Carrara, Giovanni Michele Alberto Bergamo, 1438 - 1490, bucolicum carmen, bucolicum carmen egl. bucolicum carmen (G. Girardi, 1954)

^1
2 Fronde sub exigua gelidaeque in margine vallis
Perflabam lasso tenues de pectore somnos,
Quos mihi luctificis rupisti, Marce, querellis.
Cur luctus, miserande, facis? quis pernecat aedos?
5Qui gregibus nocuere lupi? quis fascinat agnos?
³ Oh felix, gnatis semper quem pellere duram
Posse famem voluere dei, cui maxima messis
Ridet agris, qui fata potes non dira vocare!
Nobis cuncta nocent; vix quantum corpora tegmen
10Concludat, quantumque fames ingrata ciborum
Exquirat nobis mordax Fortuna reliquit.
Heu, mihi formosa est dudum quoque nubilis empta,
Quae duro forte petit iungi lasciva marito
Expetiturque procis uterum concessit et aurem;
15Expectat vetitos post multa pericula partus.
Quinque boves aderant, gnatis spes certa tuendis,
Illorumque labos Cererem Bacchumque ferebat:
Abstulit ecce duos morbus; nam corpora sanguis
Deseruit mictus; totis praesepibus afflant
20Mugitus querulos; nec tangunt dentibus herbas;
Degenerant vires; toto cum pectore terras
Concutiunt, medioque sinunt in pulvere vitam.
Bos modo quem vidi tantum mihi fellis habebat
Quantum habet et splenis: plena est vesica cruore;
25Caetera tuta satis, sed sunt sine sanguine carnes.
Mira loquar, quae forte mihi vix credere possis:
Tergora detraxi, vallis tum corpus in imo
Illachrimans corylis mixtum sub nocte reliqui;
Arcessere lupi, magnisque ululatibus auras
30Implerunt, circumque diu sedere cadaver,
Abstinuere tamen rabidas a funere fauces.
Nec satis hoc damni. Languent armenta; cruorem
Et reliqui minxere boves; mugitibus oplent
Pascua. Contagio pecudes pervenit in omnes:
35Parcunt graminibus, mortemque optare videntur.
Di superi quantum nobis liquere malorum
Aspicis, ut nostras lacerarit grandine messes
Iuppiter, ut miseras fregerit pater improbus uvas
Singula si numeres oculis pendentia grana
40Dilacerata rigent: Bacchusque iratus et ipse
Effluit, arentemque acinum sub cortice linquit.
Quid modo sperandum est proeliis, quid denique habendum est?
Quin quo bella Iovem constet fecisse trisulcis
Ignibus et coepto nimium indulsisse furori?
45Rupe sub hac qua saepe solent preludere tauri
Quercus erat patulis arcendo commoda soli
Frondibus: haec dulcem fessis promiserat umbram;
Hanc ego si quando tuguri spes ulla fuisset
Culminis officium fungi potuisse putaram;
50Insanus! Qui fata mihi non dura deorum
Promittam; nam certa fuit spes nulla futuri:
Hanc deus omnipotens contorto fulmine rupit.
Singula quid memorem? Lacerat fortuna dolentem,
Nec lachrimas gemitusque facit. Proh sydera quantum
55Vexamur! Cur me stigiis non devorat undis
Tartarus? Heu, socios imitabor morte iuvencos!
Sed, Dameta, tibi parta est clementia divum;
Armenta urbibus repetunt praesepia densis,
Morte carent morboque simul, luduntque per herbas;
60Septa implent vituli; segetes et gramina rident.
Haec nec dira lues, neo missi e nubibus ignes
Dilacerant, et nulla quatit tua semina grando.
Omnia succedunt votis, tibi numina parent;
At mihi vix rapae, sepelit quas terra, supersunt,
65Abstulit ex illis si qua est inhumata procella.
Quid faciam? superest restis qua fata vocentur!
⁴ Si tibi non seri ruerent post fata dolores
Exiguo divam peplo placare docerem.
Ursula facta dea est, quam Pan deus ipse colendam
70Instituit, Satyrique omnes coluisse feruntur.
Hanc celebrant cives, festasque ad templa choreas
Deducunt: ornant phebeio munere postes.
Caseus ut quondam venalis veneat, urbem
Vexerat hunc pando noster Corsinus assello,
75Et quia tardus erat, tum multi fallere cives
Consuerant. Cum forte boves praesepe tenerent
Accessi, et populi quam multa examina vidi!
Cantabant, festumque diem numenque colebant;
Atque ego - nam soleo cuncta usque ad viscera semper
80Explorare! - novae quae tanta licentia pompae
Percontor. Quorsum plenae dulcedine voces?
Extorrem certe fateor reputasse laborem!
Respondit mihi forte senex gravitate verendus
Canitiaeque gravis - cingebat tempora pellis
85Ballantum, suras pellis caprina tegebat -:
"Iustius ut ruris possit prudentia dici,
Ursula, coelestum consors, quae sydera lustrat,
His colitur ludis; cui quis si forte litarit
Primitias segetum, quis si sacraverit agnum,
90Illesas multoque simul cum fenore messes
Triticeas herbasque leget, nec dente luporum
Armentum lugere sinet, nec morte gravari
Agricolas morbo sobolemque et limina servat"
Huic ego dona fero quarto idus ante decembris,
95Quae divae est sacrata dies: do munera templo,
Do pateras messesque simul parvumque iuvencum,
Auxiliumque peto, templique ad limina supplex
Suspiro. Diva ipsa beata tunc omnia nobis.
⁵ Mirabar cur solus iners, Dameta, iaceres;
100Ursula diva tibi morbos et fulgura pellit;
Atque ego, si vacchas quae morbo et sanguine lugent
Donarit nobis, voveo sua festa canendo
Deducam, templumque petam, peplumque litabo.
⁶ Accingamur age. Dicam quod diva docebat:
105Nam Michael quondam cum divae ad templa measset
Auxiliumque pacemque petens vacchisque salutem,
Respondit:"Discede domum venamque resolve,
Hanc uteri in medio tumefactam sanguine cernes,
In mulctramque cruor recidat; tum congere vina,
110Tergora tunc armosque oleo quod bacha parit
Delphica et ex pomis laurus prorumpit inunge;
Tum malvas betasque coquas et prorsus olivum
Ingens infandas : quod si tua vaccha bibisset
Gramina cocta simul facito quoque caetera mandet,
115Pontica ter victi pariter medicamina Regis
Exibeas, fenoque frices surasque thorosque.
Id si, crede, facis, post sex tua vaccha salutem
Accipiet soles, nec erit tibi causa doloris"
⁷ O pastor felix, utinam medicamina dudum
120Dixisses, cum nulla lues mihi damna tulisset!
Sed paucas servare boves que forte supersunt
Quae sepelire iuvat, mecum, precor, ipse venito;
Queramus vitam miseris retinere iuvencis.
⁸ I, sodes, veniam tecum, numenque precabor
125Ut mecum felix venias ad templa sacerdos.