1. De capite
Si caput innumeris agitatur pulsibus egrum,Ac circumflexo turbatur pondere quodam,
Protinus ex hedere studeas redimire corona.
Tus quoque cum diro Libanum copulatur aceto.
5Mirra etiam liquido pariter sociatur olivo,
Et cephalota simul celebris cum sale savina.
His poteris citius acrem reparare dolorem.
2. Ad emigraniam
Pars tamen ex ipso quatitur si concita morbo,Talpa vigens capitur, oleum quam concoquat omnem,
Et caput et facies linietur unquine de quo.
3. De Dentibus
At si multifagi quatiuntur turbine dentes,Symphoniaca valens premitur cum pollice denti.
Protinus ex ipso rabidus dolor omnis abibit.
Ne glutias tamen ammoneo, quia perfida pestis
5Sumpta rapit sensum, capitur quasi mortis ymago.
Si vero insanus guttur rapit et quatit angens,
Sister erit potus, unguen medicina salubris.
4. De frenesi
At dolor immensus penetrat si forte miningas,Et vitiat cerebrum grassans maledicta frenesis,
Gratus erit pulmo sumptus de viscere cervi
Compositus cephalo, seu vis epota corandri,
5Aut raphani cortex sevo mollitus aceto:
Sumptus acer nimium est, sed < certe > cura vetusta.
5. De oculis
Haud dubium celeres vitiat languor citus orbes,Et variis turbata modis fortuna perurget:
Ledit enim, sed curat amans cum tempore certo.
Ergo age marubium statim componito coctum,
5Betonicam nectis certus, sucidam quoque lanam:
Omne malum tollit citius, pia lumina reddit.
Si dolor est oculis rubeus quem concitat humor,
Tum berbena potens leni potabitur unda.
6. De macula
Si maculam retine[n]s, oculus dum volvitur intro,Conspice dum pergis rubeum per rura limacem,
Quem findens oculo medium componito certus.
7. De angina gutturis
Si vero angina guttur pervaserit amplum,Ac foliis tumidis arcens compleverit illud,
Arsenicon teritur iuncto pipereque boloque,
Sic positum penne perflatur gutture rauco.
8. De uva gutturis
Uva madens cum forte modum non continet ipsumEt stillat graves putridasque in corpore guttas,
Pulmonisque leves terebrat male sordida pennas,
Siccatur simili citius de pulvere grassans.
9. De pulmone
Sepe vigens hominis quatitur vis ipsa toracis,Cernitur et dyram multis contendere mortem.
Si cupis ergo egrum curis repolire toracem,
Non pigeat varias herbarum cernere curas.
5Lana madens oleo necnon succus fenigreci,
Hec reparant stomachum, datus potusque mirice.
Bettonice celebri sociatur brassica grandis.
Raphanus ex mulsa dandus prassi quoque sucus.
Sumitur et celebris digne lelisfagus herba;
10Ultima sic dabitur magnae curatio pigre.
10. Cordis dolor
Cum dolor insanus lateris precordia pulsat,Et cordis fibras multum dolor angit acerbus,
Dira fluenta iuvant iuncta virtute coralli.
Dein pipinella levis sociatur iure maratri.
5Sic ziduar capitur nec non tanaceta virilis,
Que et sedat febres cordisque venena repulsat
11. De pleuresi
At si forte pium latus pulsaverit ingensMorbus et ancipiti turbatur vita periclo,
Accelerare lupi pellem studeas et ponere caldam;
Et cervi medulla potens cum unguine capri
5Protinus in cacabo mittantur, igneque lento,
Pix pariter Britia societur decoquiturque,
Farris et ipsa lupina simul, et non sine croco,
Sicque malagma pium morbo iungatur acerbo,
Quo requies detur misero nimium laboranti,
10Et vitium pellit celebris medicina Tonantis.
12. De splenis cura
Splen tumidus hominem plaustum cum forte molestat,Bettonicam coquis et socias purgata columbe,
Que duo iuncta simul poscunt iungi cephalotam,
Rosaceumque oleum; certus sic madida nectis.
5Tymbra brevis rapitur, sociantur atque lupini
Sepius et dantur, bibitur quoque lingnula cervi.
Qua virtute perit, facies sed blanda rugatur.
Nascitur in petris humilis, sed magna lieni
Est et amica homini, verum haud risibus apta.
10Quot sunt membra hominis, tot sunt in corpore pestes,
Sed medicina potens compescit munere multas.
Dum vitiatur epar gliscitque ex more scyrosis,
Costus acer bibitur nec non reubarbarus ingens.
Que contrita simul reprimunt cum sale tumentem.
15Fibra lupina valet, iuvat ac potata dolenti.
Cum patitur iecur in dextra, splen ipsa sinistra;
Cura ideo amborum parilis coniuncta duobus.
13. De stomaci et intestini doloribus
Viscera multimodis quatiuntur intima penis,Et cruciatur eger tortus languore minaci,
Nec spes ulla manet vite, cum spiritus ipse
Alta petit, peregrinus abit, bona queque relinquit:
5Dicitur hec tortura, gravis quia viscera torquet
Atque iterumque iterumque plicat, corrumpitur omnis
Cara natura simul: reparat quod fervida lympha,
Sic pigra ex ipso foveantur membra liquore
Et frigida ex calidis animentur cuncta fluentis.
10Postea distractus fundatur anseris adeps
Et sociata simul pateat virtus fenigraeci
Nec minus in liquidis coquitur vis ipsa fluentis.
Protinus et pavido fundatur clister in ano.
Qua virtute miser poterit reparare dolorem,
15Squibala quod faciunt, dum non sit cura salubris
Claudit et angustos patientis colera cursus.
Raditur et niveus elefans statim bibiturque;
Distorquet tortos citius hec datio potus.
Sumuntur catuli ut fertur pia viscera ceci,
20Mollia sic teneris adhibendum membrula fibris.
Et dolor omnis abest transitque in viscera fissi.
Id Plinius memorat, scimus quem vera locutum,
14. De ydropisi
Ex scyrosi splenis mortalis nascitur humorEt segregat miseram misero de viscere pellem;
Tantaque vis morbi est, sitiens ut non satietur.
Sumuntur cineres, quos urit fraxinus alta;
5Ex his lisciva facito, frange ordea dura;
His simul excoctis fidus compone dolenti.
Raphanus ex dulci mandatur optima melle,
Cuius ex foliis epythima apponitur ipsum.
Sulphura cum veteri potantur fervida vino
10Nec minus ex ipsis epythima appone tumenti.
Hec syrosin splenis solvunt, lymphas quoque siccant.
15. De tineis
Putrida sanguineis gliscunt si vulnera morbis,Conveniet calidum lactem potare caprinum
Nec minus ex asina: solvunt apostema dyrum.
Vitis aminee cineres funduntur olivo,
5Potus hic est putridis multis per secula dignus.
Ast apium cariceque simul necnon baca lauri,
Yris et illyrica, glandis, centauria, ruta:
Het poterunt citius purulentas tergere sordes
Ac redivivum hominem letis reparare diebus.
16. De verme auris
Convenit incautis cautas pretendere curasNe nimis indocili turbentur corpora sensu.
Cum sopor immensus hominis pervaserit artus,
Tum solet indignas animal penetrarier aures.
5Accipe cum sevo citius fel muris aceto,
Nec moram facias, poteris sic pellere vermem.
17. De surditate
At si surditiam pateris, rubros lege vermesArboris antique, puro sic miscis olivo;
Auribus infundis, cupitam tibi redde salutem.
Anserinus adeps prodest et vulturis atri.
5Ceparum sucus iuvat auribus et bona prestat,
Cum solet incautis aures pervadere lympha.
18. De disenteria
Sepe solet ventris nimius transcurrere cursus,Paulatim teneram multorum solvere carnem;
Quem prudens medicina Dei compescere noscit.
Galla Asiana iuvat, cerasi longum quoque pomum.
5Caseus aptus erit dulci cum munere mellis.
Proderit et calidum hyrci de viscere ruptum
Appositum ventri sevum, que cognita cura est.
At proprium si forte unguen demittit ab ipso,
Significat citius cupitam iam perdere vitam.
19. De duritia ventris
Si vero immenso turbatur pondere venter,Aspice quo crescit venerando germine Pallas;
Dicitur hec virgo cunctis et amica salutis.
Protinus et capito: gliscit bona gratia ventri.
5Elleborum capitur, teritur, mulsum bibiturque.
Actis ad hoc valuit semper necnon cameaptis
Diluta cum veteri statim potanda lieo.
Proderit et gustus sine mora lactis equini;
Eupator, prasion, atque hermodactylus ipsa,
10Fertur ut in libris, semper sunt ventris amice.
20. De vesica
Multis multa iuvant, quia sunt contraria, morbis.Morbus ab antidoto superatur numine summi.
Est morbi species multis inimicaque pestis,
Cum furit insanus vesice cauculus ardens,
5Saxa quidem generans quibus cunctatur urina
Nec valet homo dolens ymbres laxare benignos.
Hedera celsa dabit celso de culmine bacas;
Ipsius et sucum cum vino sume tepenti.
Nec mora, rumpetur plantago, glandis et ipsa
10Sumitur et bibitur olisatrumque benigna.
Saxifricam tollunt petre necnonque selinum:
Suffragiis his fultus eris Dominumque rogabis.
21. De fluxu urine
Quod si contra fluens nimios perfuderit ymbres,Ex cerebro leporis statim compesce fluentem;
Vina vetusta capis, cerebrum cum percipis ipsum,
Vile quidem potu, sed non medicamine vile.
22. De sanguine narium
Dicendum cunctis, cum fundit sanguinis undamNaris emorroida, que sit spes certa salutis.
Ruta dabit potum pariter contrita nidorem.
Humidis ex campis prodest condita cumino
5Ypporis et sistit coniuncta nare cruorem.
Pulvere boleti quem fantur esse lupinum
Naribus associas, vilis quoque gramina mente.
23. De emorroide
Si vero obscenum morbus tentaverit anum,Quaeratur maurella potens inimicaque talpe
Necnon hyosciamus, quarum fit cura salubris.
Hec epota simul sistunt iam iamque cruorem
5Plumbus et ustus obest madido coniunctus olivo.
His iunctis binis subsistit sanguinis unda.
24. De igne
Perfurit ignis acer comburens viscera semper.Serpit et errat atrox flammam sub cute remittens
Atque iterum exiliens fontis sub imagine gliscens.
Fraudibus internis eius sit obvia semper
5Mens hominis! Linita iuvat celidonie gramen.
Internus nivei sociatur candidus ovi.
Ruta iuvat morbumque fugat stringit quoque flammam,
Si tepido puroque simul iungatur olivo.
Ne putes, hec quod falsa loquar, cum dicere verum
10Veritas ipsa iubet. Stercus producito morbo
Ovis, et id calidum, referunt quod carmine plures.
25. De carbone
Vis inimica viget morbus cum perfurit ingens,Languida terrificus perimit cum viscera carbo.
Iovis huic barbe sucus pariterque benigne,
Que similis hosti est, nec non contrita savina
5Stercore cum nitide potantur iura columbe.
Sumpta que si tremulo remanent in corporis alvo,
Vita, salus pavido sic iam promittitur egro.
Sin vero exhaustum videtur reicere potum,
Crede mihi celerem videtur pandere mortem.
10Hunc etiam dyrum raparum semine pelli
Asseruit Quintus vera ratione Serenus.
Prodest <et> impressa gravi cauteria morbo,
Calx etiam viva statim conspergitur in quo.
Cumque Dei iussu fuerit rubicunda cicatrix,
15Tunc vero intrepidus timidam componito curam,
Quo virulenta lues valeat haurire venena.
Hoc tamen attestor: noscas vitare soporem,
Ne redivivus atrox possit reparare vigorem.
26. De scya et artritica
Si cui coxendis gressum fraudaverit ipsumOssaque perlustrans furibundus creverit humor,
Sume polipodium quam dicunt esse filiclam,
Cui bene miscetur tritus cariofilus ater,
5Dactilis et piper, gratum cunctis cinamomum.
Sic potum facias; tribuas sed non sine melle.
Arboris ulminee discas perquirere librum,
Cui rubiam misceto, simul potato iocundus.
Urticam cernens ruris ne sperne maiorem:
10Que potata diu noscit comburere pestem.
Id teneas certum, firmum, verum quoque, nate.
27. De podagra curanda
Multi multa ferunt, quorum scriptura salubris,Qui tamen affirmant pigram sine cura podagram,
Dicere si potis est. Si vis succurrere morbo,
Incipe quod moneo: gratos succidito lactes,
5Sic dolor immanis novit superare dolorem.
Felicis appositum requiem dat gressibus unguen,
Et mirica potens, vivens quoque barbula Iovis
Pinsuntur pariter, pedibus nectuntur et ipse
Carpuntur iugiter, claudo potum tribuentes.
10Vis tibi mirificam iam nunc mandare salutem?
Pisciculos capito spine ruccas nomine dictos;
Quis lateri impositis ferventibus addito prunis
Gressibus ac certus calidos compone dolentis:
Omne malum reprimunt, pestis sic dira fugatur.
