1. <in obitu Lisae>
Ergo sic nostro, saevissima pestis, amicoNon puduit dominam surripuisse suam:
Tum Lisae nitidos ausa es extinguere ocellos,
Qui poterant Veneris exuperare iubar.
5Et nunc umbra recens primo illa in limine Ditis
Iam sedet obscurum mox subitura nemus;
Iamque iter ingreditur tenebrosum, unde impia nullum
Non prece non auro fata redire sinunt;
Iam nigra cenosi vada gurgitis insilit et iam
10Aspicit inferni guttura terna canis:
Lisa meo quondam tantum dilecta sodali,
Quantum nunc oculos non amat ipse suos!
Quid tibi nunc prodest mores coluisse pudicos,
Quidve pia sanctos relligione deos,
15Dulcia quid nervis Phoebo instituente sonoris
Carmina tam doctis composuisse modis,
Talibus indigna quando te exsolvere peste,
Nec potes extremum, Lisa, cavere malum?
Heu, heu quam surdas aures quamve impia tristi
20Inferni geritis pectora corde dei!
Nam quid vos flectet, quos nec pia verba puellae,
Nec flectunt miris carmina dicta modis?
Hoc meruit pietas, immo hoc pietate nefandum
Exitium exoritur? Sic nocet esse piam?
25Nam dum vicinam miseranda in sorte salutas,
Non potes inde tuam, Lisa, redire domum.
Heu, quam te saevi subito invasere dolores,
Quantus et in totis ossibus ardor erat!
Tum facies olim Punico perfusa rubore
30Et niveus toto languit ore nitor;
Non aliter quam quae trunco decussa virenti
Liquit in aestivo lilia sole puer,
Vel quae, iam sacris superant ubi forte peractis,
Paulatim siccis serta cadunt foliis.
35Iam teneram sacer laeva de parte papillam
Ulceris impulerat morbus habere caput,
Siccaque rigebant torrenti guttura febri,
Letalique arebat lingua perusta siti.
Illa tamen, nimio quamvis iam victa dolore
40Vix posset cubito nixa levare caput,
Plorantes siccis comites suspexit ocellis,
Et dedit hinc placido talia verba sono:
"Di, quorum imperiis primo nunc flore iuventae
Ante diem Stygios cogor adire lacus,
45Vos mihi, vos testes nil me admisisse nefandum,
Quo tam crudeli morte premenda forem!
Namque ego maternum servavi casta pudorem,
Nullaque de nobis fabula turpis erit.
Ergo libens, quamquam nimis immatura, sub imos
50Descendam Manes et data fata sequar.
Alter erit tanti nostra quem sorte dolores
Vexent, ut sine me nil sibi dulce putet;
At vos, quae trahitis fatalia pensa sorores,
Hic facite ut videat saecula bina senex,
55Et quantum demptum est nostro de stamine vitae
Omne id vos annis accumulate suis."
Haec atque alia iis adnectere plura volentem
Deseruit sicco vocis in ore sonus,
Et simul e gelido prolapsa est sanguine vita
60Et iacuit frigido corpus inane toro.
Exitus hic Lisae est, qua, si modo Xandra remota,
Etrusca fuerat pulchrius urbe nihil.
Non tamen in prima sic, Lisa, extincta iuventa
Paeniteat mores excoluisse probos:
65Impia nam fugies sic Tartara nec tibi saevas
Incutiet poenas de tribus ulla soror;
Non te Dictaei terrebunt iura tyranni,
Iura umbris nunquam diffugienda piis;
Non rimosa nigris implenda paludibus urna,
70Non erit inter aquas dira timenda sitis.
Horrescant aliae falcatos vulturis ungues,
Et vetita extremum tangere saxa iugum;
Horrescant volucresque rotas, scopulosque minaces,
Flammiferumque caput, saeva Chimaera, tuum.
75At Lisa Elysios campos silvasque virentes,
Fortunatorum regna beata colet.
Tum positum quisquis subito mirare sepulchrum,
Quatuor haec cursim carmina nostra lege:
Cui Venus et Charites, cui Phoebus et ipsa Minerva
80Contulerant quicquid esset ubique boni,
Hoc sua candenti tumulo nunc condidit ossa;
Ossa: beatorum spiritus arva colit.
2. eulogium in Nerium Caponium, | ad Iohannem Canisianum
Non ergo immerito tam clari in funere civisSollicitas pectus, Canisiane, tuum.
Cernis enim magno testatus saepe dolore,
Suscepit quantum publica causa mali.
5Nam quid tam miserum iam dudum tamque dolendum
Lydius Etrusca vidit in urbe leo?
Nam qui pace bonus fuerat, qui magnus in armis,
Occidit omne togae militiaeque decus.
Ah, quanta in dubiis velox prudentia rebus
10Pectoris, impendens vaticinantis erat,
Quamque graves casus, quam multa pericula quondam
Effugit monitis curia nostra suis!
Auctor enim pacis semper fuit: haec sua virtus,
Hoc fuit excelsae nobile mentis opus.
15At si quem excierat nobis ut bella moveret
Improba regnandi saeva cupido ducem,
Tum patre magnanimo Nerius, dum fortia contra
Arma movet, nusquam degener ipse fuit.
Gallia sit testis Gallique horrenda Philippi
20Agmina et undosi flumina magna Padi.
Testis et Anglari vallis, cum Braccia turpi
Piccinine tibi signa relicta fuga.
Testis et Aragonum ductor Calabraeque cohortes
Et Lusitanis castra referta viris.
25Hic Fesulos subito sperabat Marte Quirites
Turpiter insolito subdere colla iugo.
At vigilat Nerius, turmasque opponit amicas,
Ne manus excultos barbara vastet agros.
Ergo qui nuper nulli cessurus in armis
30Iapygiis ruerat usque tremendus equis,
Paulatim vires Fabia delusus ab arte,
Quae magnae fuerant, perdidit ille suas.
Hunc Roma inspexit contritis turpiter armis
Milite vix inopi signa referre domum.
35Et dubitem Nerium patribus populoque salutem
Cunctando lenta restituisse mora?
Sed quis in Hesperia locus est, ubi magna Caponum
Hoc duce non fuerit cognita fama domus?
Sed quis in Hesperia dux est, qui plurima bello
40Consilium Nerii non valuisse neget?
Nec te, Sfortiada praesens mihi Caesar, in armis
Hunc comitem bellis saepe habuisse pudet.
Huius enim noras divini pectoris artes,
Et rerum certos in genus omne modos.
45Ast heu nunc ipsum, quem fortis Etruria multis
Deploret lacrimis, abstulit atra dies.
Non ergo immerito tam clari in funere civis
Sollicitas pectus, Canisiane, tuum.
Nec te magnanimi casus nunc urget amici,
50Actum nec: secum durius esse putas.
Nam civis quaecumque potest optare modestus,
Omnipotens illi fors cumulata dedit.
Florenti in patria natus, quae libera iusto
Tyrrhenas urbes temperat imperio,
55Et patriae magnus dum tractat Cosmus habenas,
Proxima post Cosmum dignus habere loca.
Adde genus clarum simul et numerosa nepotum
Nomina et agnatis stemmata plena suis,
Adde et Parrhasiae Pisano in litore gentis
60Victa genitoris moenia Marte sui,
Adde animi vires, fortunae commoda, vitae
Quae validus duxit tempora longa senex.
Sed te communis populi iactura, tuaeque
Urbis amor magnus, Canisiane, movet.
65Tempore nam duro tali privatur alumno
Publica res, qualem saecula rara ferunt.
3. ad Bernardum Bembum
Tale meo carmen resonet si pectore, qualeIsmario vati Calliopea dedit,
Non ego ad excelsos revocarem flumina fontes
Nec traherem fulvos per iuga summa lupos,
5Blanda nec auritae sequerentur carmina quercus,
Nec premeret gressus lynx stupefacta suos;
Sed te, Tyrrheno sidus salutare leoni,
Qui nuper Veneta missus ab urbe venis,
Sensibus amplectens imis et pectore firmo
10Cantarem laudes, maxime Bembe, tuas,
Bembe decus nostri, Musarum dulcis alumne,
Delitiae Charitum, Palladiumque caput.
Quod mihi principium, meritos dum reddere honores
Conor, Bembe, tibi, quis mihi finis erit?
15Magna facit variis inopem me copia rebus,
Virtutes dubium me tenuere tuae,
Ne, dum plura feram, plura et referenda relinquam
Immensumque novo carmine crescat opus.
Stultus sed tenui sublimia sidera penna
20Ire paro, Icarias mox subiturus aquas;
Nam nec Calliope Rhodopei carmina vatis,
Nec Lini nobis praebet Apollo lyram,
Sed curtis elegis Erato me iussit amantum
Usta cupidinea ludere corda face.
25Quapropter Bembi castos ludemus amores,
Versibus ut surgat Bencia nota meis.
Bembus, pulchra, tuam miratur, Bencia, formam,
Caelestes valeas qua superare deas,
Quam magnus Veneris Mavors praeponere amori,
30Quam missa Europa Iuppiter ipse velit.
Sed magis antiquos mores pectusque pudicum
Miratur stupidus Palladiasque manus.
Semper amore pio calet hic, contagia tetrae
Nec possunt illum tangere luxuriae.
35Nullam Helenem laudat Bembus, nullamve Corinnam,
Cynthia nulla sibi, Lesbia nulla placet,
Nec si qua est castum quae ausit violare cubile
Coniugis, et firmam voluit esse fidem.
Grata sed Alceste, grata et quae coniugis atros
40Evadne voluit scandere viva rogos,
Grata et Penelope, quam nec potuere parentes
Flectere, nec dites, turba proterva, proci,
Et quaecumque olim duro succumbere leto
Maluit et Stygii nare per uda lacus,
45Debita legitimi quam rumpere foedera lecti,
Solvere vel sancti vincula coniugii.
Quapropter, tales artes imitata, puellis
Exemplar Tuscis, Bencia pulchra, venis.
Notus amor Paridis, fateor, <fur>orque Lacaenae,
50Sed turpi tamen est notus adulterio.
Pulchrior at Ledae partu iam, Bencia, cunctis
Gentibus es rara nota pudicitia.
4. ad eundem
O te felicem! Lux o qu<am lactea> signetGemma et natali non su<peranda tu>o,
Qua licuit dominam propter tibi, Bembe, sedere
Ludereque ac mutuo mille referre sales.
5Fare, age, quis pallor, quis te rubor una timorque
Corripuit, tremulo qualis in ore sonus,
Hospitis in mediis laribus nil tale putanti
Obvia cum facta est dia Ginevra tibi,
Cumque salutanti respondit pauca modeste,
10Purpureus niveo crevit et ore calor.
Non ita concaluit, cum primum Sestia virgo
Vidit Abydenum nare per alta virum;
Candida nec Dido, viridi residentis in antro
Cernens Dardanii membra decora ducis,
15Ut tu divinae subito fulgore puellae
Arsisti tacita gaudia mente ferens.
Es tibi tunc visus pinnatis, Bembe, quadrigis
Scandere lucentis regna superna poli,
Colloquioque frui divum coetuque dearum
20Permixtus sanctos concelebrare choros.
Dic igitur: quae tunc renovatae in pectore flammae,
Et quibus, ah, durus ignibus ussit amor?
Sed dices nunquam; parvo namque igne calescit,
Qui quantum caleat dicere, Bembe, valet.
25Dic Erato <quae sint flammae quae> pectus amantum
Incutiant; <nam tu> sola referre potes;
Dic, quibus obstupuit verbis vel quae ora Medusae
Vertere eum in silicem sic potuere novam.
Surripuit Phrygium puerum Iovis ales in altum,
30Misceat ut regi pocula caelicolum;
Bencia sed Bembum divinae assistere mensae
Et dedit ambrosios sumere posse dapes.
Ludebat, lusum decuit; loquebatur, ab ore
Iurares Charites fundere verba suo.
35Vidi ego post atros imbres, iam nube fugata,
Fulgentem subita luce redire diem;
At modico risu si forte Ginevra refulsit,
Tunc soles geminos emicuisse putes.
Candida lux igitur niveoque notanda lapillo
40Illa fuit, fateor; sed tamen una fuit.
Quod si felici redeat nunc altera fato,
Bembe, immortalem te mea Musa canet.
5. ad eundem
Hoc age nunc, Erato, Bembi referamus amores,Sed quos caelestis comprobet ipsa Venus.
Hic nihil obscenum est turpive libidine tetrum;
Castus amor castam postulat usque fidem.
5Talis amor Bembi, qualem divina Platonis
Pagina Socraticis exprimit eloquiis.
Namque amor a pulchro cum sit, perculsa cupido
Pulchrum amat et pulchris gaudet imaginibus;
At quodcumque bonum, pulchrum est, turpe omne nefandum:
10Sic bona deposcit, sic mala vitat amor.
His flammis Bembus talique accensus amore
Uritur, et medio corde Ginevra sedet.
Forma quidem pulchra est, animus quoque pulcher in illa:
Horum utrum superet, non bene, Bembe, vides.
15Ergo nil mirum est, nam maxima semina flammis
Virtus et dominae dant tibi forma tuis.
Teque etiam ingenio finxit natura benigno,
Solertemque animum stella secunda dedit;
Hinc oculis priscas stupidis mirare figuras
20Sive hominum, seu sint haec simulacra deum,
Si qua aut Parrhasio fulget splendore tabella,
Ductus Apellea si quis ab arte color.
Sed Cnidiae quondam Veneris simulacra retecta
Praxitelis docta sunt tibi visa manu:
25His tu non Italam, non Gallam, Bembe, puellam
Hactenus aut aliam conspicis assimilem.
Bencia sed nuper flavos redimita capillos,
Cum primum est oculis visa Ginevra tuis,
Tunc ut plebeae reliquae de pectore formae
30Cesserunt! visa est sola Ginevra dea.
Tunc mens insolita stupuit, Bernarde, figura,
Cernere supra hominem nescio quid reputans.
Sed neget alatum quis te volucremque, Cupido,
Quo celere est toto iam nihil orbe magis?
35Conspectu ut primo stupuit Bernardus, ut illi
Corripuit subito pectora tota furor!
Vidit, et internas irrupit flamma medullas,
Atque horrens subiit dura per ossa tremor.
Nam facies illi, qualem cum saepe videmus
40Candida purpureis lilia mixta rosis,
Vel si Phoenicio veniat suffusa colore
Indica Erythraeo gemma reperta mari.
Et Venus ipsa oculos divino spargit honore
Et Charitum tota gratia fronte nitet.
45Ambulat: incessum iures Iunonis in illa.
Est opus in manibus: Palladis extat opus.
Vidimus, horrisono Borea cessante, reducta
Candentem subito crescere valle nivem;
At si cervicem spectes et colla Ginevrae,
50Candentem poteris temnere iure nivem.
Ardent purpurei vernali tempore flores;
Sed nihil ad dominae pulchra labella tuae.
Quid frontem nitidam et dentes referamus eburnos,
Et posita in roseis lumina nigra genis?
55Nec mores qui sint, nec quales ore lepores
Humano sperem posse referre sono.
Ergo si casu in talem, Bernarde, furorem
Incidis aeternum, sors memoranda datur;
Sin illam ex tota prudenter deligis urbe,
60Quis prorsus, quisnam te mage, Bembe, sapit?
Es felix igitur, sed non minus illa beata,
Quae quondam tanto vivat amata viro.
Nam quis nobilior Veneto cui prisca Senatu
Progenies multos enumeravit avos?
65Est aetas viridis, pulchro est in corpore virtus,
Admixtusque decens cum gravitate iocus.
Smyrnaeo celebrem versu laudamus Ulixem,
Plurima qui magno viderat orbe loca.
Hic passus diros Ciconas belloque superbum.
70Ismaron, et forti proelia gesta manu.
Nam quid Cyclopas referam, vel quas Polyphemus
Horrendo ferox edidit ore minas?
Hic vidit sociis falsa sub imagine captis
Dissutis ventos utribus ire leves,
75Laestrygonum et diras epulas, fugiendaque Circes
Litora, et in varias corpora versa feras.
Sirenum fugit cantus, et nota Charybdis
Furta, et Scyllaeos, horrida monstra, canes.
Nec semel aequoreas enavit naufragus undas;
80Sic, Neptune, tibi, sic tibi, Phoebe, placet.
At si quas terras adiit, quos aequore tractus,
Dum peragit patriae iussa verenda suae,
Nunc referam, varias missus legatus in oras,
Dulichium poterit vincere Bembus iter.
85Nam qua Pyrene niveis ditata metallis
Splendida nubiferum tollit ad astra caput,
Herculis ad metas extremaque nomina Calpes
Et Gaditano litora tunsa freto,
Innumeros populos variasque ex ordine gentes
90Circuit, et variis moribus ingenia.
Nec tantum geminos noster cognovit Iberos
Bembus et occiduae litora longa plagae,
Sed quae sunt gelido septem subiecta trioni,
Damnata aeterno frigida rura gelu.
95Nam iuga Gallorum Rhodanumque et pervia ponte
Transivit Rheni flumina Caesareo,
Atque omnes quos magna colit Germania montes
Et Morinum sedes Teutonicasque manus.
Atque aucta Venetum sic maiestate Senatum
100Colligat externis foedere principibus.
Magnarum hinc igitur sic experientia rerum
Egregium mira reddidit arte virum:
Hinc callet quicquid civilia dogmata poscunt,
Quid dux, quid miles, quidve Senatus agat;
105Quae belli, quae summa bonae sint munera pacis,
Curia quod mandet, causidicumve forum.
Te decus egregium, Veneti te nominis omnes
Plebei lucem patriciique vocant.
Magna domi praestas magno de pectore promens
110Consilia in dubiis magnaque saepe foris.
His facilis rebus iam iam commota Ginevra
(Dura nec humano pectore saxa gerit),
Perpetuo reddi cupiens insignis amore,
Optat adoptivae nomina clara domus,
115Mutatisque notis gentili e stirpe duabus,
Bencia quae fuerat, Bembia nomen erit.
6. ad eundem
Quaeris, Bembe, diu sileat cur nostra Thalia,Nec Xandram nobis pagina muta sonet;
Idque putas causae, curis quod forte solutum
Insano sanum pectus amore vacet.
5At, mihi crede, prius Pisanas Tuscus in undas
Arnus ab aereis desinet ire iugis,
Quam nostro auratae vellantur corde sagittae,
Meque suis faculis urere cesset amor.
Non Xandrae, ut quondam, flavent in vertice crines,
10Nec tantus, fateor, fulget in ore nitor.
Sic voluit stabili fatorum lege potestas,
Ut quae sunt, ipso tempore nata cadant.
Sic formae decus omne perit fugiente iuventa,
Paulatim et faciem ruga senilis arat.
15Sed mihi nec flavi crines nec lumina nigra,
Crede, olim tanti causa furoris erant;
Sed mage me virtus muliebri in corde virilis
Movit, et ingenii vis memoranda sui.
Inque dies crevit virtus, crescentibus annis,
20Inque dies nobis sic quoque crevit amor.
Nam quisquis sola forma vincitur amator,
Lubricus instabili nititur ille gradu;
Si quis at egregiam mentem, si diligit acre
Ingenium et variis corda referta bonis,
25Hic pulchrum sequitur, quod nec vitiare vetustas,
Ulla nec a caelo magna ruina potest.
Discite mortales animo, non corpore formam
Optandam, et verum discite amare decus.
Hoc me iam sextum lustrum tenet, hocque tenebit
30Dumque animus stabit, dum memor ipse mei.
Nunc quia prima pios aetas cantavit amores,
Et lusit dominae cygnea colla meae,
Quae posthac veniet maturis serior annis -
Nam sic, Bembe, decet - iam graviora canet.
35Et tamen interdum dulcis tibi, Bembe, Ginevrae,
Sit modo Musa favens, nomen in astra feram.
Pierides, Bembo vos hoc praestabitis: orbe
Carminibus toto nota sit illa meis.
Hanc nostris soboles miretur Graia libellis,
40Hanc stupeant Latii me recinente viri.
Illi Smyrnaeo dicent te carmine dignam,
Hique Maroneo, Bencia, diva, sono.
Quaeque Fluentina florebit in urbe iuventus,
Illa modo de te carmina nostra legat:
45Heu, dicet, tersi cur non fecunda Petrarcae
Incidit in talem tempore lingua deam;
Namque pudicitia, forma, comitate modoque
Haec Lauram et sanctis moribus antevenit.
7. ad eundem
Non desiderio tali concussa Thoantis,Cum subito Argoam vidit abire ratem,
Nec tantum doluit Phrygio delusa marito,
Cum lucem dura fugit Elisa nece,
5Nec tulit Actaeam gravius discedere classem
In frondes Phyllis mox abitura novas,
Atque tuo deflet discessu, Bembe, Ginevra,
Et queritur surdos in sua vota deos.
Heu, surdos sua vota deos contemnere luget,
10Orbari et castis Bencia delitiis.
Delitias, ah, maesta pias sanctumque furorem
Nunc nimium celeri luget abire fuga.
Sed tamen excelsi testatur numen Olympi,
Si qua fides sanctae est, Bembe, pudicitiae,
15Se nunquam memori moturam pectore Bembum,
Nestoreos annos vixerit ille licet.
Ergo ibis, caros felix visure propinquos
Et dulcis natos coniugiumque pium;
Nam tandem exacto patria consistere lustro
20Sede tibi, magno munere functe, datur.
Tu tamen infixum generoso in pectore condes,
Qua tibi Landinus iunctus amicitia est.
Nec tantum Argivum Pylades dilexit Orestem,
Cui comes horrendo factus in exilio est,
25Castora nec Pollux duris in caestibus audax,
Fortem nec fortis Thesea Pirithous,
Quanto ego nunc Bembi teneor devictus amore,
Quem iam nulla queat dissolvisse dies.
Magna Philoctetae potuit reverentia magnum
30Alcidem obsequio conciliare pio;
Tuque mihi Alcides, sed nec pietate fideque,
Bembe, Philoctetes me superare potest.
Namque ego te tota complector mente animoque:
Virtutes mirae sic voluere tuae.
35Prudentem admiror, facilem te diligo, Bembe,
Te doctum stupeo, te fruor usque comi.
Aetas germanum facit, at reverentia patrem
Te colit, ingenti natus amore venis.
Ergo perpetuum nostri sit pignus amoris,
40Quae colit Aonium turba canora nemus.
Vos, o Pieria doctae de rupe sorores,
Immo me Bembi condite corde mei;
Atque viri ingentem laudem aspirate canenti,
Spiritus ut grandi surgat in ore novus.
45Tunc noscet ventura aetas, Venetusque Senatus,
Quae fuerint civis munera magna sui,
Quid patriae dederit varias legatus ad urbes,
Eloquio ante omnes consilioque potens.
8. ad eundem
Nobilitas prisco si forte a sanguine surgit,Quod gravis usque tamen Stoica secta negat,
Quis te plura tulit ramoso in stemmate, Bembe,
Nomina vel plures enumeravit avos?
5Sunt alii, patriae qui si moderentur habenas
Publica vel populi munera magna gerant,
Sese Troiugenas et Cadmi semine natos
Cecropiumque putant exuperare genus.
Sed si prima urbis Venetae repetatur origo,
10Quae latum imperium saecula longa tenet,
Nunquam Bemba manum domus a temone remisit,
Sed semper dubiis addita consiliis.
At si sola potest virtus, nihil indiga rerum
Fortunae, quemvis nobilitasse virum,
15Socrate iam gradibus convincam iudice Bembum
Omnibus exactum nobilitatis opus.
Namque illi est animus generoso incoctus honesto,
Quod sibi doctrina, quod sibi more parat.
Nam docilis subiens dudum penetralia sanctae
20Naturae, ad verum iam sibi fecit iter.
Hic salibus lepidus variis, huic ore rotundo
Grandibus in rebus grandia verba sonant.
Publica si dubio tractantur munera casu,
Atque opus est celeri mente praeire malum,
25Ingenii velox magni miramur acumen,
Rebus in ambiguis consiliumque grave.
Non aurum Xerxis, Siculi non monstra Perilli
Sperent robusto corde movere fidem;
Sirenas contra clausit nec firmius aures,
30Cuius ob ingenium Pergama celsa iacent,
Atque voluptatum illecebras, Bernarde, dolosas
Et dirae Circes noxia philtra fugis.
Sed nullum est maius generoso in pectore signum
Musarum sacros quam coluisse choros.
35Nam, quem Pegaseo lavere in fonte sorores,
Ad gremium summi subvolat ille Iovis,
Terrenasque odit labes, raptatur amore
Caelestum, et patrias gaudet inire domos.
Neve novum aut vilem iam, Bembe, putabis amorem:
40Nil magis antiquum, nobiliusve nihil.
Ante etenim caelos et clari sidera mundi
Stabat amor servans atria summa Dei.
Et si quos habeat genitores forte requiris,
Forma parens illi est, et pater ipse decor.
45Te sine, dulcis amor, rerum natura creatrix
Nil agit, artifices nec movet illa manus.
Te duce, mortales imi licet infima mundi,
Heu, procul a patriis sedibus antra colant,
Caelestis quoniam sunt haec simulacra decori,
50Pulchrum adamant, siquid Daedala terra tulit.
Spiritus est homini superorum incensus amore,
Et cupit aeterno ponere fonte sitim.
At loca dum silvae peragrat tenebrosa profundae,
Nec caelum in tanta cernere nocte valet,
55Quae terrena sui genitoris imagine fulgent,
Haec amat, haec summi sunt simulacra boni.
Sic tu quam primum vidisti, Bembe, Ginevram,
Caelesti lapsam credis adesse choro.
Et certe aut diva est, aut munus tale deorum,
60Quale hominum generi saecula rara ferunt.
Nempe caput Pallas dedit, et Venus aurea crines,
A radiis oculi sunt sibi, Phoebe, tuis.
Iuppiter impressit clementi in pectore castum
Propositum et sanctae iura pudicitiae.
65Cornibus at demptis faciem Semeleius affert,
Et Charites deceat, quod facit, omne iubent.
Dulce loqui dulci risu ingenuoque pudore
Mercurius facili sidere, Bembe, dedit;
Nam pudor et risus coeunt sic viribus aequis,
70Ut rubeat fulgor, fulgeat ore rubor.
Hinc radii veniunt oculos qui luce retundant,
Quique urant flammis mollia corda suis.
Talis enim fulgor, qualis percussa nitenti
Gurgite de Tyrio purpura sole micat.
75Uni igitur cedit generosum pectus amori,
Nobilibusque animis imperat unus amor.
Absit amor, nullae poterunt cohibere catenae
Nobile cor nullis viribus impar erit.
Verum sponte sua sequitur meliora monentem,
80Pulchrum amat; in pulchrum nam rapit altus amor.
Quid, mala si mandent? Non, si ruat arduus aether,
Parebit; quoniam turpia vitat amor.
9. eulogium in obitu Michaelis Verini
Estne levis rumor sic, oh, seu conscia veriFama? Sed heu nimis est conscia fama mali!
Occidit heu vestrum crimen, crudelia fata,
Occidit heu Michael, luctus amorque patris,
5Occidit Aonio quem vos nutristis in antro,
Musae, Cyrrhaei quem lavit unda iugi,
Occidit heu Michael, proprio nam nomine dixit
Princeps Aonii, Calliopea, chori.
"Quis Deus est" Michael resonat, modo nosse velimus
10Prisca Palaestino verba notata sono:
Ipse Deus quid sit, vix puber nosse laborat,
Tempore quo reliquis ludus et umbra placet.
Verum id cum vera faceret ratione, putandum est
Verini agnomen non sine sorte datum.
15Quid pietas, quid casta fides, quid possit honestum.
A teneris annis hic monumenta dedit.
Quique solet primam nimium vexare iuventam,
Expers obsceni semper amoris erat:
Vivebat caelebs, primis atque integer annis
20Contempsit Cypriae dulcia dona deae.
Hoc tulit indigne, superat qui cuncta Cupido,
Cui parent superum numina magna deum,
Et parat ultrici puerum terebrare sagitta,
Altitonum valeat qua superare Iovem.
25Sed frustra aurato tentat praefigere telo
Pectora, quae sanctae Palladis arma tegunt:
Hoc cernens aliosque dolos aliudque volutans
Consilium insolita callidus arte petit.
Nam morbum immisit, quem nec queat ipse Machaon,
30Nec tua docta manus pellere, Phoebigena.
Convocat hic medicos Paulus, quem cura nepotis
Anxia sollicitum nocte dieque premit.
Conquirunt igitur veterum monumenta virorum,
Siqua datur morbo iam medicina gravi:
35Quae Galiene tuo divine volumine monstras,
Quaeque docet Coi pagina docta senis,
Quid velit Hippocratis magni doctrina, quid ille,
Cuius Arabs iusto paruit imperio,
Mosaicosque manu versat, Latios Danaosque,
40Quique colunt ripas, advena, Nile, tuas.
Denique perceptis cunctorum sensibus omnes
Huc veniunt atque haec mens fuit una viris:
Non posse extremae hunc tempus sperare iuventae,
Gaudia percipiat ni tua, pulchra Venus.
45Res miranda quidem, rara et per saecula visa,
Exemplum in puero tale pudicitiae,
Qui vitae sanctum potuit praeferre pudorem,
Viveret ut semper, tunc voluisse mori.
I nunc, Hippolytum verbis extolle superbis,
50Bellerophonteum nomen in astra refer;
Non hic Antiam, non pulchrae gaudia Phaedrae,
Omnia sed Veneris furta nefanda fugit.
At ne forte putes nullo hunc caluisse furore
Nulla nec aligeri tela tulisse dei:
55Sunt geminae Veneres, gemini hinc oriuntur amores,
Terra haec demersa est, caelitus illa venit.
Altera vulgarem vero quam nomine dicunt,
Namque levis plebis vilia corda domat,
Mortalesque artus homines, formaeque caducae
60Terrenum miseros corpus amare iubet.
Altera caelestis superis dominatur in oris,
Mater nulla illi est, Iuppiter ipse pater;
Haec, quas nulla mali violant contagia sensus,
Divino mentes urit amore pias.
65Hic Michael valido praefixus pectora telo,
Coelum amat, et coeli moenia mente capit;
Nec quicquam puerile sapit puerilibus annis,
Tristis at in tenera fronte senecta sedet.
Sevocat a sensu mentem, tetramque perosus
70Luxuriem, aethereae scandit ad astra plagae,
Cunctaque sub pedibus mittens quae mersa sub ipsa
Materia in tenebris corpora caeca tegunt,
Et magni volitans mundi per curva supernos
Spirituum volucer tentat adire choros.
75Interea pestis teneros depascitur artus,
Contrahit in rugas squallida, membra lues,
Et toto succum flaccescens corpore sugit
Pus solidum, innatus deserit ossa vigor,
Donec ab assumptis animus discedere membris
80Cogitur et putri carcere pulsus abit.
Pulsus abit, sed laetus abit, vinclisque solutus
Cognoscit quantum mors habet ista boni,
Exilioque gravi liber caelestia summi,
Quae patria est, ardet visere templa Dei.
85Sed quid te plorem puerum, Verine? Quid ultra
Fata tuae mortis stultus iniqua querar?
Mortuus en vivis, sed nos dum nostra manebit
Vita, nimis blanda morte maligna premet.
10. in Dantis poetae sepulcrum
Fecerat egregia constructum ex arte sepulcrumTyrrheno Danti prisca Ravenna novum;
Invida sed sacris obsunt quoque fata sepulcris,
Et turpi obducunt omnia pulchra situ.
5At tu, delitiae Veneti, Bernarde, senatus,
Tutela et sacri maxima, Bembe, chori,
Livida mordaci quod triverat ante vetustas
Dente, novum niveo marmore restituis.
11. <epitaphium Coluccii Salutati>
Multa licet stupidum rapiant spectacula templi,Dum tamen ista legas, parva futura mora est.
Cantaram, nostri celeber + scriba leonis,
Amphitryonidae maxima facta ducis,
5Unde Salutati viridantia serta Colucci
Cinxerunt vatis tempora cana. Vale!
12. <pro eodem in palatio>
Cuius Bebriacas perculsit epistola mentes,Quantum equitum turmae non potuere decem,
Hic caput exornas Phoebea fronde, Colucci,
Dum canis Herculeae maxima facta manus.
13. <in laudem Ianotii Manetti>
Haebreus, Graius quicquid Latiusve poeta,Philosophus, rhetor scripsit et historicus,
Iannotius noram. Dubiis Florentia rebus,
Pontifices, reges me voluere sibi.
