1.
Cum tot vasa, aurum, vestes Fortuna ministret,Haec dare, Laure, tibi, maxima stultitia est.
"Cur igitur vati" dices "mea carmina mitto?"
Nempe dare est aliud et celebrare aliud.
2. ad Neaeram
Ignitos quotiens tuos ocellosIn me, vita, moves, repente qualis
Cera defluit impotente flamma
Aut nix vere novo calente sole,
5Totis artubus effluo, nec ulla
Pars nostri subitis vacat favillis;
Tum qualis tenerum caput reflectens
Succumbit rosa verna liliumve,
Quod dono cupidae datum puellae
10Furtivis latuit diu papillis,
Ad terram genibus feror remissis,
Nec mens est mihi nec color superstes
Et iam nox oculis oberrat atra:
Donec vix gelida refectus unda,
15Ut quod vulturio iecur resurgit,
Assuetis redeam ignibus cremandus.
3. de Pasiphae
Cum male formosum sequeretur in avia taurum,Sic Venerem contra Gnosia questa feram est:
"Si mihi bos fuerat, dea, vir te dante futurus,
Cur non insanae Proetidos ora dabas?"
4. ad Neaeram
Suaviolum invitae rapio dum, casta Neaera,Imprudens vestris liqui animam in labiis,
Exanimusque diu, cum nec per se ipsa rediret
Et mora lethalis quantulacunque foret,
5Misi cor quaesitum animam; sed cor quoque blandis
Captum oculis nunquam deinde mihi rediit.
Quod nisi suaviolo flammam quoque, casta Neaera,
Hausissem, quae me sustinet exanimum,
Ille dies misero, mihi crede, supremus amanti
10Luxisset, rapui cum tibi suaviolum.
5. de Maximiliano Caesare
Rex legum iurisque dator placidaeque quietisCeperat hostili percitus arma dolo;
Iamque truces bello Morinos concusserat acri
Et dederat famulas Tabula victus aquas,
5Cum subito fractosque animi veniamque precantes
Non tulit ulterius mens generosa viri
Inque fidem et veteris accepit foedera pacis:
Nil ultra victus quod dare posset erat!
Quaerenti hostilem gentem cur perdere nollet,
10Rettulit: "Ut victis parcere saepe queam."
6. de fortitudine Lacaenae
Mater Lacaena conspicata filiumRelicta inermem parmula,
Progressa contra traiicit ferro latus,
Super necatum his increpans:
5"Abi hinc, morere, non digna me proles, abi,
Mentite patriam et genus!"
7. epitaphium Aurae
"Quaenam haec pompa?" "Aurae." "Quis circum planctus?" "Amorum.""Quae tam lugubri veste adoperta?" "Charis."
"Unde rogus?" "Fracti struxere Cupidinis arcus."
"Quis simul indigno qui iacet igne?" "Decor."
5Heu, sortem miserandam hominum: quo fastus inanis?
Delitias aevi tam brevis hora tulit.
8. ad Neaeram
Quo te depereo magis magisque,Odisti magis et magis, Neaera,
Nec te noster amor movet precesque
Nec vides fieri tuo periclo,
5Quam necem mihi scilicet minaris.
Non, non sum meus amplius, Neaera:
Ut iam dispeream, tuus peribo!
9. ad Antonium principem Salernitanum
Tanta tua est probitas, cor, virtus, gratia formae,Ut credam Curium, Nestora, Achillea, Hylam;
Nec tamen aut Curius quod tu nec Nestor Hylasve est,
Quique suis victor Hectora traxit equis:
5Sic modo par unus cunctis, ex omnibus unum
Non potes, ut cupias, deligere ipse parem.
10. ad Posthumum
Et sapiens et amans vis idem, Posthume, haberi:Posthume, vis idem desipere et sapere.
11. epitaphium Roberti Sanctoseverini | principis Salernitani
Tu ne hic, Roberte, es? te ne haec tegit urna sepultum?An tantum fatis de te etiam licuit?
Tecum arma et paces, tecum splendorque decusque
Spesque iacent regni praesidiumque tui;
5At non et tecum fama est, quae plurima ubique
Vivit et ex ipso funere maior adest:
Scilicet haec una est laudum mensura tuarum,
Par tibi, par meritis sola reperta tuis.
12. ad Neaeram
Donec liber eram, Neaera, nec sicTota mollibus haeseras medullis,
Et centum simul hinc et hinc petebant,
Ipsum quae poterant Iovem movere,
5Vixi carior omnibus medullis
(Nisi iam hoc quoque denegas) tuisque,
Qui nunc sic miserum necant, ocellis.
Heheu, tunc ubi fastus iste, ubi irae
Et vultus oculique saevientes,
10Ubi cor prece nescium moveri?
Nunc captum semel artibus, Neaera,
Cum nulla amplius est fugae potestas,
Cogis, ah, decies perire in hora,
Nec quicquam miseret mei doloris.
15Nam quo me referam? quis ah, quis, heheu,
Eiectum alterius sinu petisset!
Quis, o, adiuvet? unde opem rogabo?
Quis praesto mihi erit, Neaera, si tu
Quaeris perdere, quae beare debes?
13. epitaphium Luciae Phoebes
Lucebas superis, mea Lucia, lucida Phoebe:At nunc Persephone tertia regna tenes.
14. ad Aeglen
Sollicitus siquis visus, tibi displicet, Aegle,Segnior, indigni nomen amantis habet;
Hic, quia non queritur, ficti simulator amoris,
Ille dolet, famae causa maligna tuae est;
5Qui non magna dedit formosae munera, avarus,
Displicet hic donis muneribusque suis.
Non tot, crede mihi, Proteus mutatur in ora:
Hei mihi, quam placeam ne prius emoriar!
15. de Caecubo
Dum vota supplex suscipit Iovi optimoVultuque recto fundit ad coelum preces,
Deos quiete nec sinit frui sua
Oculum reposcens Caecubus nepotulo,
5Volantis ipse stercore e summo alitis
Utroque capitur. Nunc suo demum malo
Edoctus, optimum Iovem atque omnis deos
Coelo reliquit et sibi non amplius
Ipsi precatur quos prius nepotulo.
16. ad Franciscum Ninum Senensem
Quid mirare unos non uno tempore vultus,Nec mea tam multis pectora victa malis?
Turpe est arbitrio rerum, Francisce, moveri
Atque animum dominae supposuisse rotae
5Exiliique malis rationem perdere vitae
Et sinere incertis certa perire bona.
Non ego vel primus patior vel talia solus:
Saepe premit magnos ista ruina viros;
Utque parum felix, certe sine crimine dicor:
10Turpior est damno culpa pudenda suo.
Sic pius Aeneas, sic Teucer fugerat olim
Et tamen in media vixit uterque fuga,
Nec puduit nimio linguam movisse Lyaeo
Et madidam sertis implicuisse comam.
15O quotiens maestos verbis solatus amicos,
Miscuit haec dictis ille vel ille suis:
"Dum licet et fas est, vigilaces pellite curas,
O mihi non vana cognita corda fide,
Nec vos aut moveant pelagique viaeque labores
20Aut tangat patrii rustica cura soli:
Quicquid ubique viris patria est, nec gloria vobis
Tempora desidia perdere cara gravi.
Iam quota pars rerum superat? Piget ante laborum
Ultima perpessos, si leviora premunt.
25His quoque finis erit, nec vos sperate perennem,
Tam levis in toto quae volat orbe dea."
Dixit, et ingenti largus se proluit auro:
Insequitur plausu caetera turba frequens
Dulciaque apposito celebrant convivia Baccho
30Corque deo curas dissoluuntque graves.
Quamvis victus erat, quamvis miserandus et hosti,
Squallidus impexis hirta per ora comis
Carnifices Mariusque manus et terruit hostem,
Victus et est victi victor ab ore ducis;
35Nec, mendicato domita Carthagine pane,
Magnanimi cecidit spiritus ille viri.
Nos quoque, si magnis fas est componere parva,
Omnia quis placida mente tulisse vetat?
Si lacrimis redimi posset, si patria questu,
40Arguerer, si non illa redempta foret:
Nunc ea conditio gemitu est, ea lex data nostro,
Utilis ut nulli sit noceatque mihi.
Sparge, puer, violas et candida lilia... cessas?
Lenia foecunda funde Falerna manu.
45Ite procul, curae insomnes, procul ite, labores:
Quantumcunque mali, si patiare, leve est.
17. mortui pro patria
Inachii spes una soli, bis dena, viator,Milia in hoc tumulo cum patria tegimur,
Dum natosque patresque, larem patriamque tuemur,
Imperioque ducis Tarchanii obsequimur.
5Nam rex, indignus patriam qui protegat armis,
Turpiter et regnum fugerat et patriam.
18. de Iove et Amore
Lascivum iratus pater obiurgabat Amorem.Huic Amor: "Europen quis, pater, orbis habet?"
19. ad Amorem
"Cum tot tela die proterve spargas,Tot figas sine fine et hic et illic
Infensus pariter viris deisque,
Nec unquam manus impotens quiescat,
5Quis tot spicula, tot, puer, furenti
Lethales tibi sufficit sagittas?
Cum tot aethera questibus fatiges,
Tot spargas lacrimas et hic et illic
Infensus pariter viris deisque,
10Nec unquam madidae genae serescant,
Quis suspiria crebra, quis dolenti
Tam longas tibi sufficit querelas?"
"At tu nec mihi tela, dum Neaera est,
Nec curas tibi crede defuturas."
20. ad Iacobum Quartum Appianum
Miraris quid moesta dies, quid turbidus aether,Cur tegat obscuris nubibus ora dies
Incubuitque freto subitis nox atra procellis
Et querulum toto murmur in orbe sonat:
5Digressu dant signa tuo (procul omen abesto!)
Teque dolent patria tam procul ire tua.
Hinc liquet et fratri et populo mens quae sit et urbi,
Ipsa abitu cum sint mota elementa tuo.
21. in Censorium
Censorius, quod ipse nil agit prorsusQuod optimo non iure debeat carpi,
Reprendit unumquenque: sive quis mutit,
Seu quis tacet, seu ridet, ore seu moesto est,
5Reprendit ille; sive quis dedit quicquam,
Sive accipit quis, seu timetve speratve,
Seu quis sedet, seu quis deambulat, seu quis
Quodcunque qualecunque qualitercunque
Ubicunque agit, reprendit: id homini est moris,
10Si mos vocari tam evidens furor possit.
Atqui, si is esset hic novus Cato noster
Quem continentis optimus tenor vitae
Sanctique pigra tollerent humo mores,
Tamen reprendentem usquequaque quis ferret?
15Nunc impudicus, helluo, vorax, mango,
Insulsus, aleo, improbus, salax, leno,
Cinaedulorum pessimum omnium fulcrum,
Bonos malosque iudicat sui oblitus:
O ante nullis cognitum nefas saeclis!
22. epitaphium Iulii Aquavivi
Quam bene pro patria, Iuli, cadis, inclyte, si nonTecum etiam infelix concideret patria!
23. de Phyllide
Dixerat immitem Venerem, modo Phyllide rapta,Accius, invidiam quaesieratque deae.
Huic Amor: "Immitem, quam fles, temerarie, dicis;
Nanque eadem Phyllis, quae mea mater, erat."
24. in Linum
Cum possis, Line, conticere, scribis,Et tibi veniam petis subinde
Tanquam durior infacetiorque
Et scriptor modo factus ex colono:
5Scriptorem, Line, te novum sciebam,
Nunc primum scio teste te colonum.
25. ad Petram
Et petra es, mea lux, et vere Petra vocaris,Et peream si quo nomine digna alio es:
Non tam quod Parium certas evincere marmor
Et facies coeli rara videtur opus
5Attritisque nitet corpus magis aequore saxis,
Littore quae primo casta puella legit,
Quam quia Caucaseas vincunt tua pectora cautes
Et quoscunque vides saxea signa facis.
Et tamen hic etiam vaesana incendia durant:
10Me miserum, cinerem hoc, non facere est lapidem!
26. ad Accium Sincerum
Acci, quid piperi negas cucullos?Quid scombri meruere, quid siluri?
Quare non sinis hunc et hunc et illum
Quidvis evomere improbum, infacetum,
5Et thuri dare olivulisque vestem?
Rara, rara avis est bonus poeta,
Nec omnes tibi possumus placere.
An nescis Baviosque Meviosque?
Omni tempore Caesios habemus:
10Haec licentia pessimis poetis
Iam pridem, vetus hoc genus veneni est.
An tu scilicet hos pati recusas,
Quos Maro tulit et tulit Catullus?
27. de iubilaeo Antonii Petrutii
Quae modo per terras et longa per aequora vectiQuaerebant lasso foemina virque pede,
Ante fores sceleris quicunque piacula sumant;
Nec labor: admissi poenituisse sat est.
5Hoc quoque divini praestat tibi cura Petruti,
O felix tanto Parthenopea viro!
28. Alexander Magnus in sacrilegum
Dure, quid angusto tumulatum subtrahis auro?Hoc unum domino terra subacta dedit.
29. de Laurentio Medice Petri Francisci filio
De puero quondam Lauro certasse ferunturMercurius, Mavors, Iuno, Minerva, Venus.
Iuno dat imperium, Pallas cor, Cypria formam,
Mars animos, Maiae filius ingenium.
5Stant Phoebi arbitrio, Dictynnae Thespiadumque:
Hic vero maior lis alia exoritur.
Delius hunc sibi vult: artes largitur honoras;
Plectra deae, castum casta Diana animum.
Iuppiter his aderat: communem censet habendum.
10Hoc uno avertit iurgia consilio.
Nequa tamen solidi puero pars deesset honesti,
Ipse Pater divum ius dedit, ipse pium.
30. de fortitudine Byzantiae
Senserat exanimum mater Byzantia natum,Forte facit patriis dum sua sacra deis;
Uniusque dolor totam concusserat urbem
Atque erat in luctu vir mulierque novo.
5Illa immota diu, postquam stata sacra peregit,
Respicit adverso pectore vulnus hians
Impositumque suis iuvenem, quae gesserat, armis
Et madida hostili tela manusque nece.
Mox nec scissa comam mater nec territa casu
10Foemina, fortuna celsior ipsa sua
"Nate," ait "egregium patriae per saecula nomen,
Quam non degeneri funere, nate, iaces!
Agnosco quae saepe mihi promittere suetus,
Oraque adhuc hosti pene tremenda tuo.
15Nunc demum peperisse iuvat: dolor omnis abesto!
Nunquam ego, te nato, non bene mater ero."
31. ad Musas
Casta, Pieriae, cohors, puellae,Quae Pindi iuga, quae tenetis Haemi
Et quae dulcibus Aonum viretis
Permesso premitis comam madentem;
5Tuque, o, quae Cnidon incolis Paphumque,
Piscoso dea procreata ponto,
Quam circumsiliunt Iocusque Amorque
Et passis Charites comis decentes,
Cum per Idalium Cytheraque alta
10Aut Colchos Amathuntave Eriosve
Exerces faciles levis choreas:
Vos, o, vos totiens deae vocatae,
Quarum muneris est honor canendi,
Fronde cingite myrtea capillum
15Et chelym date Lesbiumque plectrum,
Ac me dente nigro rapacis Orci
Ereptum media locate Cirrha,
Unde Seribus audiarque Hiberis.
32. ad Neaeram
Haec mandata tibi mitto, formosa Neaera,Quae cuperem praesens aptius ipse loqui;
Sed tamen interea dum mens assuescit amanti
Et fiunt iusta mollia corda prece,
5Candida signatis peraratur littera verbis
Et peragit nostras conscia charta vices.
Tu modo deposita rugae gravitate molestae,
Quicquid id, ingenua perlege fronte, precor;
Perlege, sic faveat castis Venus aurea votis,
10Sic precibus referas uberiora tuis.
Non ego virgineum venio temerare cubile,
Nec formosa magis quam mihi casta places.
Dum potuit tantum Lucretia bella videri,
Quem caperet formae munere nemo fuit.
15Quid Danaen fecit, nisi turris aenea, caram?
Nempe quod hic magno visa pudica Iovi est.
Nec bene eras formosa, tamen pia cura mariti
Scis tibi quot dederit, Penelopea, procos:
O quotiens aliquis faciem culpavit, at illi
20Haesit in attonito pectore casta fides,
O quotiens dixit felicem coniuge Ulyxem,
Cum foret in toto non bonus ore color!
Tu licet hinc oculis facias, hinc vulnera vultu,
Crede mihi, sola es quod proba, sola capis:
25Rustica dos nimium est simplex in virgine forma,
Digna vel aeternis sit licet illa deis.
Sed tamen et castis sunt quae censura remittit,
Ulla nec ingenuas lex vetat esse nurus,
Utque procax male grata animis, sic rustica laedit:
30Sit procul, o, procul hinc altera et illa mihi!
Forsitan incultas decuit rigor iste Sabinas,
Cum pavit patrias consul et uxor oves
Deque paludigenis surgebat curia cannis,
Ilice praetori dante sedile novo:
35Nos melius sequimur nostri bona commoda saecli
Et facilem populum non nisi laeta iuvant.
Nupta tamen siqua est duro male iuncta marito,
Arbitrio vivat coniugis illa sui;
Illa domi lateat fusis addicta severis,
40Iussa, verecundis abstineatque iocis.
Quis ferat occursu sperati coniugis aegram?
Discidio facies convenit ista gravi:
Tyndariden Phrygius violentam viderit hospes,
In patriam vidua linthea puppe dabit.
45Ah nimium simplex, ne dicam stulta puella,
Siqua supercilii dote placere studet!
Quid, quod Amor laetus pharetramque arcumque resumit,
Et queritur, questu quae modo laeta fuit?
Parcite tormentis iuvenum gaudere, puellae,
50Parcite: habet magnos iusta querela deos.
Neu blandas ridete preces, neu spernite fletus,
Neu pigeat nostris ingemuisse malis,
Et, quotiens aliquis flendus succurrit amator,
"Parcere Anaxarete" dicite "acerba monet".
55Atque utinam moneat sic ut persuadeat illa,
Nec meus ex omni parte laboret Amor!
Sed furit interea fax intima ad ossa medullis,
Qualis in Aetnaeo vix solet esse iugo:
Nunc ego Rhiphaeas vellem calcare pruinas,
60Nunc gelidum Tanaim pectore habere meo,
Nunc succos ferrumque pati sensuque minutus
Stare procelloso littore truncus iners.
An gravis hic etiam Fortunae iniuria saevit,
Nequando misero non sit acerba mihi?
65Vix bene adhuc fueram matris rude semen in alvo,
Cum grave servitium patria victa subit.
Ipse pater, Dymae regnis eiectus avitis,
Cogitur Iliadae quaerere tecta Remi:
Hic, ubi Pierio quamvis nutritus in antro,
70Mille tuli raram damna habitura fidem.
Iamque nigrescebant prima lanugine malae
Iunctaque erat lustris altera bruma tribus,
Cum fato rapiente vagus Scythiamque per altam
Auferor et gelidi per loca vasta Getae.
75Quid referam interea pelagique viaeque labores
Et totiens strictas in mea fata manus
Maternosque rogos miserandaque funera fratris,
Funera non illo tempore agenda mihi?
Omnia quae tulimus constanti corde, nec inter
80Tot mala mens animis concidit ipsa suis.
At cadit, ut semel est arcu male saucia Amoris:
Fallimur, an facies est Amor ista mihi?
Ista mihi certe est facies Amor, inque pudicis
Vultibus et tenero qui stat in ore decor;
85Nec Colchos regit atque Cypron, sed conditus imis
Sensibus in vacuo pectore regna tenet:
Ista arcus cilia, ex istis sunt spicula ocellis,
Fervida purpureae quid nisi flamma genae?
O decus, o nostri rarissima gloria saecli,
90O desideriis unica cura meis!
His ego quid mirum si sum tibi victus ab armis?
Pars quota de numero vincere digna fuit?
Sed tamen arbitrium vitaeque habuisse necisque
Est satis, ulterior convenit ira feris.
95Non ego dedignor dominae servire potenti:
O ubi libertas nunc prior illa iacet?
Et vitare fui certus grave nomen amantis,
Siqua homini res est certa, vetante deo!
Victus opem precor extremam, miserere precantis:
100Non sum qui peream dignus amore tui.
Quod nisi Graiugenae sordet tibi taeda mariti,
Non equidem coniunx dissimulandus ero.
Prima olim sine more fuit, sine legibus aetas,
Quam rudis antiqui, tam male gnara sui;
105Inque feris sylvis populus vivebat agrestis,
Glande cibum, molles cespite dante toros.
In nucibus pecudes, nucibus armenta notabant:
Rarus adhuc digitos qui numeraret erat.
Prima rudes hominum formavit Graecia mentes
110Eloquii blandis viribus usa sui,
Prima cava circumvallavit moenia fossa,
Prima vagis patriam certaque tecta dedit,
Prima artes commenta bonas: hac vita magistra
Edidicit leges, hac data iura pati,
115Hac duce coelestes divum conscendimus arces,
Hac duce naturae sancta adaperta via est.
Quid, quod priscorum repetas si facta parentum,
Haec quoque, qua nata es, Inachis ora fuit?
Nam quid ego Etruscos memorem pubemque Sabinam
120Et quae pars olim Graecia maior erat?
Ipsa caput rerum quondam pulcherrima Roma
(Certa fides) Graiis condita gaudet avis.
Nec te terruerit peregrini nomen inane:
Crede mihi, nulla est terra aliena viro;
125Et, quanquam mihi regna et opes Fortuna paternas
Abstulit, est proprio sanguine partus honos,
Divitiaeque animo frugi et satis ampla domi res,
Si qua velit parto mens moderata frui.
Quid, quod sive animi petitur constantia certi,
130Sive magis simplex et sine fraude fides,
Seu bello manus apta, bonae seu pectora paci,
Tempus ad hoc nullos degeneramus avos?
Nam genus et veterum praeconia nota parentum
Vix ausim nostris annumerare bonis:
135Et tamen est aliquid proavos habuisse Marullos,
Quos totiens tulerit Martia Roma duces.
Scilicet est olim vis rerum in semine certa
Et referunt animos singula quaeque patrum,
Nec leporem canis Aemathius timidamve columbam
140Notus Hyperboreo falco sub axe creat.
Nam tua quod supplexque petam connubia et ultro,
Non ideo nostrum sperne superba torum:
Me quoque nobilium natae petiere virorum,
Dignae opibus, facie dignae atavisque peti;
145Et nunc cum dicar sine te non vivere posse,
Invenies cupiat quae tamen esse mea.
Sed vetat hoc decor iste tuus mellitaque verba
Et magis Alpina pectora cana nive,
Quaeque micant passos subter bona colla capillos,
150Quale sub aurata candet ebur statua;
Hoc vetat Idaliusque puer materque Dione,
Et qui iam pridem me tibi donat Hymen.
Tu modo tot contra divos pugnare puella
Desine (non tutum est cedere nolle deis!)
155Totque meis olim tandem exorata querelis,
Coniugis in caros labere, nympha, sinus.
"Sed nimium properas" dices "cum messis in herba est".
Me miserum! Properat nemo in amore satis.
Crede mihi, non est meus hic qui torpeat ignis;
160Nam potes ex vultu tu quoque nosse meo,
Cum nunc ora rubor subitus notat et modo rursum
Pallet purpureo sanguine cassa cutis
Et nunc desinimus mediis sermonibus et nunc
Moesta repentinas aggravat unda genas.
165Quod nisi quam primum misero succurris amori,
Auxilio frustra postmodo lenta venis.
Si tamen est mora cur placeat, dum civicus ensis
Saevit et ultrices excitat ira manus,
Nec fas in tanto rerum patriaeque periclo est
170Coniugiis civi posse vacare novis,
At potes interea verbis lenire dolorem
Multaque colloquio demere damna tuo
Solarique animum et praesens relevare iacentem:
Si nescis, pietas coniugis ista probae est.
175Tunc ego iurabo sanctissima numina divum
(Numina non ullo tempore laesa mihi)
Meque meis dictis astringam in foedera quaevis,
Parte sit ut nulla non rata nostra fides;
Tunc tibi dictatis faciam sponsalia verbis
180Et te consulta vir tibi iuris ero:
Tu modo, siquis amor, nostri si pectore cura est,
Parce mora, coniunx, perdere velle virum.
33. in libellum infacetum
Salve, nec lepido libelle versuNec lingua facili nec ore docto
Nec sana satis eruditione,
Missa longior eloquente Magni,
5Nec rudi melior poeta et ipso
Infacetior infaceto agello:
Ten putat, rogo, quispiam disertum?
Tu te infers numero peritiorum?
Et cessas, miser, emori, Marulle?
34. ad Marcum Barbum cardinalem Sancti Marci
Creta, Asia, Illyricum, Lybie, Germania, Parthus,Multorum ut nomen, sic quoque praeda virum est:
At Spes atque Metus incertaque Gaudia rerum
Concedunt animis non nisi, Marce, tuis.
5Haec est, haec virtute tua victoria digna,
Quae te fortunae, Marce, facit dominum.
35. ad Barabam
Et Venus est uxor et tu claudusque faberque:Si dederis Martem, Mulciber es, Baraba.
36. epitaphium Manilii Marulli patris
Flens primum has auras hausi puer omine diro,Flebilis erepta vita fuit patria,
Nunc quoque flens morior nequid non flebile restet:
Haec est humani conditio generis.
37. de Venere et Maximiliano Caesare
Dum neque Gradivum neque vult dimittere AdoninDiversique unam Marsque puerque trahunt,
Incidit in mentem Caesar: tunc prosilit amens
Cypris, et "Hic nobis" dixit "utrunque dabit!"
5Dixit, et iniectis hederae de more lacertis,
Mille dat amplexus, oscula mille viro.
At Mars "Vincor" ait, "sed certe vincor ab illo,
Armatum vinci qui prius edocuit."
38. epitaphium Alcini infantis
Alcinus hic iaceo, moesti posuere parentes:Hoc precium vitae est atque puerperii.
39. ad Neaeram
Moris erat sceptris teneras arcere puellasEt mollem curis exonerare animum,
Nec vel consilio rebusve admittere agendis,
Sed tantum lanis esse putare satas;
5Multarumque (nefas!) vitium sceleraverat omnis,
Nec nisi naturae foemina crimen erat.
At nunc tantus honos nuribus, reverentia tanta est,
Tanta pudicitiae consiliique fides,
Ut iam nemo sibi, mulieri speret ademptum,
10Et cedat victus pene virilis honos,
Blanda nec incertos suspendant vota parentes,
Cum sat iam matri sit peperisse hominem:
Sic quas tot vitia et tam longum infecerat aevum,
Unius laus et gloria condecorat.
40. ad Neaeram
Vaesanos quotiens tibi furoresAtque ignes paro, quos moves, referre
Et quantus deus ossibus pererret,
Qui me nocte die necat, Neaera,
5Et vox et sonus et parata verba
Desunt tum mihi linguaque ipsa torpet
Et vix sustineor genu labante:
Moerent pectora perque membra passim
Perque artus fluor it repente salsus
10Et diem subitae occupant tenebrae,
Nec quicquam nisi lacrimae supersunt,
Quae mutae quoque opem precantur unae.
41. de Venere
Aurea Mulciberum nato Venus arma rogabat,Immemor huic nato facta sit unde parens.
Ingemuit deus inviso sub nomine, et illi:
"Cur non Anchisae, diva, rogas potius?"
42. de Saladino
Littore dum Phario prima Saladinus in algaBarbara devicto castra Oriente locat,
Venit adulatrix (regum comes unica) turba,
E quibus ut lingua promptior unus erat,
5Nunc domitam Aegyptum iactat, nunc littora rubra
Fractaque pugnaci Gallica sceptra manu,
Ostentatque virum duris tot milia in armis
Et iubet hinc vires aestimet ipse suas.
"Scilicet hinc," ille "atque adeo ex hac" infit "arena,
10Quae te semiustum littore, Magne, tenet."
43. epitaphium Federici Urbinatis
Invictus potui, nisi mors vicisset, haberi:Haec quoque non vicit, sed potius soluit.
44. ad Neaeram
Cum tu candida sis magis ligustro,Quis genas minio, Neaera, tinxit?
Quis labella tibi notavit ostro?
Unde sunt capiti aurei capilli?
5Quis supercilii nigravit arcum?
Quis faces oculis dedit potentes?
O quies animi laboriosa!
O labor nimium mihi quiete!
O amarities petita votis,
10Qua mori sine amem volens lubensque!
45. in Caesarianum
Quod tibi tam multus Caesar dictator in ore est,Ignosco: laudas, vir bone, quem sequeris.
At Cato non hastam, non dictatoria regna,
Non probat infamem consulem adulteriis,
5Non tot opes ventre aut patrimonia pene vorata,
Non edicta foro lata, nocente manu,
Non fas unius versum ambitione nefasque,
Non casus tantarum urbium avaritia,
Non Bibulo toto factum nil consule in anno,
10Non pro divitiis tot patriae aera data.
Miramur tamen arma viri, miramur acumen:
Rex quoque miratus tabuit haec eadem.
46. de morte Orphei
Orphea dum miseranda parens tumularet ademptumTactaque melliflui cerneret ora viri,
"At tu, nate, facis" dixit "praeconia divis:
Quid nisi damnatus fulmine et Enceladus?"
47. de Amore
Spreverat Idalium rerum plebs indiga numenIamque puer Veneris cesserat urbe fame:
Ergo boves iungit curvoque innixus aratro
Pinguia ruricolae suscitat arva modo.
5Semina restabat terrae dare: semina dantem
Non expectatis obruit Auster aquis.
Ille irae impatiens, "Agedum omnia, Iuppiter," inquit
"Sterne, neca: enecto tu bove taurus eris."
48. ad Neaeram
Quod levis ima pedum verrit vestigia crinis,Quod sedet in niveo discolor ore rubor,
Quod colla et Parium vincentia pectora marmor,
Quod dens Gaetuli nobile dentis opus,
5Quod digni imperio vultus, quod tantus honorae
Frontis honos, Paphiae quod labra verna rosae,
Quod micat urbanus generoso risus ocello,
Quod, quicquid dicis seu facis, omne decet
(Adde genus regesque atavos fratresque patremque
10Et congesta deum regnaque opesque manu),
Non tamen ista tuae fuerint praeconia laudis:
Sunt maiora quibus, lux mea, rara venis:
Ingenium sollersque animi prudentia rerum
Pectoraque in tenera virgine digna viro,
15Et decor et probitas contra tua saecula et artes
Fessaque virgineis Calliopea choris.
Fortunata animi tot dotibus: haec bona vera,
Haec tua sunt, fati caetera dona brevis.
49. ad patriam
Terrarum ocelle, patria, ocelle gentium,Quascunque curru eburneo
Laboriosae metiens iter rotae,
Lucis creator Sol videt:
5Quam te cadaver flebile aspicio miser,
Vix ipse adhuc credens mihi
Oculis videre coelitum tantum nefas!
O miserum et infelix genus,
Quo decidit fortuna gentis pristina?
10Tu ne illa domina gentium,
Quam tot tyranni, tot duces, tot oppida,
Tot nationes efferae
Ab usque Bactris ultimisque Gadibus
Flexo precabantur genu?
15Iam iam nihil non fragile sub coelo, nihil
Non percaducum gentibus:
Sors cuncta versat aeque et impotens hera
Nullo beata termino,
Nec fas piumque sontibus fatis moram
20Affert et instabili rotae.
Felix tamen, quae morte sensu perdito
Semel deos passa es graves,
Infanda casus damna nec sentis tui.
O surda Mors precantibus,
25An tu quoque irae quos premunt deum fugis,
Nequis refugio ultra locus?
I, dura, vade, fuge: tamen lacrimae et dolor
Quos tu recusas finient.
