Quatrario, Giovanni Sulmona, 1336 - 1402, eglogae, eglogae egl. eglogae (G. Pansa, 1912)

^1
2 O michi si quisquam cum sit formosus Apollo
Mulceat et blando saturet quoque membra tepore
Assit et arrecto proritet carmina vultu,
Pascua tuta iacent, propriis depascitur arvis
5Pace pecus pueros dominosque impune canendo,
Lascivire licet, mestas seponere curas
Baldase nunc opus est totis michi viribus uti,
Teque humeros oneri sotios prestare prementi,
Ni fugis, solitumque negas nisi ferre favorem.
³ 10Que rerum novitas calamos quid Agee coartat
Te fabricare novos? veteres stant carmine damno
Insanire quidem est dannosis sistere ceptis,
Imo aliquid gelidis cumules nunc fervidus annis
Ne pauper vacuo senium tibi tussiat antro.
⁴ 15Parva hominis vite supplent suffragia cura,
Robustos animi cultus sine fine labores,
Appetit, et Phebis vigiles sotiare dianas,
Multa quidem sprevit Silvanus corporis, amplum
Anxius ingenii cumulabat semper acervum,
20Quo bis sex foribus pertusaque fistula mortem
Instaurat, servatque viris post funera vatem.
⁵ Magne mentis opus mentem preponere rebus
Pauperibus ditem se quem reputare camenis,
Sed vineis refugum, doceas quid ditis amice?
⁶ 25Es melior monitus raro dissentis amico,
Maxima res animum stimulat noctisque quietes
Disturbat, medioque vibrat sata membra sopore.
Discrutior verbis ipsam connectere dignis,
Sed si forte tuam prestabis Baldase mentem,
30Invenias quicquam verborum carmina fingam,
Atque notis ornabo novis tentando canendo,
Guctur et inflatum sotiabo cantibus utrem,
Da vires hortando libens, cape frustra laborum.
⁷ Ostendas tantum cupias quem volvere montem.
⁸ 35Ausonie audisti porrectum Baldase cornu
Ad medium fontis phebi stigii et simul axis
Eoliam ab destra fere linquens dissotiatam
Quam bimaris longo fecerunt marte tumultus
In frustrum, varius rupes interluit estus,
40Et pariter sanctum pontus disiunxit iniquo,
Alma fides nobis scopulo versutia cessit
Perpetuo, sed et has dii illam tenuere Ciclopes.
⁹ Quid tum? parce, tue monstres facienda Minerve.
¹⁰ Heus tu longa decent dubium documenta laborem,
45Ossequar ipse tantum breviabo maxima paucis,
Has silvas quondam imperioso patre creatus
Inglorius genitrice sua, nam partus iniqui
Amplexus fuerat. tenuit post funera patris
Contemptor superi et nostri contentor olimpi.
¹¹ 50Magnus Agee tibi et reverendus nascitur ordo.
¹² Nunc deus in terris habitat qui Baldase nostris
Tradidit horrendo Iuveni, post multa domandum,
O generosus homo pellitus veste polorum,
Nubilus abstersa decorant quam lilia flavo
55Auroque in summo variabant fibria rubro.
Hic animo fisus magno fisusque lacertis
Et recto. accingit se operi comitumque phalangas
Iungit, et ad nostras super alpes fuminat alpes,
Hinc ruit in regnum tauroque simillimus urget
60Obvia et in liris manibus contendere ponte
Incipit et po+ clavarum dissipat ictu,
Ostantes timuere virum post omnia sacrum,
Ventum erat ad rupes casini, sistitur illic,
Nam peritura cito montis radicibus obstant.
65Ceu cespes validis mergenti viribus imbri
Nescia fatorum iuvenis magalia quedam
Vincuntur, meliora suis stant omina votis.
¹³ Audieram summam, rerum tu singula tangis,
Oblector, sistiunt aures tua verba, quid ultra?
70Nec mora nec requies, sannitis tendit ad undas,
Velocior cunctis avibus quas preda deorsum
Actrahit, hicque novum silve cepere tremorem,
Mirantur pecudes pavide, mirantur et hirci,
It rumor et variis mugit stridoribus omnis
75Vallis, et alta iugis timuit spelunca. repente
Curritur ad clavas, venabula cuncta petuntur,
Vimineis levas armabant cratibus hostem
Defessum rapido reputant prosternere calle.
¹⁴ Magnus Agee rigor nostro diverberat arctus,
80Nunc nostre timeo parti ceu bella parentur,
Perdendum fuerat validis concurrere fessos.
¹⁵ Urbs erat in medoio fluviorum condita dauni
A genero graio noto dux prosilit illinc
Et caput et regimen pastorum protinus hostem
85Aggreditur regnumque librat discrimine in uno
Istum fata ducem potuerunt omine mesto
Detinuisse loco, cecidit nam vertice signum
Imperii manibusque suis tunc ante ligatum,
Territus hocque dei signum est cum murmure dixit,
90Et voluit nolens fato se credere tristi,
Vincunt fata virum funestum condere martem.
¹⁶ O vis fatorum quamvis precognita vincit,
Premonet et iactat nunquam vitabile fulmen.
¹⁷ Concurrunt frater, fateor metuenda videtur
95Et tremebunda satis res diffugiuntque capelle,
Et pecudes armenta simul stant collibus altis
Semianimes, tantos spectant terrore tumultus,
Non illic bellum, insultus terrere luporum,
Non ursique sues pellunt sua pectora ferro,
100Pastorem pastor removet, quoque clavaque clavas
Frangit, et alternis sordent venabula omasis.
In dubio res magna stetit nam fortia utrimque
Pectora non ullis vivant cessura ruinis,
Fata tamen nemorum renovant variando colonos,
105Alteriusque domos habitat peregrinus euntis,
In grege calcatur dux nothus, fusa per omnes
Turba fugit campos, poteras ubi monstra videre,
Semihomines truncos disiuntaque brachia, crates
Cum leva abscissas, truncis venabula dextris,
110Sanguineis tandem dominantur lilia campis.
¹⁸ Talis, Agee, michi finis tam longe repostus,
Qualis erat fessis dubio victoria marte,
Lilia post tantos regnabant pace triunphos?
¹⁹ Lilia regnabant capitis post fata tiranni,
115Sed tamen extimplo tendunt ad plana vesevi,
Illic litus habet culmorum milia mille,
Difficilis saxis surgit spelunca levatis,
Qua fundit latices armentis arte colimbus
Hic auri cumulos pecodum nemorumque labores
120Congestos, sotios pedibus disiunxit in omnes.
Et silvas meritis equat novus ordine pastor.
²⁰ Prospera viventi soles fortuna per omnes
Affuit, an solitis turbavit gaudia ludis?
²¹ Prosperior, campis credas si Baldase marsis,
125Est ubi devictus reparavit Marte triumphos
Perpetuos, aquilam mactarunt lilia veram,
Herculeo tandem scandit super aera ritu.
²² Cuius ad heredem nemorum rediere fatige?
Surculus an aliquis crevit de stipite tanto?
²³ 130Ad proprium sanctumque virum post multa sepultum
Hinc soboles arvis celebris dominatur avitis,
Hinc vir ille sacer pastorum pompa decusque
Argus. silvani celebratus carmine celsis
Ab silvis audens pelago procidere fagos,
135Et mare non solita nobis protexere claxe,
Cognitus in toto cumulatis orbe camenis,
Hinc heu nam iuvenis datus est celestis ad annos
Non perventurus vetere feretrumque parentis
Visurus poterat stellas qui ferre paternas,
140De genitore satis constat, reverendaque mater
Iustitia experie poterat regnare per arva,
Invidit celum terris rapuitque severum
Fata iubent, silvis fruitur melioribus istis,
Baldase crede michi non hoc vivente per arva
145Armentis nocitura bonis aconita videres,
Non ales quevis rostroque per aera curvo
Et pedibus stimulata malis tentare rapinam
Audet, cantifero scandebat scilla volatu
Intrepida ad stipulas nunquam ruitura per hostem.
²⁴ 150O memorandus homo, te, forsan, Agee, lacessit
Huius amor, calamosque novos componis in istum?
²⁵ Insistant alii laudes cantare virorum,
Vulgaris res ista satis, vulgaria sordent,
Et paribus demuntque pares, hec ardua res est
155Que imminet et nulli quod vis similanda per evum.
²⁶ In dubio est animus, nunc huc, nunc pellitur illuc.
Nescio quodve novis tantum meditaris avenis.
²⁷ Ex hoc care michi descendit sancta virago,
Sancta virago quidem cunctos manifesta per artus,
160Susa sibi nomem, pheba spetiosior ipsa,
Sceptra tenens nemorum, Serto redimita, malignis
Bellum ingens, pax alta bonis, mors mitis iniquis,
Fax tenebris lucens, renitente splendida phebo,
Nec nostros cruciat sompnos, cantanda virorum,
165Nimpharum, driadumque simul, Volvenda choreis
In triviis, Reboentque novos loca concava plausus.
²⁸ Heus, o blande michi, tanto superabimur ambo
Pondere, Silvani meruit tua Susa canamus,
Consule sed tantas servat quo femina dotes?
²⁹ 170Pastores varii circum dum protinus antro
Consuluere suos, spectabat quisquis ad agnos,
Et male res agitur domine. Et macilenta ruinis
Semper erat, Pecudes aliis mulgentur ipeplis,
Donec rectus homo capreis oriundus ab illa
175Eligitur tuguri custos, Nemorumque saluti
Incumbens, Cui fata suum posuere favorem,
Baldase noscis eum? Si non tibi fingo figuram,
Est minor equali: gracilis nec corpore pinguis,
Fuscus homo, Frons alta satis, Bona tempora vivis
180Moriceisque videns oculis, meat ordine nasus,
Labra tument modice rubeo suttinta colore,
Nigra viri quondam pendet nunc barba labore
Non evo pectusque tegit fere candida canis,
More suo semper turrito vertice paret.
³⁰ 185Is valeat longum, sed postquam consulis audi,
Perfice quos nectis calamos, Sed crede caveto,
Nil temere audendum resonis quantumque camenis,
Non est consilium octusas quoque carmen ad aures
Perdere, Nec doctas iterum lesisse neglecto,
190Si sapis ad rupem scopulo que culmine par est
Quo residet tua Susa mees, qui cunctus ab undis
Equoris ambesque prestat, qui fornice magno
Soffossus capreas spectat, propinque falernum,
Hic capias iunctis placide preludia cannis,
195Que si forte aliquis perducet ventus ad aures
Instantis domine, puerum quem mictet ad altas
Visurum scopuli pinnas quod rupe canatur,
Actum erit, ad rerum poteris migrare tenorem,
Ausilium cepitsque dabis. Remoraberis aures
200Si pastor rubea vestitus pelle nivalis
Quam spargens radios picturat stella, superbus
Speluncis variis, Variis magalibus amplus
Expulsus merito, Silvis cantabitur ante,
Victricemque suam memoraberis carmine Susam,
205Si forsan vacuo vanescent carmina celo,
Nequicquam fauces siccares, Rumpe canendo
Cantica et ad nostrum iactes convitia seclum,
Suspendas calamos, Pereant ut pulvere fumo,
Alter erit nobis forsan sine crimine questus.
³¹ 210O bene quam ceptum docuisti Baldase callem,
Consilium cum quisque capit, sapientius ibit,
Et faciam cum tempus erit. Sistamus amice.
³² Iudicio fruimur multo sermone Menalce,
Plurima Silvani tueamur carmina scuto.