Ferreri, Zaccaria Vicenza 1479 - 1524, Lugdunense somnium, Lugdunense somnium somnium Lugdunense somnium de Leonis X ad summum pontificatum divina promotione (C. Del Balzo, 1893)

Soderiniadum soboles excelsa parentum,
Atque Florentinae rarissima gloria gentis,
Cui Romana dedit sublimes purpura fasces,
Et Volaterranae remanent vocabula mitrae;
5Cui vivens addictus ero, cui mortuus omnis
Sacrabo virtutem animi, Francisce, perennem
Sub testudineo coeunt ubi Arar, Rhodanusque,
Nocte lacunari clausus nonnulla legebam.
Stemmata semideum (ni fallat opinio) coram
10Pagina monstrabat magni mihi principis ortum,
Actaque; qui functo vitam genitore fugebit
Urbanum imperium, postquam suspexit in axe
Christiferae vexilla Crucis, vocemque triumphum
Pollicitam audivit, palmamque ex hoste ferentem:
15Quique salutari tingens pia membra lavacro
Dira elephantiadis pepulit contagia leprae,
Tantaque Romuleo concessit munera patri,
Ausoniam, quidquid cadens sol occupat, auri
Fulcimenta, decusque ingens, sceptra, atque secures
20Caesareas, diadema triplex in vertice sancto;
Atque Palatinas aedes, Bizantiaque arva
In sua delegit; quum mox invadere coepit
Me sopor, et iussit concedere membra cubili.
Grata quies aderat; stertebant ebria somno
25Guttura servorum, quos cella propinqua tenebat;
Et lychnum ardentem pascebat Palladis humor.
Alta Dionaei repetebant aequora pisces
Frontibus occiduis, ariesque Ammonius ardor
Signiferae princeps, primusque auriga coronae
30Limen Apollineis referens ingressibus amplo
Aurigerum vellus procul ostentabat Olympo;
Pleiadum coetus vicinos ibat in ortus:
Omneque sub verno nemus instaurabat honore.
Dormio. Me variis tunc ardua somnia versant
35Subter imaginibus, ferrique per astra videbar,
Et rapidis sulcare leves tranatibus auras.
Efferor a terris plusquam iuga Pelion alta
Elevet Aemoniis, Othrisque, et Pyndus in arvis.
Transeo perpetuis frigentem. algoribus oram
40Aeris, unde cadunt tenues in gramina rores,
Atque pruinoso tellus canescit amictu;
Qua fere larvarum illuvies ex aethere pulsa
Truditur assiduis tenebris, et carcere coeco.
Qua Notus, et Boreas aeterno murmure certant;
45Atque cient nymbos, tonitruque, et fulgure verrunt
Nubila, sulphureaeque ruunt in fulmina petrae,
Et qua caeruleis grando de nubibus exit,
Hibernaeque nives celsas sparguntur in alpes.
Accipit aethereos hic pars elatior ignes.
50Sideribus tractos ima a tellure vapores
Huc accendit, et in varios ea flamma cometas
Format, et insolitos didicit portendere casus.
Illaesus penetro non exurentis apertum
Ignis iter; recipitque suo me Delia circo;
55Quae sub Agenoreo deducens cornua tauro
Irrorabat aquis terras, pontumque movebat.
Non potui satis admirari ut sideris orbem
Tantae molis ego aspexi, cui parva videtur
His brevibus terrae spaciis existere forma.
60Reddidit astrorum motus paeana sonorum
Auribus, et sonuit toto symphonia coelo;
Ac suspensa diu tenuit praecordia cantus.
Inde per Hermetis fulgentia limina grati
Ascensus patuere. Hilari me suscipit ore
65Sydus, et immenso tonuit rota lucida plausu.
Mite salutavi iubar. O salve optime, dixi,
Rhetor, et ingenuae linguae facunde magister.
Influis ingenii tu vim, facis ora diserta,
Quae moveant lapides, et viscera cruda ferarum
70(Nedum hominum sensus, humanaque pectora), tu fers
Nectar in Eurotam, dulcemque Heliconis in undas
Ambrosiam, laureta tuo spiramine Delphi
Tollit, et in placidum carmen prorumpit Apollo.
Te Ciceroniaei patres, te sancta Maronum
75Agmina, te sacri sophiae venerantur alumni.
Auspice te suave cantavit Lesbia virgo,
Heroo didicit suras redimere cothurno
Te, Colophone, fatus; sylvas Aeagrius Orpheus
Traxit, et Andinus validis sua carbasa ventis
80Explicuit vates, magnumque retendit in aequor.
Te, Pherecidiacum navavit Tullius artem
Remige; et orandi varios Demosthenis ausa est
Lingua per anfractus altum transmittere pontum.
Nicomachi proles acie penetravit acuta,
85Te duce, quiquid habet rerum natura latentis;
In superosque parum referens se se altius illo
Divus Aristocles plura e coelestibus hausit.
Haec tibi concessit summus dominator Olympi
Munera, et his titulis inter tu sidera praestas.
90Iure tuas igitur laudes cantare tenemur,
Et tua iucundo decernere lumina vultu.
Haec ubi dicta, hilari Cyllenius annuit ore.
Scando Magis. Se se Venus obtulit aurea nobis.
Alipedes urgebat equos Hyperionis alma
95Progenies; cui se iungens Erycina venusto
Ore serenatam spargebat in aequora lucem;
Et vitreos stillans in Gallica rura liquores,
Et violas ab humo ducens, et ab arbore flores
Restituebat opes, redivivaque pascua campis.
100Exsupero Paphiae gyrum, Phoebeaque tecta
Ingredior toto lucem spargentia coelo.
Admirande nitor, mundique amplissima lampas,
Inquio, quae obliquo numquam discedis ab orbe:
Atque viam rediens observas semper eandem,
105In medio coeli ceu rex geris aurea sceptra,
Et nocturna tuis splendoribus imbuis astra;
Tu vitale decus, tu lux, tu regula rerum.
Sic pater omnipotens voluit, sic maximus auctor
Instituit; profers tu semina, et entia servas.
110Ipse salutiferum mittis medicamen in herbas.
Te duce Phyllirides componere pharmaca novit,
Anguisorusque senex aegris inferre salutem.
Plectere dulcisonos docuisti Amphiona nervos
Tu pater Aonidum. Delos tua, Cirrha, Rhodosque,
115Sunt tua odoratae Tempe suavissima Daphnes;
Est tua Dircaei doctissima gloria saltus.
Quidquid habet Delphi, quidquid Cyrthi ardua rupes
Sunt tua. Traicio vati tu plectra, lyramque
Formasti, sidibusque melos coeleste dedisti.
120Exeo Tymbrei domibus, tendoque cruentas,
Confectasque diu tabe Mavortis ad aedes.
Sanguineas vidi hic flammas, vultusque minaces;
Armaque multiplices cito portendentia mortes
Christigenum, caesisque ex undique et oppida, et urbes,
125Plena cadaveribus, maculatos sanguine campos,
Et vada purpureo late stagnata cruore,
Sicut apud Cannas, veluti Trasimena per arva,
Sive Placentinas Trebiae labentis ad undas
Aeneadas, Tyriosque inter certamine facto.
130Insonuisse meis visae sunt auribus atrae
Plangentum voces sua mortua pignora matrum.
Obstupui cremefactus ad haec spectacula, et alsit
Spiritus, obriguit sanguis, mens horrida mansit.
Vividus abscessit color, et vox faucibus haesit,
135Non secus ac quando quisquam per inhospita solus
Exerrat spelaea, videns insurgere contra
Se scytalem, aut sepas, vel guttura saeva draconum,
Territus exhalat gelido de corpore vires.
Eminus aspexi quorsum me vertere possem,
140Ut fugerem tristes aversi sideris iras,
Atque oculos alio tanta de strage referrem.
Occurrunt steriles spacioso in vertice campi,
Quales circa Aethnae combusta cacumina degunt,
Qua Sicanus ager tumulos portendit in aequor,
145Sive in arenosis Libyci regionibus Austri
Aethiopum effoetis torrent ubi solibus arva.
Huc ego secessi plorans immania fata
Martis, et Oenotrias Bacchantia bella per oras,
Non habitura adeo finem, metamque propinquam,
150Ceu pensat discursus iners, et opinio fallax.
Italiae casus, et longa piamina flebam;
Ceu quando amissam dumeta per invia Tisbem.
Pyramus ingemuit sortem, miseratus amicae;
Aut quando Andromachae extincto super Hectore flevit;
155Sive super Priami funus moestissima sonus:
Atque super Solymam vates Helchiarus urbem.
Mos erat Ausoniis numquam trepidare; sed hostem
Insequi, et in pugnas animis praestantibus ire.
Nunc fera barbaries Italum nil pendere Martem
160Audet, et Italidae, soliti superare, fugantur,
Femineum genus effecti, seu corda pavori
Dedita. Nam propriis olim qui viribus orbem
Vicere, utuntur peregrino milite, quando
Nunc opus est moto patriam servare duello
165(Proh pudor!) impatiens aegit discordia nobis
Hoc funeste malum, et vindictae effraena cupido.
Adde, quod et scelerum vindex Deus omnia iusta
Pergere lance sinit, dignoque nomismate solvit.
In nos, o superi, qui tam diuturna movetis
170Proelia, sat luimus tanto iam funere culpas;
Atque amissarum tanto discrimine rerum,
Tam longoque metu; peregrina per arva vagati
Sat sumus, ut puppis variis impulsa procellis
Huc, illucque Notis, Euris, Zephyrisque sinistris.
175Parcite, et ah tandem generis miserescite nostri.
Sic ibam tristis nullo solamine fultus.
Dumque acies verto, si quem decernere possem
Qui mihi anhelanti, pavidoque levamina ferret,
Quattuor hic vidi nymphas; quarum una seorsum
180Sola sedebat, et ingenti moerore sepulta
Esse videbatur, curisque immersa profundis.
Tres aliae iunctae simul, atque reciproca verba
Miscentes ibant hilares per inertia prata.
Una inter geminas (quae formosissima) claro
185Murice splendebat, gemmisque insignis, et auro
Praecedebat iens, et iucundissima vultu
Saepius in nostram figebat lumina frontem;
Inde etiam prospexi aliam, cui venter obesus,
Triste supercilium, frons impia, et uvida membra.
190Quinta erat, et volucro nivei velaminis acto
Cingebat sublime caput, gressuque citato
Iungere se reliquis tentabat forte puellis.
Hic animo suspensus eram, cupidusque petendi,
Quae nam quinque forent hae, cur et bella perhorrens
195Femineus coleret Mavortia limina sexus,
Quid quoque tam dirae clades inferre volebant,
Qui mihi narraret, cupiebam offendere quemquam.
Nec mora, de clivo senior veniebat aprico:
Cui facies herois erat, cui maximus ori
200Splendor, et aetherius decor, ac coelestis imago:
Byssina erat chalafis: circum zona aurea renes.
Circum colla ibat gemmis ditissima torques,
Praecinctasque super vestes hyacinthina palla:
Plurima canicies mento: Peneia laurus
205Stringebat niveam permixto bacchare frontem:
Stellabatque manu nitido carbunculus ore.
Maiestate viri attonitus, nilque ausus eunti
Approperare pedes, sisto, et vestigia figo.
Ille in me vertens obliquo tramite gressus
210Talibus incoepit mox compellare loquelis:
Heus, o Pieridum cultor, divumque minister,
Qui tua divinis cessisti tempora chartis,
Et superum sanctis didicisti accumbere mensis,
Terrenae non molis adhuc, et corporis expers;
215Quid pavitas, et cur tanto moerore teneris?
Neu metuas, tantumque animi depone dolorem.
Nam licet immites irato ex aethere mortes,
Infaustosque dies homini Mars ipse minetur,
Terrigenum pravis id deposcentibus actis:
220At sator omnipotens, cuius clementia maior
Criminibus cunctis contra haec incendia, et aestrum,
Aspectusque graves, bilem, influxusque malignos
Protulit ardentem stellam, sidusque benignum
Nuper, ut aetherium virus, dirumque furorem
225Placet, et a terris coelorum eliminet iras,
Pontificem summum (quia iam migraverit aegris
Iulius e membris senio confectus, et annis)
Delegere poli de tot mortalibus unum
Qui mira probitate animi, ac ingentibus ausis
230Temporis exigui post intervalla Latinas
Pacabit terras, longave quiete potiri
Efficiet, votumque omnes connectet in unum
Christigenum mentes, et conciliabit amorem
Perpetuum populos inter, regesque, ducesque,
235Et quamvis Italus scelerum purgare manentes
Relliquias expectet adhuc; haec omnia cedent
Februa ad aeternae tamen incrementa salutis.
Post longas hominum clades diuturna videbit
Gaudia paciferae, iucundaque tempora vitae,
240Excussoque iugo duraque tyrannide gentis
Barbaricae, stabili sub libertate manebit.
Sicut quando Notus piceo velamine totum
Coelum operit, longosque pluit de nubibus imbres;
Sive agitans Neptunus aquas spumantibus undis
245Prolixo insequitur titubantes impetu nautas;
Quando serena redit lux et tranquilla quiescunt
Aequora, fixa manent, et multo tempore durant;
Sic longos gemitus sequitur diuturna voluptas.
Pax optata diu toto firmabitur orbe:
250Nullibi stridentes litui, non arma sonabunt:
Omnibus applaudet dulci concordia vultu:
Martia in herbisecas redigentur spicula falces:
Et fodient segnes incurvis ensibus agros
Ruricolae, tutusque ibit gravis aere viator.
255Ista senex; cui dum vellem me flectere curvis
Poplitibus, vetuit, iussitque incedere secum.
Dive senex, qui laeta mihi fers nuncia (dixi),
Te supplex exoro, tuum mihi pandito nomen;
De quibus es superis, et qua statione potiris
260Inter coelicolas (ni te haec mea cura fatiget),
Quid sibi quinque velint nymphae, et tot caesa virorum
Corpora; quae cuncta hac vidi Mamertis in ora
Declarato, meisque rogo, pater, annue votis.
Ille alacri vultu dedit haec responsa: Farebor,
265Huc ego ad hoc veni pulchro de limine divum;
Magna senescentis dicam miracula mundi,
Et tibi narrabo perplures singula partes.
Ipse genus, nomenque meum, patriam, studiumque,
(Postquam audire libet) referam prius: inde Gradivi
270Visa per ardentes acies ex ordine pandam.
Est natale solum mihi Tusca Fluentia rubro
Flore nitens, iucunda situ, spectabilis Arno:
Aligera de gente fatus civilibus armis
Exilium tolerare domoque exire coactus
275Pluribus erravi terris peregrinus, et hospes.
Ille ego sum Dantes, cui plena Aganippidos undae
Pocula miserunt; et cui vernacula ab alma
Phocide venerunt faciles in carmina Musae.
Regna peragravi Senonum: gymnasia vidi
280Cecropydum devecta ab agris in Parrisiorum
Moenia Sequanicis undis praeclara: duobus
Pontibus excelsis insignia, et hospite multo.
Alta ibi proposui problemata, disseruique
De rerum natura, et transcendentibus astra;
285Quae sunt humanis oculis abscondita prorsus.
Scripsi ego de superis rebus: scripsi entia mundi,
Quaeque sub incurva coeli testudine degunt.
Et Phlegethontaeos amnes, et Tartara regna,
Pervia quibusdam concesso ex inde regressu,
290Pervia nonnullis sine spe, sine lege recessus.
Ipse monarchaeam dicens fore Caesaris unam, et
Terrenum imperium nil dependere Latino
A patre, qui toto Christi vice praesidet orbe,
Erravi (tamen absque dolo) multisque diebus
295Ante mihi quam se facerent empyrea tecta
Cognita, et intrarem secreta cubicula divum
Tenareis arsi Cocyti in limine flammis.
Applicui tandem post longa pericula tuto
Littori, et in placido solvi mea carbasa portu.
300Aureolae sociata caput mihi laurea cingit;
Aureaque immensum superaddunt serta decorem,
Quum, fruar aeterna supremi numinis aura,
Et liceat semper divinos cernere vultus.
Talia dicebat. Rumpens ego verba loquentis.
305Vertice nudato dixi: sanctissime vates,
Qui studiis tantis coeleste cacumen adisti,
Parce precor, si te fidentius alloquar; novum
Sciscitor: an superi, quando de limine coeli
Exiliunt, videant semper magni ora Tonantis.
310Neu dubites (inquit senior), nam quum sit ubique
Ipse Deus praesens, et contemplabilis omni
Spiritui, quem summus apex attollit Olympi
Inter coeligenas; quocumque incesserit expers
Nunquam erit intuitus divinae frontis, et usquam
315Haud ieiunus erit dapibus coelestis eduli.
Sed redeamus ad incoeptos ex ordine versus;
Quandoquidem tali causa descendimus ad te.
Progeniem, nomenque meum, vitam, atque penates
Audisti brevibus dictis. Ad mystica signa,
320Quae modo vidisti, sermonem extendere fas est.
Non ego Persephonem raptam, non Phyllidis ignes,
Non Cypriae formam, aut Tyriae Didonis amores:
Non ego Pasiphae coitus, non ora Medusae
Contexam; sed nota dabo mysteria certis
325Circumscripta modis, et demonstrata figuris;
Quae incepere tuis e magna parte diebus.
Quinque puellari vidisti in cyclade nymphas;
Quarum sola sedens una est, atque anxia curis.
Tres incedentes hilares; laetissima vero
330Quae praecedit, et in medio pulcherrima vadit.
Quinta procul veniens reliquis se unire laborat
Circumsepta caput lino, ventrosa, severa.
Quamvis tota tribus discreta est machina terrae
Scilicet Europae, Libyes, Asiaeque lacertis;
335Magna tamen sinodus Romano accita parente
Omnibus e mundi patribus sub quinque redacta est
Gentibus; ut paribus zonis secernitur orbis.
Quattuor occiduae: Ausonia, et gens accola Rheni
(Quamquam sit potius septem connexa trioni)
340Gallia, et Hesperiae regio, quam dicit Iberus;
Quinta resurgentis Phoebi signatur ab ortu.
Omnes aequali sunt relligione sorores
(Degenerare licet voluit pars maxima quintae
Sub Machometaeis delusa erroribus olim,
345Atque salutiferae facta adversaria legi).
Quae moeret disiuncta sedens est Gallia, quae nunc
(Quamquam tota simul non, sed pars infima tantum,
Quae trahit inviti secum moderamina regni)
A reliquis divisa manet sub scismate facto.
350Illa opus incoeptum cernens subsistere nullo
Robore, et a superis explosum, cogitat unde
Palliet errorem, quodamve colore reperto
Sit sine dedecoris macula, et se iungat ovili;
Unde recessisse est sine portu, et remige, et Ursa
355Incertum per iter dubio se credere ponto.
Adde quod et cuneis hostilibus undique pressa
Languet, et immensas premit alto pectore curas.
Talia narrantem obstupui, digitoque labellum
Compescens habui tremulum sine sanguine pectus;
360Dissimulo tamen, atque tego ficto ore timorem.
Dicta sequebatur senior, seriemque loquendi:
Tres aliae (dixit) quas aequo incedere gressu
Aspicis: Italia, et Germania, et Hispalis ora
Cognomenta ferens sunt. Uno foedere iunctae
365Relligionis agunt coetum, generaleque patrum
Concilium, qua sunt Laterana palatia sancto
Praeside Pontifice, e totoque petentibus illuc
Orbe sacerdotum turmis Roma undique plena est.
Quae reliquis praestat mediumque habet inter utram
370Laeta gradum, rubicunda genas, et eburnea collum,
Luminibus Phoebo similis, formosior omni
Tyntaride, et Pandora omni, Phrygiaque Cybelle
Comptior, Europae caput est Oenotria. Gestit
De Pastore novo, quem sub felicibus auris
375Montibus Etruscis genuit de moenibus altis,
Stemmate de prisco, clara de stirpe parentum,
Nostra Fluentinis ubi ridet patria campis.
Illius auspicio, studiis, sapientia, et astu
Sperat ad antiquum quandoque redire decorem,
380Atque triumphales arcus, altosque colossos,
Ceu rerum dominos quum pax augusta Latinos
Fecerat, et domiti tenuere cacumina mundi
Romulidae, legesque dabant terraque, marique,
Ac ferus Ausonium trepidabat barbarus ensem.
385Quinta caput niveae praecincta volumine vittae
Fronte superba, ferox ciliis, et corpore turgens
Est Agarenorum deleta Ecclesia sectis,
Quae Libyes, Asiaeque lares amplexa, sinumque
Exiguum Europae, qua sunt Bizantia sceptra
390Et Graii pars illa soli, quam nominat Helles
Mundae olim vitae meritis, et sanguine sparso
Undique diffusum Christi illustrabat ovile,
Et sophiae miros late exhalabat odores.
Nunc patiens servile iugum, ritusque nefandos,
395Relligionis inops, mores induta ferinos,
Terrenis inhians opibus, vitaeque futurae
Immemor, incumbens ventri, luxuque sepulta
Deiecit superos, sanctaeque oracula Romae.
Attamen ipsa brevi reliquas aditura sorores
400Assiduis curis, et sedulitate medentis
Pontificis; cui luce nova congaudet Olympus,
Evomet imbibitum ritus, pellemque vetustam
Exuet, atque sacro nocuas in flumine sordes
Abluet, et supplex Christi concurret ad aras.
405Roma tamen purganda prius, postrema moratur
Quanto tarda magis, tanto gravioria flagella.
Iam puppes, et vela parans Othomana propago
Accelerabit iter, veniensque in Martia tecta
Sagrificae tollet scelus, et contagia gentis
410Caede gravi (ni forte aliud sententia coeli,
Quam mutare solet clemens aliquando Magister,
Afferat, atque velit fatis melioribus uti).
Congeries caesorum hominum, lamenta, cruores
Visa per hos campos illa infelicia signant
415Funera, et infaustos urbana per atria casus.
Quod si forte manus districti iudicis aequo
Diluet arbitrio, et condigno verbere noxas,
Pastor ab excelsa Romam qui temperat arce
Innocuae vitae meritis ter gratus Olympo
420Virgineas sine labe manus in sidera tollet,
Et debacchantem sedabit in urbe furorem.
Moribus angelicis teneris imbutus ab annis
Alter erit Paean, nitido qui lumine mundum
Illustrabit, et ut Romana piacula finem
425Accipient, miris Machometia foedera signis
Destruet, et faciet sanctos assuescere ritus.
O felix sine fraude parens, sine crimine praesul;
Quem favor humanus, seu vis, seu munera nusquam,
Sive preces nusquam solii ad fastigia tanti
430Provexere; sed illapsus de cardine summo
Spiritus inflammans animos, et pectora lustrans
Egit, ut eligeret votis concordibus omnis
Purpureus te coetus habens prae lumine solum,
Et prae mente Deum te vix adhibere volente
435Consensum, nutusque tuos, inque ardua patrum
Sollicitudo, preces instantes, ipsaque mundi
Utilitas, commune bonum, spiramen Olympi,
Sancta Paracleti vis, et manifesta voluntas
Principis aetherei (cui fas se opponere non est)
440Te persuasissent caput inclinare pudicum
Ipse tuis molem hanc humeris assumere nusquam
Ausus eras, quoniam satis intolerabile pondus.
Non amor haec fari patriae, non ulla libido
Cogit adulandi. Mortali e corpore liber,
445Et secura tenens loca summo in culmine mundi
Nil peccare queo, nil vinci a sensibus ullis.
Nam virtus augusta tenens in principe tanto
Aeternum hospitium sola est, quae prodere mandat
Illius et dotes nos, et praeconia laudum:
450O fauste antistes, cui tellus paret, et aether
Dulciter aspirat, sophiae cui maxima cura,
Cui noctu, atque die lac porrigit Attica Pallas,
Cui nunc Stoa novos dat nunc Academia census:
Cui Graiae, et Latiae praestantia maxima linguae:
455Cui numeri, et vocum concors discrimen in usu:
Cui ratio, et causae, cui cuncta sophismata clarent:
Cui coeli spectare vias, et sidera notum:
Cui visi patrum annales, mundique graphia:
Cui Pontificiae leges sunt, Caesareaeque:
460Cui scitabilium suprema peritia rerum:
Cui iucunda ferunt castae solatia Musae:
Cuive (quod est maius) suavissima pagina divum
Perpetuis adhibet vitalia pabula mensis.
O fortunatam tanto sub praeside Romam,
465Quo duce scismaticus passim delebitur error,
Et Romanus apex solitos retrahebit honores.
Quo duce relligio toto reparabitur orbe,
Atque per Eoas procul amplificabitur oras.
Quas ibi vidisti, quinque in consortio nymphae,
470Atque sodalitii foedus iungentur, et unum
Sub pastore uno late consurget ovile.
Ipse pedo minabit oves ad pascua laeta
Pastor, et exertis languentes colliget ulnis;
Nec sinet in miseras saevire Lycaonis ora.
475Hunc decus e cunctis in pleno flore iuventae,
Non senio attritum, nom morbo ascivit inerti,
Quo satius valeat vastos tolerare labores,
Quos tantus deposcit apex, et robore verno
Protrahat in longum felicia secula tempus.
480Sedibus e summis oriuntur semina pacis,
Iucundique dies coelo panduntur ab alto.
Aurea nunc aetas, et felicissima current,
Qualia Saturno fluxerunt sidera rege.
Dixerat haec vates; quum mox prorumpere cogor
485Laetanbundus in hae pleno iam pectore dicta:
Sat, pater, audivi: sat pendeo ab ore loquentis;
Parce: ego conceptum nequeo compescere verbum.
Cuncta habeo quaecumque mihi narrare tulisti.
Immensas habeo (nitarque rependere) grates;
490Sed rogo, neu suspensa diu mea vota teneto.
Conscia fama meas iandudum perculit aures
Ut valetudinibus Lethem potarat Iulus.
Ast in sede patrum quis sit suffectus eidem
Ignoramus adhuc, quoniam distamus ab Urbe
495Longo interstitio; tamen ut perpendimus ipse,
Cui datur e superis spectare haec omnia coelis,
Pontificem factum quali sit nomine dictus,
Qua de stirpe satus: titulos, et culmina nosti.
Sat memoro patriam: memoro fastigia morum,
500Et virides annos; superest ut caetera prodas.
Pande, precor, nomen, genus, et vocabula certa.
O felix, quicumque ille est, Romane sacerdos,
Et patres longe ante alios dignissime pastor,
Qui meritis tantis, qui tot virtutibus inter
505Pontifices primos, velut inter sidera Titan,
Aeterio splendore micas, et lumine pleno.
Vix ego te humano credam de semine cretum,
Cui tot olympiacas tribuerunt numina dotes.
Tu vetus excludens aevum nova saecula portas;
510Te tua, te ventura olim mirabitur aetas;
Et tibi perpetuis ardebunt ignibus arae.
O mihi, si tantum liceat cognoscere lumen!
O mihi, si pedibus detur oscula figere sanctis,
Divinosque tui vultus, atque ora tueri!
515O mihi, si genesimque tuam, seriemque tuorum
Decantare semel liceat, describere gesta,
Herooque tuas contexere carmine laudes!
Ista ego dum farer, dum prae dulcedine mentis
Lumina rorantur fletu, lacrimasque cadentes
520Ex oculis admota inter sudaria sicco;
Illico me senior clementi fronte tuetur
Apprensumque manu magis in sublimia ducit
Sidera, et his una dictis affatur euntem:
Altius (at nihil expaveas) conscende, novumque
525Pontificem monstrabo tibi, cui stellifer orbis
Latius arridet, totusque applaudit Olympus.
Scandimus auricomos ignes; placidumque nitorem,
Pacificumque iubar Iovis, et venerabile fulmen.
Vidimus hic pallere procul Saturnia tecta,
530Falciferique senis tremulas sine robore palmas
Ante pedes curvam sensim deponere falcem.
Suspicis (aiebat vates mihi) sidus adunca
Arma ferens nocuas paulatim amittere vires?
Hoc facit aspectus veniens a fulgure nato,
535Atque novi influxus, obiectaque lumina stellae,
Stellae inclementes abigentis ab aethere flammas.
Vidimus innumera splendere hinc lampade coelum,
Vidimus obliquo duodena animalia circo.
Post Elicem conversa caput, cristallina longe,
540Quae circumclaudunt curvato limite mundum
Aspicimus nitidam glaciem referentia claustra,
Unde sua aetherei capiunt exordia motus.
Ex Austro in Boream tendens haec machina secum
Demovet inclusos forti molimine coelos.
545Qua Iovis aula sita est, offert se regia nobis
Ardua, cuius apex multo spectabilis auro,
Sculptus imaginibus, varioque marmore pictus
Hac virides intrare sinus, et prata videmur,
Amplaque Panchaeis fragrantia odoribus arva.
550Florea se ostentant gratis spectacula campis,
Atque insigne nemus; cuius peregrina comantes
Poma colorabant variato cortice frondes.
Hinc arbusta sonant volucrum laetissima cantu,
Inde susurrantes veniunt e collibus amnes.
555Tantus erat decor arboribus; tam mira venustas
Alitibus, rivis et florescentibus agris
Ut nemus Hesperidum, et Phaecum regia Tempe,
Elysiive sinus, et Thessala rura, vel ipsae
Insulae in Oceano prope littora Atlantica Mauro
560Cessissent. Mirabat uti in sublimibus astris
Terra foret, fluerentque vagis super orbibus undae.
Neu mireris (ait senior); sunt mystica cuncta
Mirificis ostensa modis tibi. Maxime vates,
Dico, ubi Romulidum, quem vis ostendere, pastor?
565His ne locis errat? tam pulchra ne circuit arva?
Pande mihi (nisi scire nefas) optata Latini
Ora patris, seu si qua hic illius aula doceto.
Visum egomet pergam, nec sollicitudine tanta
Forte laborabis tu, nec calcaribus istis
570Angar ego (expectare diu mihi pondus acerbum).
Ferto parum (meus aiebat dux), ibimus ambo;
Nam sine me nusquam esse potest tibi semita nota.
Non labor est quod eam tecum, sed summa voluptas.
Coelestes etenim mentes operando quiescunt,
575Cassari nequeunt, quia carnis pondere nudae.
Iam sumus in portis, et limen habemus apertum.
Ibamus celeres, et dum loqueremur eundo,
En procul apparent excelsa palatia summi
Fastigata iugis, vallataque moenibus altis.
580Ardua sublimes attingunt sidera Pyrgi
Cuspidibus, rutili lucent in turribus ignes,
Et cava multisonis gaudent tinnitibus aera.
Omnis ager gestit, fieri tuor undique plausum.
Quid, pater, haec signant? (dixi); cur copia tanta
585Laetitiae? Cuius sunt haec amplissima tecta,
Tam pulchra aspectu, et pinnis turrita superbis?
Pontifici dat festa novo, nunc gaudia Roma,
Ille ait; insignes ipsus pater incolit aulas.
Sunt Vaticani (si respicis) atria montis.
590Huc ascende parum, saxo spectabis ab alto.
Ecce Leoninis circundata limina muris,
Quae Constantiades ut Martia sceptra recepit
Clavigero posuit levi de marmore Petro.
Ecce super Tibrim quam pulchra Adrianica moles:
595Et quantum Tarpea levent Capitolia frontem,
Et iuga bifronti quondam gratissima Iano;
Dorsaque Aventini phano celebrata Dianae:
Coelium, et Exquilias, dictumque a vimine collem,
Amphiteatrales circos, geminasque columnas:
600Et Pallanteum Evandri memorabile prisco
Herculis hospitio, bobusque a Gadibus actis:
Et mirum Agrippae magna testudine templum,
Et loca naumachiae, ductosque per aera rivos,
Metam, atque a testis sortitum nomina montem.
605Aspice; tu ne vides pileatas ire catervas
Pontificum; tot equos ardenti murice stratos,
Aurea frena, superque sedere in vestibus amplis
Longa togatorum feriatis agmina turmis?
Tu ne audis clangore tubas, et tympana pulsu
610Reddere multiplices partito carmine cantus,
Atque Quirinales sua post vexilla senatus
Tendere sacratas magni pastoris ad aedes?
Iam video (dixi); sed nota insignia cerno,
Cerno rubras splendere pilas (ni fallor) in auro;
615Et tria serta super binas innectere claves.
Haec Medices fert signa domus, domus inclita natu.
Forte ne Ioannes, teneram cui purpura frontem,
Cinxit, epheboeis quando degebat in annis,
Candida Romanae subiit fastigia mitrae?
620O nos felices, si vera insigne fatetur!
Vera fatetur (ait vates), vera esse videbis.
O superi (clamo) faustos qui inducitis annos,
Hoc opus est vestrum, vestra haec sunt muneri, divi.
Hactenus infesto qui dudum elanguit astro
625Gressibus incipiet labi melioribus aether.
Sed (rogo) sancte senex, quia nil ratione carere
Debet; quid signant sex poma rubentia, et aurum?
Aurum sidereos (ait) effigiando nitores
Fert illustre genus veluti coelestis origo,
630Sexque pilae, quod eis sit sphaerica forma, figurant
Immortale decus. Nam sex aetatibus omnis
Vita hominum currit; sex saecula rotunda voluble
Omne aevum peragunt (si vera oracula patrum),
Omnia, quae existunt, sex sunt patrata diebus.
635Spiritibus cunctis seraphin praestantior alis
Sex tegitur: senis gradibus Salomonia sedes
Scanditur: aetherei sunt ad convivia regis
Sex hydriae. Stat parte sui perfectus in omni
Hic numerus; quoniam ex tribus, atque duobus, et uno
640Constat, et aeternum quid, et indelebile monstrat.
Purpureus color insinuat, quod fortia corda,
Intemerata fides, pietasque innata parentum.
Tanta vigent, ut pro seu relligione tuenda,
Sive fide servanda, etiam nil parcere vitae
645Praesto adsint, et sanguineo nil cedere letho.
Magna fuit Medices insignis, et alta propago
Semper, et innumeros ampla de stirpe nepotes
Aedidit eximios vel relligione, vel armis,
Aut sophia, qui bello acres, qui pace potentes,
650Qui sua principibus partiti pignora sancto
Connubio ad commune bonum nati Herculis instar,
Aeternum meruere decus, viridesque coronas.
Florida pace fuit, fuit et clarissima bello
Nil praedae meditata, nihilque tyrannidis ausa,
655Qualis apud priscos gens Aemiliana Quirites.
Quanta fuit Cosmae, et genito prudentia Petro,
Quantus erat Petri soboles Laurentius alma,
Pontificisque parens, et gloria gentis Etruscae,
Qui nedum patriae pater, ast et totius orbis
660Et pater, et princeps, et dux erat, atque magister?
Plena manet tellus, sparsaeque per aequora moles,
Ille erat irato communis ab aequore portus:
Ille erat adversis commune in rebus asylum.
Talia narrabat senior, quum intrare videmus
665Pontificis magno spaciosum in limine campum,
Qua populi ingentes strepitus, confusaque vocum
Congeries alte: veniam, sanctumque Leonem
Acclamant, passimque: Leo Leo, fertur ad auras.
Quid tibi vult hoc, dive senex? Quid vociferantum
670Rumor ubique Leo, dixi, Leo sidera pulsat
Undique, et infantes, iuvenesque, senesque Leonem
Ore ferunt? pastor ne novus Leo forte vocatur?
Immo, ait, accepit felici hoc omine nomen.
Namque fuere novem Romana in sede Leones
675Praeter eum. Prior Etruscus, qui numine plenus
Vandalicas placasse, iras, odiumque tyranni
Fertur ubi Erydani iungit se Mintius undis.
Bis synodum magnam vasto concivit ab orbe,
Custodire fecit signata cubicula fratrum
680Ossa sepulta Petri, Paulique sub arcubus isdem.
Uno et viginti sedit feliciter annis.
Musicus insignis Sicula de gente secundus
Concentu meliore hymnos sanctique prophetae
Carmina digessit: Simona exclusit ab Urbe;
685Effecit Romae tumidam parere Ravenam;
Dulceque et eloquium, facundaque scripta reliquit.
Ille decem tantum vitali mensibus aura
Culmine suscepto potitur, brevibusque diebus
Aegit, quod multos aliqui fecere per annos.
690Tertius e Latia satus urbe, pudicior omni
Hippolyto facundus item, pius, integer, almus
Cultores adeo sophiae dilexit, ut hosdem
Munere de cunctis ascisceret urbibus ad se,
Totaque de illorum caperet solatia foetis
695Alloquiis, et docta ageret commertia semper.
Ille sinistre tulit pro libertate Latina.
Lumine perfossus, duroque in carceri trusus
Visum instauratum recipit divinitus: exit
Fornice de nigro, de illato crimine purgat
700Se patrum in coetu simul acclamantibus, illis
Non decet urbanum quemquam censere parentem.
Carolus his aderat gestorum culmine magnus,
Cui dedit augustum decus, et diadema Latini
Imperii, sceptrumque Leo, titulosque superbos.
705Ipse laborantes leva valetudine visit;
Ipse inopes amplo relevavit munere dives,
Et pater, et custos erat, ac tutator egeni.
Ipse erat erranti via; desperantibus ingens
Perfugium, et portus, si quisquam naufragus undis.
710Instituit tres ille dies, quibus ante votatum
Christi ad olympiacas arces coelum omne rogatur.
Uno et bisdenis Laterano praesidet annis.
Quartus item Romanus erat; prudentia cuius
Serpentina fuit cum simplicitate columbae.
715Vaticana novis circumserat atria muris,
Atque Leoninam de se cognominat urbem.
Ille salutiferae crucis edens signa profanam
Classem Agarenorum Tiberina per ostia rumpit.
Albion exclusa terrarum limite cepit
720Solvere Romanae tum vectigalia mitrae.
Romuleos apices octavo terminat anno.
Quintus (ab historicis licet absque penatibus ullis
Sit datus) at Calaber fuit, et pietate decorus;
Quo, quia mundus erat tunc forte indignus, ad aedem
725Tollitur aetheream cito de mortalibus oris,
Ille duos etenim sedit tantummodo menses.
Aeneadum claro genitus de sanguine sextus,
Divinis intentus erat super omnia curis.
Discordes revocare, simulque innectere cives:
730Dura tirannorum iuga frangere: dissidiorum
Vellere radices; res integrare Latinas:
Externos pacare hostes: et barbara sceptra
Pellere ab Italidis operam navavit, et artem.
At nisi septenis gessit moderamina lunis.
735Septimus urbanis itidem de civibus ortus,
Quamquam nulla sui terrae monumenta reliquit,
Multa tamen coelis habet, et fastigia celsa
Obtinet in superis: laudum quia nulla libido
Prostituit niveam subter praeconia mentem.
740Res secura magis coram tantummodo divis
Prodere virtutes, et gesta celebria (quamvis
Saepius expediat si sint stratagemata nota).
Ille tribus Latios, falces exercuit armis.
Ipse quoque octavus Romano stemmate cretus
745Caesareis primum titulis illustrat Othonem,
Et tutelarem Latiae iubet esse tiarae.
Sole uno tantum labentem temperat orbem.
Teuthonico demum veniens a climate Romam
Nonus Olympiacas audivit ab aethere voces,
750Quae cito venturae cecinerunt foedera pacis.
Tam vastae pietatis erat, tam ingentis amoris
Erga inopes, ut tota etiam penetralia tecta
Panderet hospitibus miseris, et egentibus aegris.
Ille sub effigie leprosi pauperis intra
755(Res miranda!) domus secreta cubicula Christum
Sumere, et in proprio semel inclinare grabato
Promeruit, suavesque haurire illectus odores,
Nemine comperto (nam mox evanuit aeger
Ex oculis, veluti tenues si ivisset in auras).
760Vercellis generale patrum simul aggregat agonem,
Atque Berengarium perverso in dogmate damnat.
Deserit elapso Romana insignia lustro.
Ecce novem pariter quanta probitate Leones
Emicuere; omnes pleni virtutibus, omnes
765Undique praeclari summa integritate, nec ulli
Pontificum, passim quos caetera nomina dicunt,
Tam praestantis erant, mundaeque per omnia vitae
Nam malus istorum nemo, quum ex omnibus illis
Degeneres quidam fuerint, sontesque reperti.
770Ab re non igitur se se appellare Leonem
Instituit Medices ad sancta cacumina vectus,
Ut tantum commune bonis pastoribus aptet
Iure sibi nomen, nullaque tirannide fuscum.
Adde quod et Christi robur Leo saepe figurat
775Codicibus sacris. Leo robustissimus inter
Omnia, quae latis errant animalia terris;
Nullius occursum pavitat. Leo nobilis irae,
Et generosi animi (cuius clementia nota est),
Supplicibus veniam facit, insequiturque superbos.
780Lumina aperta Leo tenet, et vigilare videtur
Cum dormit, vigilemque refert, vegetumque parentem:
Pastoribusque gregem super haud torpentia corda.
Adde Fluentinos insignia ferre leonis;
Adde Cleonaeum stellato vertice sidus:
785Adde leo verbum, quod vel struo, formo vel infert
(Id licet assiduus nequaquam comprobet usus),
Deleo, cui contra est, deformo, aut destruo signans.
Maximus ipse etenim pater immortalia tecta
Construet aetherio regi de marmore vivo,
790Efficiens utraque esse unum; divisaque sicut
Angulus annectet, dispersaque colliget; aegra
Curabit Medica ipse manu: convertet in aurum
Ferrea saecla: hominum fera pectora molliet; atque
Ambrosiam, nectarque omnem diffundet in orbem.
795Haec seniore mihi narrante subivimus aedes;
Perque gradus altos amplas intravimus aulas.
Auratus paries, testudo aurata refulgent,
Undique Apellaei rutilant monumenta laboris:
Pictaque fulcra nitent, aulaeque barbara splendent:
800Atria plena manent populis, et gente togata.
Vix transire datur, premimur, versamur eundo.
Percunctamus, ubi antistes Romanus, ovantes
Clavigeri patris (dicunt) defertur ad aras
Sessurus cathedra, et solio ponendus in alto.
805Imus et innumeras penetramus ab undique turbas.
Ingredimur fanum, sonat alto murmure templum,
Ceu cum praecipites veniunt e cotibus undae
Ingenti crepitant strepitu, grandique boatu.
Tendimus ulterius, iamque admirabile patrum
810Agmen ab excelsis patefit altaribus atque
Longa sacerdotum series, quos purpura, quosve
Candida byssus agunt inter pia sacra nitentes.
Vidimus et Medicem gemmis, auroque coruscum,
Stellatumque caput coelesti lumine ferri,
815Sublimique sedere throno clamantibus una
Omnibus: aeterno pastor Leo maximus aevo
Vivat, et haec niveo lux sit signata lapillo.
Pronus adoravi divo sub pectore numen:
Pronus adoravit senior quoque limina habentem
820Coelorum in terris, terrae, Ditisque profundi;
Quod triplici signat spectabilis infula serto.
Aeteriam frontem, divinaque pectora cernens,
Non potui placidos oculis compescere fletus.
Dulcibus in lacrimis turgentia lumina nabant,
825Singultus suaves pectus, gutturque premebant,
Grataque de madidis suspiria faucibus ibant.
O salve (dixi) fragilis spes unica mundi.
Verus es Alcides, Lernae qui interficis hydram.
Tu cantata diu Glauci castissima proles,
830Saeva trucidabis succensae ostenta Chimaerae.
Mercurii plusquam tua, plusquam Palladis arma
Gorgonei tortos extinguent verticis angues.
Tu plusquam Thesaea manus Minora monstra
Dedaleis inclusa vis; quae pluribus augent
835Caedibus ingluvie, ac immitibus ora rapinis
Complevere, tuo facies occumbere ferro.
Tu coeleste genus Boreae, quod dira Celaeno,
Atque infesta lues, fluxuque, fameque pavescunt
Harpyae quae sacra volant per tecta, per aulas.
840Arte tua a Siculis Syrenes fluctibus ibunt
Sub Phlegetontaeis lacubus, nusquamve nocebunt
Carmine lethaeo, Cyrrhaeque silia Circe,
Quae vultus hominum convertit in ora ferarum
Cantibus, amittet duce te viresque dolosque.
845Vindice te pessum vitiorum exercitus ibit:
Et longe, et late dominabitur aurea virtus.
Nunc erit ingenio reverentia, digna Minervae
Praemia, nunc sacri captabunt ocia vates.
Nunc Phoebaeus honor redit, et Parnasia laurus
850Incipiet frondere: novem sua barbita Musae
Instaurant, tonsisque parant nova carmina nervis.
Talia promebam, repetens ea dicta frequenter,
Quum meus adducens me dux ad inane sacellum
Christiparae nymphae, quae febribus imperat, inquit:
855Vidisti, o fili, nova tu miracula coeli?
Vidisti ne novum foedus, nova saecla, novumque
Imperium, et Titana novum, qui illuminat orbem?
(Obsecro) quamprimum fuge de squallentibus umbris
Conciliablaeae gentis. Iam ad corda reversus
860Errores agnosce graves, gemituque patenti
Dilue tot maculas; clemens tibi namque sacerdos
Indulgebit; et ad pia virginis ubera matris
Protinus admittens hilari te colliget ore.
Erravi ne, beate senex? me ne impius error
865Detinuit? (dico) super his synteresis ulla
Corripuit nunquam mea corda; sed ipse putavi
Obsequium praestare Deo, iustumque tueri.
Quod si adversa tuli, reliquive tulere faventes
Huic operi, invidia Ditis, mundique maligni
870Turbine credidimus nos evenisse probandi
Causa animos fortes; velut et primordia sumens
Relligio diros inter cunabula prima
Passa fuit casus, variasque repulsa per oras;
Omne opus egregium, vel praestantissima virtus
875Difficiles ortus habet, atque ostacula multa.
Attamen, alme parens (potius tibi credere dignum),
Qui superis compar falli, seu fallere nescis,
Si erravi, doleo, semperque dolebo futura
Tempestate, velut fluvius moesta ora rigabo
880Assiduis lacrimis, et pugnis pectora tundam.
Illa dies, in qua fallaci dogmate captus,
Implicui mentem vesanis ausibus, atras
In tenebras vertatur, et indelebile semper
Sit chaos, atque inter noctes numeretur inanes.
885Cur ego non potius moritura haec membra reliqui
Tunc insonte anima? Cur inter spicula, et enses
Non cecidi? sine labe foret, sine crimine pectus.
At divina senex ora haec in verba resolvit:
Peccasti (fatear) quamvis sine fraude, doloque,
890Sicut et innumeri divum consortia habentes,
Qualis ego quondam, qualesve fuere parentes
Nonnulli sophia illustres, pietateque summa
Praeclari, qui vera minus scripsere, putantes
Edere recta. Facit sublime frequenter acumen
895Ingenii plures errare, sed, ut quoque tumet
Fecisti, quoniam sua scripta probanda Latino
Supposuere patri, retractavereque demum
Errores aliqui veniam meruere paratam.
Quod nova relligio vario quassata tumultu
900Iamdudum fuerit verum, sed quanta subivit
Proelia, tanta sui late incrementa recepit.
Quod virtus, quod opus quodcumque insigne prematur
Difficili ingressu verum, sed turbine nullo
Divelli, subigique potest. Fortissima virtus
905Crescit in immensum, validaeque simillima palmae,
Quanto onerata magis, tanto robustior exit.
Haec autem assiduis secta est allisa procellis,
Tamquam odiosa Deo, et cunctis mortalibus; unde
Quanto attrita fuit, tanto decrevit inani
910Fulta solo, fundata super nutantis arenae
Aggere, nec solidae stabilis munimine petrae
Concilii profugi cito garrula lingua silebit.
(Ipsemet aspicies) tenues solvetur in auras;
Et velut exorto evanescet Apolline nubes;
915Signa quod exosum superis sit, terrigenisque.
Gallia nusquam adeo quicquam fecisse videtur
(Quod memorem) deforme, priori ab origine nunquam
Aurea faedavit tali sua lilia fuco
(Id licet haud omnis patrarit Gallia crimen).
920Quare, age, tolle moras, coetusque relinque profanos.
Quo medio fugiam (dixi), pater? omnia circum
Custodita manent. Araris ne moenia linquam,
Limina? Cardinei quum discessere parentes
Carvaialaeo de sanguine cretus, et alma
925Stirpe severina genitus, duo maxima mundi
Lumina; qui flantes Latiis e moenibus Austros,
Insolitumque genus declinavere caloris
Corde gigantaeo, fidei intemerabile pignus
Tutati semper; rati inviolabile foedus.
930Ipse ego supplicibus votis simul ire petivi,
Atque illi petiere; tamen mihi gratia soli
Nulla recedendi donata est. Omnibus ultro
Fas fuit ire; mihi tantum prohibetur inerti.
Te venerande senex (si qua est clementia divis,
935Si qua tibi pietas) oro, mihi pande recessus,
Pande modum, vel si nunc fas est degere Romae
(Si Roma haec), nusquam patiare relinquere Romam
Me rogo. Neu Senonas repetam, sanctissime vates
Ulterius sine; sat tenuit me Belgica tellus,
940Satque fui inviso Gallorum limite clausus.
Nunc opus abscedas (senior respondit). Arar te
Celticus exorto late iam sole moratur.
Post breve tempus erit tibi fas dimittere Gallos.
Debita saepe petes abeundi iura: negabunt
945Semper, et invitum secum te degere cogent
Conciliablistae; quorum mens perfida durat.
Tunc tu nocturno Rhodani vada percita cursu
Sulcabis, fugiesque celer confinia regni,
Et fugiens captivus eris (sed tempore parvo).
950Qui reget infausto moderamine conciliablum,
Te captum mittet, Lucii cognomina portans
Et rem, namque lupum sonat ex idiomate graeco.
Est Lucius piscis, vocabula Achaea secutus;
Quod veluti lupus ingluviem saturare rapina
955Squammigeri gregis assoleat, faucesque lupinas
Praeferat, et saevos piscosa in coerula mores.
Qua ad Rhodani ripas surgit vivaria tellus
Inter saxa, altaeque domus in sidera tendunt,
Tu capiere; tribus tu detrudere diebus
960Limite seclusus; sed te Turnonia proles
Claudius antistes divum, stimulante timore,
Forsitan eripiet, (quod si succedat) ab alta
Arce per appensum faciens abscendere fune,
Teque, tuosque omnes tutos dimittet in oras
965Avinionaeas, ubi praesidet inclita Roma.
Virtutum titulis, Charitumque nitore coruscus
Ille tibi impendet placidum solamen, eritque
Quod fuit erranti Diomedi Daunus, Ulyssi
Alcinous, Troaeque domus Evander alumno.
970Paulus ut effugiens molimina regis Arethae
Moenibus ex altis sporta demissus abivit.
Sic forte evades gentis commenta nefandae.
At puto Lugdunum cogere redire, et ibidem
Muneribus, precibusque datis, terrore, minisque
975Schismaticis haerere dolis arctabere; sed tu
Infandis monitis aurem praebere recusa;
Ad romitumque redire cave, nam rector Olympi,
Crede, proculdubio tanto e discrimine demum
Te trahet, et mire ducet coelo auspice Romam.
980Neu paveas; tu fide Deo, coeloque faventi.
Te Deus efficiet fortem superare sinistram,
Et vehet in dulces per acerba pericula portus.
Talia dum senior dictis sequeretur amicis,
Me sopor abscedens dimisit. Ab aethere Phoebus
985Luce diu fusa thalamum penetrabat acuto
Lumine per rimas; aderant in limine servi
Ante ea pervigiles. Per somnia longa loquentem
Me audivisse palam dixere, soporeque nusquam
Matutino alias usum obstupuere. Iacentem
990Erigo me; patulae tum circumquaque fenestrae
Admisere diem; tota ora madentia cerno,
Pectora, lodices, lacrimarum flumine sparso.
Ipse quoque admirans tanti misteria somni
Miris visa modis vix languida membra ferebam:
995Figere vix poteram plantas, vix sistere corda
Vulneribus perfossa piis; vix abdere fletus
Nectareos. Dulces urebant pectora flammae,
Mensque sub eventu rerum perplexa manebat.
Suspensos animos mirantur, et ora ministri
1000Fixa solo, dubiosque diu trutinantia casus.
Induor. Ire paro vicina ad templa, daturus
Et laudes, et dona Deo, mundasque diei
Primitias. Iter arripio taciturnus, et anceps.
Haec erat alma dies, qua magnus in aethera pastor
1005Ivit ab afflictis membris, et corpore fesso
Gregorius; cuius Deus ad suspiria versus,
Votaque Traianum nigro revocarat ab Orco.
Extra limen eo, casuque occurrit cunti
Bentivola de gente fatus Galeacius, omni
1010Ingenua probitate nitens, et caelibe lecto:
Qui me insueta videns, titubantiaque ora ferentem,
Scire cupit causam. Rogat ut si tristia forte,
Aut si laeta habeam (bona vel mala) nuncia dicam.
Ingredimur phanum simul, et quum mystica sacra
1015Vidimus offerri, scamno consedimus una.
Narravi quaecumque mihi per somnia visa.
Fausta proculdubio (ni vana) haec somnia promunt,
Nuncia (respondet Galeacius) illa secundos
Quum referunt casus semper mendacia fingunt.
1020At si triste ferunt, nimium veracia produnt.
Tota morabatur supplex audire creatum
Gallia pontificem votis flagrantibus; ut quum
Post tempestates, pluvias, Euruquemque sinistrum
Anxius expectat Zephyros prodire secundos
1025Nauta, serenatamque diem apparere viator.
Tertia lux aderat; quum mane tabellio pernix
Urbe Fluentina missus denunciat esse
Delectum Medicem summa ad fastigia Petri:
Et Latios gaudere patres, ceu Martia Roma
1030Gestit, occiduo quum nacta est orbe triumphos.