Pontano, Giovanni Gioviano Cerreto di Spoleto 1429 - Napoli 1503, eglogae, eglogae egl. eglogae (B. Soldati, 1902)

^1
2 "Cedite, Naiades nymphae, iam cedite, vincit
Pulcra Nape petisque oculis nigroque capillo."
Verberat his puer acer Acon atque increpat ore.
Illae oculis conceptum atro sub corde venenum
5Inspirant, quo victa Nape tabescit, ut altis
Tabescunt sub sole nives in montibus, et iam
Ponit humi languentem animum, morsque occupat artus.
Hic ter Acon scidit ora comamque a vertice vellit
Et clamore nemus complevit, questibus auras.
10Clamantem Vertunnus opaco e limite sensit;
Accurrit pueri memor, et, miseratus amantem,
Iniecta tellure Napen tegit. Illa repente
In bulbum conversa solo radicibus haesit;
Vestit eam foliis deus et frondescere iussit:
15Hinc olus, hinc haerbosa Nape turgescit in agris.
Haec nobis quondam pueris Meliseus ad ignem
Narrabat, cum rapa senex poscamque probaret,
Contusamque fabam sparsa condiret amurca,
Misceretque apio rutam, coriandron aceto.
³ 20Non puduit cantorem igitur resonantis avenae,
Cui tot oves, pecoris tantum, mulctralia tanta,
Pellitum pastorem olitorum accumbere mensis
Ulpicaque et veteres ruptare ad prandia cepas.
⁴ Illum cepa recens viridisque cucurbita captum
25Ducebat mentaeque sapor succusque sisimbrii,
Munere quo viridi recubans in cespite mecum
Haec cecinit, veteres fassus per carmen amores:
"Huc ades, o mihi cara, vocant te, Ariadna, ligustra,
Te myrti salicesque vocant, age, cara, venito.
30Ipse tibi tenerum legi servoque phaselum,
Ipse cicer, tibi sepositis rosa floret in hortis;
En tibi coeruleus cucumis super hamite crescit,
Coeruleus cucumis devectus arangide terra,
Hic ubi nigirides ranae certare elephantis
35Praesidio culicum haud dubitant et irundinis atrae,
Te manet hic cucumis, propera, mecumque recumbe.
Quin et campano devellere textus et umbro
Supparus et viridi circum variatus ibisco
Te vocat; hunc suit Alcidamas, distinxit et Alcon,
40Hic et acu Morco similis, quem mater Acilla
Instituitque colo atque apibus formavit alendis;
Supparus is tibi sepositus blanditur et instat.
Huc ades: en tibi grex, Ariadna, occurrit eunti;
Dum properas, laetae plaudunt de fronde cicadae."
45Haec cecinit Meliseus, humique hortensia dona
Evellens mentastrum atrox et sectile porrum
Sustulit ipse humeris fascem et redolentis anethi,
Mox sese in montes et pascua nota recepit
Ad veteres lauros fumosaque tigna Vesevi.
50Illinc et mihi fiscellas et cymbia lactis
Mittit, amicitiae memor et trivialis avenae,
Idem pastorum cultor pariterque olitorum.
Post dulces quandoque epulas iuvat esse lupinum,
Esse innulas, asprina iuvant post lene falernum;
55Et mea me quotiens petit ore Biturrica, quantum
Ruta iuvat, quam labra iuvant redolentia porrum.
Scilicet ille, satur scrutis et lactibus agni
Ac sale continctis hedorum clunibus, atrum
Laudat olus, acres ruptat de gutture bulbos.
⁵ 60Et nostri, Petasille, greges sensere canentem
In silvis Meliseon, adesaque saxa sonorem
Dum referunt, tacitae cantum stupuere Napaeae;
Et (mirum) fessae vocem tenuere cicadae,
Prostrataeque solo iacuere ad carmina vaccae,
65Oblitae cytisum pecudes, satureia capellae.
Incipit hinc: "Ariadna piro mihi gratior ipso,
Quod superat vel odore rosas, vel fraga colore;
Dum pectus foveoque manu tractoque papillas,
Non mulctra iuvant, non lactis plena recocti
70Fiscina, non hedus dum ludit ad hubera matris,
Buccula non cupido dum blanda admugit amanti."
Desierat: plausere boves, plausere iuvenci
Mugitu, socio responsant antra favore
Convallesque cavae, resono nemora avia cantu.
75Mox iterum: "Dulce, in pratis dum gramina tondent,
Cernere capreolos variato tergore, pictis
Distinctos maculis; mater vocat usque paventes,
Sectantur trepidi vestigia matris anhelae,
Ludunt et saturi circum hubera nota gemelli.
80Suave per aestatem liquidam, mulcentibus auris,
Dum tectae ramis volucres connubia miscent,
Pandentemque alas caudamque ad terga rotantem
Pavonem spectare. Vocat iunonius ales
Consortem thalami, speculosa volumina versat,
85Cauda micat, mediis fulgent sua sidera pennis;
Venit amans, cupidis miscent simul oscula rostris,
Iungit amor geminos, geminataque gaudia gliscunt,
Inter utrosque suos Venus ipsa accendit olores.
At mea cum liquidos Ariadna recedit ad amnes
90Albentemque pedem nudatque ad flumina suras,
Genuaque sub vitrea candent argentea lympha,
Et fungis alni candentius et nive corni,
Populus et niveos quos iactat in aera flores;
Tunc mihi corda liquant vel mella sicanidos Hyblae,
95Mella favis Heliconis et anteferenda libyscis
Et succo, siculae stillant quem cortice cannae."
Finierat: simae rupere silentia caprae,
Ruperunt et oves, simul cum matribus agni,
Balatum referunt colles Gaurique recessus,
100Et Cumae vacuae et cryptae graveolentis Averni,
Antraque Musconis et opaca sepulcra Tuennae.
Haec ait, et latis humeris quae buccina pendet,
Inflat eam labris turgentibus: illa frementi
Involvit coelum gemitu. Quo concita silvis
105Erumpit clamore suum gens horrida setis,
Horrida grunnitu et tundentibus aera sannis.
Ipse manu glandem spargens citat ore, crepatque
Ora per et dentes rictu glans hausta voraci,
Lambentes catuli circumstant hubera matrum.
110Mox abit ad fagos, sequitur simul undique pubes
Armentalis, agris regnat Meliseus in ipsis
Nodoso incumbens baculo et stans imperat; adstant
Umbronum generosa cohors, turmaeque laconum
Latratu lupos arcent et limine fures.
115Haec memini, Petasille; iuvat meminisse; vel urnam
Candentis lactis pretium ferat, o mihi siquis
Hunc iterum det vidisse atque audisse canentem,
Det calamos modulare levemque inflare cicutam.
⁶ O mihi siquis eum sistat Vulsonis in antro
120Rursus et ad Mopsi salices aut rura Salenti,
Ille sibi vitulum pretium ferat, eligat agnum
Cornipetam, cui lana pedes descendit ad imos.
Rursus et ipse suos recinat Meliseus amores,
Aut cum Delioli pratis, Minionis ad alnum
125Haec dolet, et socius ranae iunxere querelas:
"Ad corylos Ariadna canit subtegmina ducens,
Dum canit, assuetas miscet Philomela querelas;
Coniugis absentes haec dum suspirat amores,
Ingeminat memorem nati Philomela dolorem;
130Dumque viri barbam meminit setosaque menta,
Hic Philomela gravem sustollit in aera questum;
Dumque torum queritur fraudataque gaudia lecti,
Moesta silet Philomela facitque silentia luctus:
Suspirant redolentque simul, quo carmine captae
135Formicae tacitum dant laeta per agmina plausum.
Ad fluvios me torret amor, fax urit ad amnes:
O mecum veteres, ranae, renovate querelas.
Dum tibi promitto noctem meaque oscula, coniux,
Deliciasque paro gregis et nova munera porto,
140Dum lavor ad fontem sudataque pectora tergo,
Et filicem necto crines ac tempora circum,
Ecce lupum ad caulas; agnumque ex hubere matris
Eripit et tacitus latebrosa per avia tendit.
Ipse sequor, noctem in nimbis per inhospita duco,
145Et mea te, coniux, exclamans pectora plango:
O mecum veterem, ranae, revocate dolorem.
Dum tibi de viridi fiscellam vimine texto,
Virgaque coeruleo miscetur candida iunco,
Flavaque supremum circumdat linea textum
150Et limbum croceo subtexunt flore corymbi,
Ecce per impluvium demisso fune pedumque
Et picturatum buxi de fronde galerum
Fiscellamque, decus texturae et ruris honorem,
Surripiunt fures, ah, monstra pudenda Brigantum.
155Excutior somno trepidus, latrante Cynandro;
Dum crudo perone mihi pes sternitur alter,
Ingruit atra cohors murmur, subroditur alter
Pero, nec a morsu pollex defenditur aegro;
Exclamo, lacrimansque genas et pectora tundo:
160O mecum questus, ranae, geminate recentes.
Dum foetus geminos vaccae candentis, adulti
Spem gregis, ad fluvios et prata virentia duco,
Dum mihi promitto soboles, ad aratra iuvencos,
Ad mulctram vitulas, ad dolia dona Lyaei,
165Dumque sero cytisum vaccis, arbustaque pango,
Atque serens canto ad sulcos, vinetaque pangens
Ad foveas ipsi mecum experiuntur et agni,
Ludunt ad sentes infirmis cornibus hedi,
Ah dolor, ah lacrimae, sonuere tonitrua coelo,
170Discurrere faces, ignitaque tela coruscant,
De coelo tacti foetus, armenta gregesque
Et tactae vites avulsa et stiva serenti
Attonitu; vix ipse super turbatus et amens
Stragem inter pecorum frugumque relinquor, et atris
175Ambustus flammis iaceo; vix colle propinquo
Lapsa Pales tutatur humi tollitque iacentem:
O mecum solitas ranae instaurate querelas
Et luctum geminate novosque intendite questus."
Concidit hic: ipsi simul ingemuere iuvenci
180Ingemuere et oves cumque ipsis matribus agni,
Ingemuere caprae ipsis et cum matribus hedi,
Demisere comas quercus, liquere palumbes
Et quercus, frondemque nuces posuere, columbi
Deseruere nuces, ramos fregere myricae,
185Deseruere et aves nidum et cum prole myricas,
Deseruitque et apis flores roremque cicadae
Et ranae mutis fecere silentia buccis.
Haec Saliuncus et haec referebat arundine clarus
Et calamis Petasillus, uterque insignis avena.
190Interea asparagosque legunt fungumque recentem
Boletosque sequuntur et altercantur utrinque,
Conditura suo quae sit miscenda sapore;
Tecta et uterque subit nigro squalentia fumo
Hirsuti Labeonis. Hic et miscere falernum
195Asparago docuit, docuit piper, hic boletis
Incoctumque pirum, mentae silvestris acervum
Alliaque adiicere et contritum serpillum,
Postremo querulis oleum stillare patellis.