis
Natum, immane furens, subitoque ulciscitur hostem.
80Sic toties uictor quamuis iuuenilibus annis
Ille tuus, Caesar, natus per regna, suasque
Incedens urbes, cum bellum ferret in hostes,
Armatasque acies, et pictis Teutonas armis;
Nil metuens clausa subito retinetur in urbe
85Brugarum. ille dolis uel circumuentus iniquis
Quamuis captiuus, tamen imperterritus haesit,
Multa mouens animo, Fortunae agnouit iniquae
Et fraudem, et casus, et inexorabile fatum.
Quo praeceps fortuna ruis? quo tristia laetis
90Permisces rebus? quantis uesana periclis
Quaesitum decus, et magnarum pondera rerum
Disturbas? quantos humana negocia motus
Excipiunt, miscentque uices? heu sortis amarae
Interdum, et fragilis laudata potentia sceptri.
95Talibus incusat Rex indignatus acerbam
Fortunam, rerumque uices sub corde uolutat.
At tu nostratis fidei uenerabile, Caesar,
Exemplum, ac magni certissima gloria mundi,
Non iter euitans, non longi incommoda belli
100Pro nato fugiens, quamuis grandaeuus et annis
In senium uersis, subito capis arma, ducesque
Primus in arma uocas, Romanaque signa secutos
Ducis in aduersos Brugas, quos Marte coactos
Exceptum insidiis etiam tibi reddere natum
105Fregisti uictor, quod nunquam deleat aetas
Postera, dum Nilus septeno gurgite pontum,
Dum prior exurgens uenienti nocte sequetur
Stella diem Veneris renouato nomine Vesper,
Caesaris hoc factum cunctis mirabile seclis
110Semper erit, nomenque diu per uota nepotes
Sponte feret seros; nulloque tacebitur aeuo,
Dum Sol flammigera lustrabit lampade terras,
Et soror obliquos incedet luna per orbes,
Principis haec pietas: pro qua tibi debet Olympus,
115Caesar, honoratam sedem, cum munere uitae
Functus in astra senex ibis, qua lactea mundi
Pars uacat, et nullis turbatur nubibus aether,
Qua sedes hominum, gelidae qua proxima Phoebe
Regna beatorum, quos usque in sydera uirtus
120Vexit ab Elisiis post longa obliuia campis,
Talia praeclaris redduntur praemia factis,
Post cineres surdos, ac plenam manibus urnam;
Et quaesitorem uitae Minoa relictae;
Qualia iam totum de te pia fama per orbem
125Spargit, et intentas hominum sibi uendicat aures,
Quali tartareas Orpheus cum uenit ad umbras
Mouit uoce Deos. quis enim modo nescit honores
Caesaris, ac laudes habitosque ex hoste triumphos?
Vnde uenit Phaethon, et qua se condit in undas,
130Qua tonat extremi ad Boream pars ultima mundi,
Qua Notos exurgens depressam deserit Arcton,
Auditum est, spreta Brugas pietate rebelles,
Atque feros Gandas (quibus et sua praemia reddant,
Si mouet ira Deos, si sunt qui talia curent)
135Horrendum fecisse nefas: iuuenemque potentem
Et formae egregium, et sublimem laudibus olim
Captiuum tenuisse ducem: cum ferret in hostes
Iam toties uictor, iam toto cognitus orbe
Armatas acies, et martia signa per oras
140Belgarum, ac fremeret tellus hostilis, et illum
Optatum uotis speraret Gallia regem.
Praeterea comites Regis uiolasse nefandis
Vulneribus, quosdam raptos in uincula saeua
Confecisse fame, aut ferro secuisse bipenni.
145Quid tibi mentis erat, cum talia facta uidebas
Praesens? heu quales surgebant pectore ab imo
Tum gemitus, quantis implebas questibus auras,
Fortunae inuidiam lachrymis facturus iniquae.
Non sic Circaeis socios plorauit Vlysses
150Ingeniis uersos uariarum in monstra ferarum,
Aut caesos duri uasto Cyclopis in antro,
Qua rapidis ardens flammis exaestuat Aetna;
Non sic Aeacides raptum sibi fleuit Achilles
Caede Menoeciaden, nec tantis fletibus olim
155Phoenix exceptos Cadmus quaesiuit amicos,
Ogygiae quondam positurus moenia Thebes
Certatura odiis: non sic delatus in oras
Poenorum Aeneas nunc acrem flebat Orontem,
Nunc Amycum, fortemque Giam, fortemque Cloanthum.
160Horum uirtutes magna cum laude secutus
Nil pro te quereris; tibi nam mitissime regum
Plus aliena dolent, tu sortem expertus iniquam
Nunc socios comitesque tuos, fortesque phalangas,
Nunc dulcem natum Belgarum sceptra tenentem,
165Atque tibi et superis debentem magna Philippum
Quaerebas lachrymis, tu sydera conscia fati,
Tu superos testes supplex in uota citabas,
Praesentisque animam, et numen spirabile mundi,
Te nullas uitasse uices, cum fortiter olim
170Pugnares nati pro libertate, fuisset
Hic tibi dulce mori: siquidem per uulnera letum
Quod uenit, plus laudis habet. nunc facta priorum
Occurrunt, ueterumque subit tibi gloria patrum.
Nunc decus imperii, cari genitoris imago,
175Maternumque genus, quo Lusitania priscis
Laudibus accedit, magnumque meretur Olympum;
Vnde tibi genitrix mores edocta priores,
Atque fidem Christi, cultrixque operosa Mineruae,
Atque pudicitiae. qualis quae sanguine quondam
180Coniugis et patris mouit Lucretia uultus,
Vlta uirum; talis diuinam principis aulam
Intrauit coniunx maturo nubilis aeuo,
Qualis ad Aemonium uenit Nereis amicum
Pelea fatorum decretis mater Achilli
185Sydereo quondam uetito succedere Olympo.
Illa Thetis, Peleus Caesar, tu magnus Achilles,
Heroum aequastis laudes et fortia facta,
Tu rex Aeacidae, tu Caesar Peleos, ipsa
Nerines genitrix; quae nunc pro talibus oras
190Possidet aetherias foelix, quae morte labores
Non uidit praeuenta tuos, nec lumina fletu
Turbauit plorans captiui incommoda nati.
Foelix praeterea coniunx, quae tristia facta,
Infandumque scelus Brugarum nescit, et iras:
195Angelicus sociata choris, ubi pace quiescit
Aeterna, ac nullo turbantur gaudia luctu.
Illic non habitant lachrymae, saeuique dolores,
Non morbi, tristesque metus: non curua senectus,
Non uaga paupertas, nec habendi dira cupido,
200Nec furor inuidiae, non uana superbia uitae,
Sed tranquilla quies, et gaudia summa per omnes
Annorum cursus, uenturaque saecula mundi,
Hic te sancta parens, hic te castissima coniunx
Iampridem expectant, ac summa pace fruuntur,
205At tu uiue diu terris, et perge per omnes
Maiorum titulos, partosque ex hoste triumphos,
Maxmiliane, licet fueris captiuus, et olim
Te flerint populi, te magnis quaestibus urbes
Quaesierint concussae omnes, te nocte, dieque
210Plorarit natus, te carum filia pignus,
Te soror, et maestus terrarum fleuerit orbis.
Solus in astrigerum Caesar conuersus Olympum,
Non moestos habuit uultus, non signa doloris
Vlla dedit. fletus sed lamentaque tenere
215Constituit magni quod sciret lucida mundi
Astra mouere diem, propiusque accedere, fatis
Cum maris imperium ac terrae securus habebit,
Qui nunc Brugarum captiuus fraude tenetur.
Hinc Caesar nato concessit regna Quirini,
220Atque ideo securus erat, nec signa doloris
Vlla dabat; totus quamuis exterritus orbis
Esset, et ingentes mortalia pectora curae
Turbarent. uelut si uinctum fraude Gigantes,
Captiuumque Iouem multo custode tenerent;
225Arma senex caperet, superosque ad bella uocaret,
Non tereret lachrymis tempus, quin protinus hostes
Iret in aduersos, tum lati regia coeli
Suppetias ferret. Sic tu, fortissime Caesar,
Pro nato capis arma senex, ac Martia signa
230Tollis in aduersos Belgas, stragemque minaris,
Excidiumque urbis, caput obiectare periclis
Stat tibi, et infestis subito concurrere telis;
Ni reddant natum Brugae, portasque recludant,
Satque tibi faciant. Ergo te principe magni
235Ductores coeunt, percussaque foedera iungunt
Germani bello clari, Mauortis alumni,
Qui prima Iliacam referunt ab origine gentem.
Cognatosque Deos, et proxima signa Quiritum,
Quamuis indigenas malint audire uetustos,
240Atque ferant Mannum, patremque Tuiscona Manni,
Moenia testentur licet Asciburgia Vlyssem,
Herculis aduentum memorent, genus acre uirorum,
Assuetum bellis, subitamque accersere mortem,
Ac promptum conferre manus in bella feroces.
245Nunc pro captiuo percusso foedere Rege
Coniurant Brugas communi exscindere ferro,
Gandarumque genus saeuis urgere periclis,
Sternere caede uiros, captiuas ducere matres,
Dedecus hoc illi uel summa iniuria genti.
250Aulide sic quondam tumidis iurauit Atridis
Graecia tota, genus bello delere uetustum,
Nec prius a positis olim discedere castris,
Iuratisque Deis in uerba Agamemnonis, olli
Quam uersa in cineres uidissent Pergama Achiui,
255Captiuasque nurus posita uenire sub hasta
Pro raptu, et fidei uiolato iure Lacaenae.
Sic duce Christophero mouit Germania bellum,
Iuratosque Deos sic Caesaris arma secuta est.
