Petrarca, Francesco Arezzo 1304 - Padova 1374, bucolicum carmen, bucolicum carmen buc. bucolicum carmen (A. Avena, 1906)

^1
2 Et quis erit precibus finis, mea cura, fugeque?
Fige pedem, Dane, precor et miserere tuorum.
³ Que Phebum sprevit, quem non spretura putetur?
Quere alias curas; fis importunus amando.
⁴ 5Hinc labor, hinc amor exagitant, coguntque trementem
Interrupta loqui. Sit respirare parumper!
Vis, dolus, insidie cessant; depone pavorem,
Et nostros audire, sedens, dignare labores.
⁵ Fare igitur, cupidasque manus frenare memento.
⁶ 10Dane, ego te solam deserto in litore primum
Aspexi, dubius hominemne deamne viderem;
Aurea sic rutilo flagrabat murice palla,
Sic celum late insolito complebat odore;
Dulcia sidereas iactabant ora favillas,
15Ardentesque comas humeris disperserat aura.
Dirigui. Sol cum radiis certabat iniquo
Marte tuis: Totum non nostro lumine corpus
Fulgebat, timuique deos ne, forte videndo,
Arderent raperentque prius quam vulnera nosses
20Nostra, vel occultos incensi pectori ignes.
Accedo; cupiensque gravis primordia morbi
Pandere, vix sicco vocem pulmone revulsi.
Acris inexpletum, vultu indignante locuta,
Effugis; incessus decuit, nam verba profundo
25Insedere animo et liquidis hesere medullis.
Ex illo lacrime et miserum suspiria pectus
Flatibus assiduis tundunt atque imbre tepenti.
Tu tandem (que sola potes) miserere, modumque
Pone malis, si iusta peto, si cognita narro.
⁷ 30Quot placuit mea forma viris, quot torsit amantes
Dinumerare piget; placuit super omnia Phebo.
Aureus ille comam, nitido spectabilis arcu,
Ingenio citharaque potens, Iove patre superbus,
Spretus et indignans abiit: stat conscia curvi
35Ripa senis, memorantque patris sub gurgite Nimphe.
Tu, quid habes, quo posse putes hoc frangere saxum?
⁸ Quisquis amore voles solido tranquillus et alta
Pace frui, maiora fuge et nimis alta caveto.
Illic contemptus et iurgia mixta querelis,
40Atraque perpetuis bachantur nubila ventis.
Quin etiam vitare parem (licet obstrepat error
Publicus) admoneo; fidum tibi iunge minoris:
Pectus, ubi obsequium pernox, humilesque vicissim
Blanditie, dulcisque timor: res cognita paucis.
45Alta petunt omnes. Utinam michi tale dedissem
Consilium! Sed cogit amor, perque ardua vinctum
Luctantemque rapit. Victor fuit ille deorum,
Molliaque herculeis aptavit pensa lacertis.
Tu, cui libertas salva est, tibi consule, Dane.
⁹ 50Consilium laudo; sed enim que prima petebam,
Prima taces: spes summa tuos que nutrit amores?
¹⁰ Pretereo quecunque tribus mea pectora lustris
Ingenti siluere fide, gemitusque latentes,
Et vigiles noctes, et que fert plurima secum
55Immitis dum sevit amor, que forte benigno
Iudice sint aliquid; tamen hec periisse sinamus.
Sic ierit; tulerit tales michi vita labores;
Debitus incaute fuerit furor iste iuvente.
Haud tacuisse velim, quod, cum mea pauca putarem
60Posse placere tibi, studui si musica forte
Ars michi ferret opem, quod te sonus atque camene,
Non auri fulgor caperet; frustraque timebam
Hanc etiam tentasse viam; raucumque videbar
Nescio quid strepere, donec mea carmina Faunos
65Non puduit Driadesque pari celebrare favore.
Sepe quidem ramum vidi dulcedine tentas
Linquere, et attonitas in me spectare capellas,
Spernere apes cithisum, mutas estate cicadas.
Letabar. Nec nata prius fiducia nostri est,
70Quam sacer ille michi: - Cane fidens, - diceret Argus.
¹¹ Et merito; namque ille fuit qui talia posset.
Iure iubere suo, nosset qui talia solus.
At tu, si qua recens studium tibi contulit, effer.
¹² Dane, nostra quies, noster labor atque voluptas,
75Unam ego te dominam, teque hostem affusus adoro.
Tu decus es nemorum, tu spes pastoribus ingens;
Te vates magnique duces, te Iupiter altus
Diligit, ac iaculo refugit violare trisulco,
Quo ferit omne nemus. Te, quam pharetratus Apollo,
80Quam celebres arsere dei, nunc Stupeus ardet,
Pastor inops, lentusque gregis contemptor opimi;
Dives erit, si pulcra voces sua carmina, Dane.
¹³ Plus aliquid, quam rebar, eras; reverentia nostri
Impedit. Adde aliud; poteris fortasse placere.
¹⁴ 85Forte dic medio, dum me meus urget amaror,
Sive amor in silvas, subito vox contigit aures
Dulcior humana. Stupui: levis unda nitentes
Per pronum herboso volvebat calle lapillos.
Prominet ipse locus, murmurque secutus aquarum,
90Purpurea in ripa laurique comantis ad umbram,
Virgineam aspicio, celo plaudente, choream.
Flecto gradum propere. Tunc una sonantior omni
Ex numero: - Si fata tuos hoc tramite gressus
Rara movent, aude divinos cernere vultus. -
95Hec ait, et dextram tenuit; tremor omnis abibat
Posse loqui; incipio: - Quin vos michi parcite, dive;
Error Amorque trahunt; sector vestigia dure,
Heu michi! sparsa fere; fugit illa, meosque dolores
Nescit. - Ad hec Virgo, subridens: - Novimus, inquit,
100Omnia. Thesalidem sequeris per confraga Danem;
Fabula iampridem aoniis notissima lucis.
I certus, lentescet enim; tamen accipe ramum
Hunc prius. - Et tenero frondosum pollice ramum
Decerpsit, cupidoque michi porrexit, et: - Ibis,
105Ibis, ait, dicesque novem vidisse sorores,
Quas vulgus spectare nequit, quas nulla profanis
Mens curis imbuta videt. Si plura rogaris,
Dic vidisse, quibus vi bella movere dolisque
Quam tutum, preceps docuit de turre Pireneus,
110Voce vel ingenio Pice docuere loquaces.
Dic sacro te monte vagas; dic fontis ad undam
Quem pedis impulsu, genitus cervice Meduse,
Alatus perfodit equus; dic nexa canentes
Orbibus imparibus, vario modulamine vocum,
115Cuncta novem, variosque animorum ex ordine motus;
Quid fame predulcis amor, vocisque levamen,
Quid studium, ingeniique vigor, quid culta cerebri
Ora tenacis agat; post hec, quisnam impetus, et quod
Iudicium, etheree quenam discretio menti,
120Quidve potens mulcere aures. In fine fugaces
Huc, Dane - dic - verte oculos. Regina sonori
Hunc michi prima chori ramum dedit arbore vulsum,
Quem tibi monstrarem; volucrem iubet illa monetque,
Hemonie post signa fuge, consistere tandem:
125Ferrea sit quamvis, motam pietate videbis.
¹⁵ Motaque sum; sequere et collem properemus in illum.
¹⁶ Perge! Labor nullus tecum iuga prendere Olimpi.
¹⁷ Scis quo colle sedes? maiestas quanta locorum est?
¹⁸ Imperiosus apex dare circum iura videtur
130Collibus, et celo silvas despectat aperto.
¹⁹ Huc ego pastores memini victricia sertis
Tempora, et arboreis spoliis ornata, referre
Curribus invectos niveis delubra deorum.
Intereram iam leta, virens; spectare iuvabat
135Cum ductore greges captos, tristesque iuvencos,
Exuviasque graves peregrinis montibus actas,
Et longos rerum strepitus, pompasque frementes:
Huc ab yperboreis per vim custodibus aurum
Griphibus ereptum, magnos pervenit in usus;
140Huc Asie predas informi squalida tergo;
Huc quoque nutantes tulit indica belua turres.
Quid te multa morer? Quicquid nemus undique pressis
Extulit uberibus, hoc est in monte coactum.
Hic iusti sedere patres, hic viva iuventus,
145Hic caste lusere nurus; hoc pastor in antro
Maximus insidiis periit, nec pulcer Adonis
Vulnificos evasit apros. Sed tristia linquo.
Hoc ipsos est fama deos habitare cacumen;
Hoc caput est nemorum, domus hec Iovis ampla tonantis;
150Hic, natum complexa suum, Lathona Sibille
Agnita fatiloque, pastori ostensa superbo est;
Hec iuga magnanimus, scipionibus actus eburnis,
Sic crevit fortuna loci!) tua cura, subactis
Saltibus ex lybicis rediens, puer ille revisit
155Et secum rudis ille senex. Post tempore multo
Cantantes venere alii, quos dicere longum est,
Partheniasque tuus, triplicis modulator avene.
Omnibus his viridi frondebant tempora lauro.
Hic ego, dissimili quanquam sub sidere, sertum
160Fronde tamen simili faciam tibi: porrige ramum,
Quem sacra Castalie regnatrix tradidit alme;
Illius hoc nostrumque simul tibi munus habeto:
Linque alias curas et noster protinus esto.
²⁰ Nunc vigilasse iuvat; dulce est meminisse laborum.