Mussato, Albertino Padova 1261 - Chioggia 1329, Ecerinis, Ecerinis Ecer. Ecerinis (*, 1965)

¹ Quadnam cruentum sidus Arcthoo potens
Regnavit orbe, pestilens tantum michi,
Gnati, nefando flebiles cum vos thoro
Genui? Patris iam detegam falsi dolos
5Infausta mater. Non diu tellus nefas
Latere patitur; durat occultum nichil.
Audite nullo tempore negandum genus,
Devota proles. Arx in excelso sedet
Antiqua colle, longa Romanum vocat
10Aetas: in altum porrigunt tectum trabes,
Premitque turrim contigua ad austrum domus,
Ventorum et omnis cladis aereae capax.
Hoc accubans ipso Monachus olim loco
Parens eburno vester Ecerinus thoro est
15Dormire visus, cuius ad laevum latus
Supina iacui. Iam eloqui factum pudet,
Pavet animus, advenit horror et membra occupat.
² Effare, genetrix: grande quodcumque et ferum est
Audire iuvat.
³ Heu me nefandi criminis
20Stupenda qualitas! Quasi ad vultum redit
Imago facti. Frigore solutum cadit
Exangue corpus.
⁴ Erige labantem cito,
Albrice, matrem: illusit amentem timor.
Resperge faciem, sincopim limphis leva.
25Facile resurget.
⁵ Pristinas vires habet.
⁶ Recolis?
⁷ Recolo, primogenite, primum tui
Natalis.
⁸ O mea mater, id pande otius.
⁹ Cum prima noctis hora, communis quies,
Omni teneret ab opere abstractum genus,
30Et ecce ab imo terra mugitum dedit,
Crepuisset ut centrum et foret apertum chaos,
Altumque versa resonuit caelum vice:
Faciem aeris sulphureus invasit vapor,
Nubemque fecit. Tunc subito fulgur domum
35Lustravit ingens, fulminis ad instar, tono
Sequente: oletum sparsa per thalamum tulit
Fumosa nubes. Occupor tunc et premor,
Et ecce pudor, adulterum ignotum ferens.
¹⁰ Qualis is adulter, mater?
¹¹ Haud tauro minor.
40Hirsuta aduncis cornibus cervix riget,
Setis coronant hispidis illum iubae:
Sanguinea binis orbibus manat lues,
Ignemque nares flatibus crebris vomunt:
Favilla, patulis auribus surgens, salit
45Ab ore; spirans os quoque eructat levem
Flammam, perennis lambit et barbam focus.
Votis potitus talis ut adulter suis
Implevit uterum Venere letali meum,
Cum strage cessit victor e thalamo, petens
50Telluris ima; cessit et tellus sibi.
Sed heu recepta pertinax nimium Venus
Incaluit intus viscera exagitans statim;
Onusque sensit terribile venter tui,
Ecerine, digna vereque propago patris.
55Testor supernum numen adversum michi:
Quos egi abinde tunc gravida menses decem,
Lacrimae fuere angustiae gemitus dolor;
Interna gessit bella visceribus furor.
Nec monstruoso, nate, sine partu venis.
¹² 60Qualis?
¹³ Necis pronosticus ventrem levas
Cruentus infans, fronte crudeli minax,
Terribile visu atroxque portentum indicans.
Tu, care fili Albrice, iam video tuos
Attendis ortus nosce. Si quicquam scio,
65Tu quoque scies: penitus dubia semper fui,
Quis te huic nefando corpori inseruit pater.
A tempore quidem, nate, dicti criminis
Semper medullas ussit Aethnaeus calor,
Viscera malignus abinde torsit spiritus,
70Nec nostra curis pectora absolvit sopor.
Cum me vigilia vana seu somni quies
Incerta tenuit, - vera ne prorsus negem
Aut falsa fatear - utitur eodem stupro
Adulter idem verus Ecerini pater.
¹⁴ 75Quid poscis ultra, frater? An tanti pudet,
Vesane, patris? abnegas divum genus?
Diis gignimur. Nec stirpe tanta Romulus
Remusque quondam Marte tolluntur suo.
Hic maior est, latissimi regni deus,
80Rex ultionum, cuius imperio luunt
Poenas potentes principes reges duces.
Erimus paterno iudices digni foro,
Si vendicemus operibus regnum patris,
Cui bella mortes exitia fraudes doli
85Perditio et omnis generis humani placent.
Sic fatus ima parte secessit domus
Petens latebras, luce et exclusa caput
Tellure pronus sternit in faciem cadens
Tunditque solidam dentibus frendens humum
90Patremque saeva voce Luciferum ciet:
Depulse ab astris, mane iam lucens polis,
Pater superbe, triste qui regnum tenes
Chaos profundi, cuius imperio luunt
Delicta manes, excipe ex imo specu,
95Vulcane, dignas supplicis gnati preces:
Te certa et indubitata progenies vocat.
Potiare me; experiare, si quicquam potest
Insita voluntas pectori flagrans meo.
Paludis atrae lividam testor Stigem,
100Christum negavi semper exosum michi
Odique semper nomen inimicum Crucis.
Assint ministrae facinorum comites michi:
Suadeat Alecto scelera, Thesiphone explicet,
Megaera in actus saeva prorumpat truces,
105Faveatque coeptis diva Persephone meis.
Ingenia praedae quisque sollicitus paret,
Nec inferorum spiritus quisquam vacet;
Animos ad iras odia et invidias citent.
Ensis cruenti detur officium michi:
110Ipse executor finiam lites merus:
Nullis tremescet sceleribus fidens manus.
Annue, Sathan, et filium talem proba.
¹⁵ Quis vos exagitat furor,
O mortale hominum genus?
115Quo vos ambitio vehit?
Quonam scandere pergitis?
Nescitis cupidi nimis
Quo discrimine quaeritis
Regni culmina lubrici:
120Diros expetitis metus,
Mortis continuas minas:
Mors est mixta tyrannidi,
Non est morte minor metus.
Ast haec dicere quid valet?
125Sic est: sic animus volat;
Tunc, cum grandia possidet,
Illis non penitus satur;
Cor maiora recogitat.
Vos in iurgia, nobiles,
130Atrox invidiae scelus
Ardens elicit, inficit:
Numquam quis patitur parem.
O quam multa potentium
Nos et scandala cordibus
135Plebs vilissima iungimus!
Illos tollimus altius,
Hos deponimus infimos:
Leges iuraque condimus,
Post haec condita scindimus.
140Nobis retia tendimus,
Mortale euxilium damus,
Falsum praesidium sumus.
Haec demum iugulis luunt:
Nos secum miseri trahunt,
145Nos secum cadimus; cadunt,
Sic semper rota volvitur,
Durat perpetuum nichil.
En, cur Marchia nobilis
Haec Tarvisia sic fremit,
150Signis undique classicis
Clamor bellicus obstrepit,
Exardet furor excitus,
Gentes e requie trahit,
Cives otia deserunt?
155Dirum pax peperit nefas.
Bullit sanguinis impetus
Et certamina postulat,
Partes crimina detegunt,
Ferrum poscitur urbibus,
160Turbat iustitiae forum.
Verona venit anxius,
Qui iam fert nova, nuntius.
¹⁶ Excelse mundi rector, omnipotens Deus,
Altos abhinc tu forsitan caelos colis
165Nostro remotos aethere, et Marti sinis
Soli regendas climatis nostri plagas?
O dira nobilium odia, o populi furor!
Finis petitus litibus vestris adest;
Adest tyrannus, vestra quem rabies dedit.
170Nefanda vidi.
¹⁷ Pande, quod series habet,
Flatu remisso; siste, dum cedat frequens
Anhelitus.
¹⁸ Dicam aliquid ex gestis prius,
Dedere quae praesentibus causas malis.
O, semper huius Marchiae clades vetus,
175Verona, limen hostium et bellis iter,
Sedes tyranni; sive sit terrae situs
Belli capacis sive tale hominum genus
Natura ab ipsa tale producat solum.
Intrinseca odia civium peperit nefas
180In Marchia tunc, cum regimen urbis gerens
Estensis Azo marchio eiectus fuit:
Favore falso fulta; non notus sagax
Ecerinus erat, in ambitum flagrans suum.
Hic coepta lis, hic Marchiae exitium fuit.
185Nam pulsus inde Marchio iusta furens
Exarsit ira, cuius in partem Comes
Bonifacius haerens iunxit ultrices manus.
Braida cruentae sustulit caedis nefas,
Litem diremit sanguine effuso prius
190Campestre bellum, fusus et campis cruor.
Dedere victi terga Monticuli fugae
Turpi recessu, scelere seducti suo,
Quos arce tuta sustulit Gardae lacus.
Non ullus inde litibus finis fuit:
195Fortuna varios partibus casus dedit.
Exertus hinc Ecerinus, et vires agens
In iurgia Salinguerra Monticulis favens,
Exinde Comes et Marchio, iuncti simul,
Traxere saeva ad bella populorum manus
200Facile paratas. O, labans hominum genus,
Vulgus, et ad omne facinus in clades ruens,
Voces secutum et negligens facti fidem!
¹⁹ Procede: redeas unde coepisti prius.
Sermone cur nos anxios dudum tenes?
205Quae nova?
²⁰ Nova audietis et finem statim.
Iam iam peregi exordia et causas cito
Saevae tyrannidis. Ita ut ancipites vices
Facileque verti Marchiae vidit statum,
Tunc fovit odia Ecerinus, exacuens dolo
210Partes amicas, litis et causas movet
Sedatque motas arbiter dirus latens.
Sic sic repente, ut maior, augmentat statum,
Sicque eminentes clanculum calcat viros,
Dum restat ipse, magna qui solus potest.
215Quidnam revolvo? Taliter serpens fera
Subiit tyrannis, sicque Veronam iugo
Dolis et astu traxit Ecerinus suo.
Quid plura? Coepti colligo formam novi.
Eversa terra nobilis pretio iacet
220Parens tyranno Padua: iam sceptrum tenet,
Agens superbas dirus Imperii vices
Ecerinus. Ah quot exitia, populis minax,
Promittit atrox! carceres ignes cruces
Tormenta mortes exilia diras fames.
225Sed, o maleficis digna permittens Deus
Supplicia, meriti nobiles primi luunt;
Qui vendidere, scelera iam expendunt sua.
²¹ Christe, qui caelis resides in altis
Patris in dextris solio sedentis,
230Totus an summi illecebris Olympi
Gaudiis tantum frueris supernis,
Negligis quicquid geritur sub astris?
Non tuas affert fremitus ad aures
Rumor humani generis per auras?
235Sanguis Abel ad Dominum querelas
Pertulit, fratrem perhibens cruentum.
Foeda Gomorrae Sodomaeque labes
Imbre divinam satiavit iram.
Cur modo non sic, moderator aequi,
240Cernis errores hominum modernos?
Praepotens nostro dominatur aevo
Saeva tyrannis,
Nulla quam mundo memoravit aetas.
Bistonis cedit stabuli vetustas
245Nota seu torvi rabies Procustis,
Cedit et pravi feritas Neronis.
Carceres edunt tenebris opacis
Morte vivaci gemitus iacentum;
Mors famis vinctis sitis et nefandae
250Donat extremum miseranda finem
Saepe petitum.
Plebe cum tota populus subegit
Colla, devoti veluti iuvenci
Victimis sacras veniunt ad aras.
255Invenit causas dominus patrandae
Caedis in cives sceleratus omnes:
Pervigil semper timet, et timetur.
Iura naturae vitiis laborant,
Exulat nostris pietas ab oris,
260Regnat Herinis.
Frater, ut saevo placet tyranno,
Fratris incumbit iugulo cruentus:
Proh dolor! patrem rogitat cremandum
Natus, ardentes subicitque flammas.
265Ille tantorum scelerum superstes
Asperans saevas Ecerinus iras,
Prolis ut semen pereat futurae,
Censet infantum genital recidi,
Feminas sectis ululare mammis.
270Stratus in cunis chorus innocentum
Luget indocto mutilatus ore;
Lumen in caecis tenebris requirit
Lumine cassus.
Quid Deus tantos pateris furores,
275Quos soles et non iacularis ignes?
Terra cur non sub pedibus dehiscit,
Hic ut infernas subeat tenebras
Anguis, humani generis peremptor?
Te Patrem caeli populus redemptus
280Invocat supplex, iterum relapsus.
²² Matris relatu, vera quem prodit fides,
Ditis cruenti semine egressi sumus,
Hoc digni patre; tale nos decuit genus.
Sic fata forsan expetunt, quae non Deus
285Prohibere curans, esse sic ultro sinit;
Nam quisque liber arbiter in actus suos.
Delicta poscunt gentium ultrices manus:
Ergo, ministri scismatis mundo dati,
Quid plus inanes ducimus frustra moras?
290Capiamus urbes undique et late loca.
Verona Vicentia Padua nutu meo
Iam subiacent: progrediar ulterius cito.
Promissa Lombardia me dominum vocat:
Habere puto. Meos nec ibi sistam gradus.
295Italia michi debetur. Haud equidem satis
Nec illa, Ad ortus signa referantur mea,
Meus unde cecidit Lucifer quondam pater,
Ubi vendicabo forsitan caelum potens.
Numquam Typheus aut Encheladus olim Iovi
300Tantum intulere proelium aut ullus gigas.
Convertam ad austrum signa, qua medius dies
Flagrat tepenti sidere.
²³ Inferus annuat pater.
²⁴ Propere annuet.
Et tu quid audes, frater?
²⁵ Edissero statim.
305Tarvisium tyrannidi paret meae:
Feltro subacto, ad Iulii pergam Forum
Subigamque totas Arcthici gentes poli.
Hoc quoque parum est. Non desinam. Restat michi
Vincenda triplex Gallia et sero videns
310Pars occidentis usque quo oceanus diem
Absorbet.
²⁶ O mi frater, o magno sate
Plutone, tantis ausibus vires ferat,
Tellure rupta spiritus nocuos pater
Nobis faventes commodet; functi quibus
315Corpora trahamus et animas Orcho simul.
I, dire frater, infimi proles dei,
Et bella mecum, pace sublata, move
Sub fraudis astu; finge te iratum michi:
Dolosa species haec ad interitum trahet
320Hinc inde multos transfugas. Absit fides
Pietasque nostris actibus semper procul.
²⁷ Ziramons?
²⁸ Domine.
²⁹ Dic age, quid est? propere indica.
Iacet Monaldi corpore abscisum caput,
Nullo tuente?
³⁰ Publico squalet foro
325Putata cervix; nullus et caesum movet.
³¹ Quicquam rebelle constat?
³² Omnino nichil.
³³ Hem vicimus! iamque omne fas licet et nefas.
Ferro tuenda civitas nostro vacat.
Cum plebe pereat omne nobilium genus;
330Non sexus aetas ordo non ullus gradus
A caede nostra liber aut expers eat.
Vagetur ensis undique et largus cruor
Abundet atra tabe perfusus foro:
Hinc inde patulae corpora ostentent cruces;
335Subdantur ignes, illa qui flammis crement,
Stilletque sanies: fumus ad summos polos
A me litatas victimas tales ferat.
³⁴ Inclite Ecerine, parce, da fandi locum;
Annue parumper, obsecro, ut tutus loquar.
³⁵ 340Contexe.
³⁶ Mira res. Quid est quod te movet,
O homo? Homo es, nec est ut hoc unum neges.
Mortalis ergo; nam omne, quod oritur, occidit.
Servare seriem cuncta, si pensas, vides.
Terra mare caelum et illa, quae substant eis,
345Gerunt statutas legibus certis vices.
Quae pallet hieme, tempore aestatis viret,
Certasque certis mensibus fruges alit
Tellus. Procellis aestuat vastis mare,
Turbine remisso quod patitur ultro rates.
350Caelum intueris orbibus motum suis;
Stabiles perennis sustinet cardo polos;
Disposita sidera peragunt cursus vagos
Sub lege certa. Sed quis haec praepotens movet?
Excelsus horum motor omnipotens Deus:
355Hic aequus aequa lance dispensat sua,
Quae fecit, opera: dictus hic ordo sacer
Iustitia. Iustus hanc coli voluit Deus
A se creatis hominibus mortalibus.
Hos esse tales edocent primo insitae
360Natura ab ipsa Caritas Spes et Fides.
Has, crede, quisque pectori innatas habet,
Traducat error devius quemquam licet.
Converte, quaeso, igitur ad has species boni,
Ut Caritas pia proximo parcat tuo,
365Speresque gratiam misericordis Dei;
Quae consequi omnia sancta te faciet Fides.
³⁷ Videtne celsus ista quae facio Deus?
³⁸ Videt.
³⁹ Retundet ipse cum prorsus volet?
⁴⁰ Quidni? retundet.
⁴¹ Ergo quid segnis facit?
⁴² 370Expectat humilis, pertinax cedat furor
Et ipse retrahas caedibus tantis manum.
⁴³ Unius igitur interit multos salus.
Quis hic Deus, cui carior multis fui?
⁴⁴ Ecerine, crede, carior Saulus fuit,
375Peccare postquam desiit. Mitis Deus
Redemptor animas ipse venatur suas
Errore falso devias pastor bonus;
Errore lapsos adiuvans vitam suis
Ad abluenda crimina elongat pius.
⁴⁵ 380Me credo mundo, scelera ut ulciscar, datum,
Illo iubente. Plurimas quondam dedit
Vindex iniquis gentibus clades Deus,
Ceteraque meritis debita exitia suis.
Diluvia culices grandines ignes fames,
385Ne mentiar, Scriptura testatur Vetus.
Dedit et tyrannos urbibus, licuit quibus
Sine ordine, sine fine, strictis ensibus
Saevire largo sanguine in gentes vage.
Nabuchodonosor, Aegyptius Pharao, Saul,
390Proles Philippi gloriosa Macedonis,
Hi pervetustae memoriae, nostrae quoque
Praelata mundo Caesarum egregia domus,
Felicis unde memoriae exortus Nero,
Polluere caedibus quot hi mundum suis?
395Quantis cruoribus rubuit altum mare,
Illis iubentibus? Nec inspector Deus
Prohibere voluit, esse sic ultro sinens.
⁴⁶ Audi negandum, teste nisi certo, novum:
En, ipse vidi. Parce, dum verum loquar.
⁴⁷ 400Evelle nugas, vane iactator, tuas.
⁴⁸ Progressa Venetis exulum fervens aquis
Invasit agros magna Patavorum cohors
Ferrariensiumque, quot plenae rates
Deferre poterant, totus et Venetus favor,
405Cruce praevia Papaeque legato duce.
Districtualium subito victis locis,
Venere ad urbem. Currit ad pontem pedes;
Subiectus altas incremat portas focus
Undante fumo. Desuper nullus stetit,
410Omnisque cessit victa custodum manus.
Capta Padua est, et exules illam tenent.
⁴⁹ Abscede, mendax serve: mulctatus pede
Praemium relatu tolle condignum tuo.
Ast Ansedisius ecce venit hac. Hem, quid est?
⁵⁰ 415Amissa Paduae civitas: hostes habent.
⁵¹ Amissa vi?
⁵² Vi amissa.
⁵³ Qua?
⁵⁴ Ferro fuga
Et ignibus, vinci quibus et urbes solent.
⁵⁵ At te superstite, sola quem facies notat
Illaesa noxium, sceleris index tui?
420Secede, cui non poena sufficiat necis.
Commilitones, nostra quid virtus petit?
Animos viriles casus infestus probat.
⁵⁶ Magnanime princeps, tolle consilium tuis
Salubre votis. Subito Paduanos cape,
425Verona vinctos teneat et carcer tuus:
Mortes minare rigidus et Paduam celer
Accede; muros milites cingant tui.
Invade trepidos, tolle pendentes moras;
Terror suorum, noster et magnus vigor
430Sternent rebelles: victor optatum feres.
Fortuna vires ausibus nostris dabit.
⁵⁷ O fallax hominum praemeditatio
Eventus dubii sortis et inscia
Venturae! instabiles nam variat vices
435Motus perpetuae continuus rotae.
En atrox Ecerinus citus advolat.
Assuetam Paduam colla iugo dare
Infestam reperit, iussaque spernere
Vallatam aspiciens, agmine circuit;
440Ad ripas acies fluminis admovet.
Stat contra series ordine militum
Inspectans oculis ora tyrannica;
Infandas rabies ausibus exprobrat.
Postquam nulla virum spes Paduae manet,
445Retro vertit equum castraque summovet;
Veronam redit iram exacuens suam.
Ad caedes properat concitus impias,
Captivos Patavos innocuos fame
Caecis carceribus conficit et siti,
450Et vitas adimit milibus undecim.
Nullis plaustra vehunt agnita corpora:
Non natum genetrix, non mulier virum
Agnovere suos certave funera:
Communes lacrimae desuper omnibus.
455Desunt praedia tot busta recondere,
Corrumpit sanies aethera desuper.
Spectator queritur iudicii parum,
Dum restat Patavum quod reparet genus.
⁵⁸ Adversa vires fortibus praebet viris
460Fortuna, viles opprimit; pugnat vigor
Adversus eius impetum. Restat suo
Vincenda Padua tempore. Abscedite retro.
Lombarda signis appetit subdi meis
Gens tota ad infra Gallicis degens iugis.
⁵⁹ 465Huc huc venite quisquis optatum velit
Finem malorum scire et e summo datam
Caelo quietem, thure placetis Deum;
Iuvenes senes viduae, colite festum diem:
In vos ab alto iustus inspexit Deus.
⁶⁰ 470Tanta ergo nova iam breviter expedias, bone.
⁶¹ Iam iam occupata Brixia, Ecerinus ferox,
Favore Cremonensium, rupta fide
Exclusit illos: Pellavicino quoque
Iam dudum amico mortis insidias tulit.
475Spe ductus alta deinde nobilium, celer
Movit iter et fraude Mediolanum petit.
Sed spe tyrannus ipse delusus sua
In se paratas hostium sensit manus;
Sensit Cremonae Mantuae Ferrariae
480Unaque Bosi et Pellavicini fides
In eius omnem sponte iuratas necem.
Collata ad Aduae signa fixerunt vadum,
A quo reverti constat Ecerinum loco.
Nec segnis alia parte Martius gradum
485Distulit, et armis, plebe stipatus sua, -
A Turris alto sanguine educens genus
Martinus audax - egit ancipitem retro
Senem tyrannum. Dumque convertens iter
Ad flumen Aduam signa, quae ad pontem, videt
490Infesta, quid agat anxius dudum stetit.
⁶² Quid ille tantis viribus septus facit?
Quis vultus aut actus?
⁶³ Facit, ut alvo lupus
Pleno repulsus, dentibus frendens, canes
Circumlatrantes conspicit, multam ferox
495Ex ore spumam mittit et orbes rotat.
⁶⁴ Progredere et ultra.
⁶⁵ Hinc inde seclusus, furens,
Miscere in hostes impares horret manus.
Pons occupatus transitum prorsus negat
Hinc inde et hostes parte conflictum parant
500Utraque, dignis concitant illum probris.
Tragula sinistrum missa traiecit pedem
Cunctantis, a qua parte nitatur fugae.
Commilitones expetit nomen loci.
"Hic Adua fluvius hocque Caxani vadum."
505"Heu Caxan Axan Baxan! Hoc letum michi
Fatale dixti, mater; hic finem fore.
Quis fata revocet sensibus fidens suis?"
Tunc concitatum calcaribus urgens equum
Viam per undas aperit et ripam occupat,
510Idem inchoatum ceteris pandens iter.
Tunc ordo militum impiger contra stetit;
Caedit ruentes, terga quoque dantes viros,
Illum sequentes. Capitur Ecerinus statim
Frustra resistens: unus allidit caput,
515Fracto cerebro; quisquis is, dubio vacat.
Abductus inde spernit oblatas dapes
Curas salutis atque vitales cibos
Acerque moritur fronte crudeli minax
Et patris umbras sponte Tartareas subit.
520Positum cadaver tumba Suncini tenet.
⁶⁶ Vota solvamus pariter datori
Digna tantorum, iuvenes, bonorum:
Vos senes, vos et trepidae puellae,
Solvite vota.
525Venit a summo pietas Olympo,
Quae malis finem posuit patratis;
Occidit saevi rabies tyranni
Paxque revixit.
Pace nunc omnes pariter fruamur,
530Omnis et tutus revocetur exul,
Ad lares possit proprios reverti
Pace potitus.
Supplices renes feriant habenis,
Ictibus crebris domitent reatus.
535Annuat votis Deus, ut petitis,
Virgine natus.
⁶⁷ A parte nulla tutus Albricus sui,
Iam derelictis rebus, - ut fuerat parum
Credendus ulli, et creditus nullis fuit -
540Zenonis arcem profugus in tutam fugit,
Consorte sociaque et sobolis omnis grege.
Posuere castra circiter montem secus
Urbs ultiones expetens dignas triplex,
Tarvisium Vicentia Padua: paribus
545Adiere votis altus Azo marchio
Reliquique secum Marchiae illustres viri.
At spes ut illi nulla praesidii fuit
Serperet et intro seditio et urgens fames
Mortisque metus instans, capitur ultro locus.
550O fulmini par hostis irati furor!
Irrumpit agmen tecta sublimis domus.
Hic rapti ab ubere matris infantis pedes
Carpit, tenellum robori allidens caput:
Fuso cerebro sparsus inscribit cruor
555Genetricis ora. Ecerinus occurrit novus
Gladium tenenti, quem puer patruum vocat
Triennis. Ille "patruus edocuit tuus
Tradere nepotibus simile munus suis"
Ait, et patentes gutturis venas secat.
560Utque patulo immane populis constet scelus,
Affigit hastae squalidum longae caput:
Corrugat ora repens rigor et orbes rotat,
Manum ferentis sanguinis replet lues:
Aliusque tremulum dentibus mandit iecur.
565Haec masculinae prolis Albrici horrida,
Sic dira et atrox triplicis strages fuit.
Utque arce summa Albricus in populi manus
Venit, paranti falsa iam vulgo loqui
Ponitur apertae subditum frenum gulae,
570Ducto, ut suorum vivus inspectet neces.
Et ecce, thalamo rapta de summo, feris
Abstracta turbis, uxor Albrici venit,
Caelo refusis lumina intendens comis:
Strictus revinctas funis arcebat manus.
575Abinde quinque virgines tractae simul
Ante ora patrum crinibus fusis erant,
Devota proles ignibus. Circumstetit
Hos vulgus omnis exprobrans actus truces.
Ut, ad cubile belluis pressis, stetit
580Circum rapaces turba venatrix lupos,
Patrata memorans damna et adducens canes,
A caede gratas sponte subducens moras.
⁶⁸ Procede, nobis pande supplicii modos.
⁶⁹ Ardebat alta roboris magni strues.
585Odore piceo subditae exudant faces
Pinguisque stipites alit olivae liquor,
Atramque nubem fumus ad caelum facit,
Fulgur superni murmurat ad instar toni,
Dabantque gemitus antra, ne quisquam neget
590Intro subesse numen inferni Iovis,
Erant caminis ora, quae flammas vomunt.
O misera sors parentibus spectabilis!
Ordo innocentum imponitur in ignem prius.
Incendit urens ut puellares sinus
595Tetigitque flavas ardor infestus comas,
Retro resiliunt cassa quaerentes patrum
Praesidia: nocuis his sed amplexus negant.
Ut vana spes per ambitus illas vage
Egit furentes, subito violentas manus
600Iniecit ardens lictor, et matrem trahens
Una patenti subdit et gnatas rogo.
⁷⁰ Quo filiarum et coniugis vultu necem
Albricus, etsi non loqui poterat, tulit?
⁷¹ Volvebat atrox, sicuti alludens, caput,
605Ut parvipendat, nutibus pandens suis.
⁷² Quis finis eius, fare, supremus fuit?
⁷³ Tum plura stantem tela certatim virum
Petiere: pressit unus in dextrum latus
Gladium, sinistra parte qui fixus patet;
610Per utrumque vulnus largus effluxit cruor:
Effulminat spatulas alius ensem tenus.
Cervice caesa, murmurat labens caput,
Stetitque titubans truncus ad casum diu,
Donec minutim membra dispersit frequens
615Vulgus, per avidos illa distribuens canes.
⁷⁴ Haec perpetuo durat in aevo
Regula iuris. Fidite, iusti:
Nec, si quando forsitan ullum
Quemquam nocuum sors extollat,
620Regula fallit. Consors operum
Meritum sequitur quisque suorum.
Stat iudicii conscius aequi
Iudex rigidus, iudex placidus;
Donat iustos, damnat iniquos.
625Haud hic stabilis desinit ordo:
Petit illecebras virtus superas,
Crimen tenebras expetit imas.
Dum licet ergo moniti stabilem
Discite legem.