1. Echo
Quae celebrat thermas Echo et stagna alta Neronis,Deludit voces concava saepe meas.
Saepe hic Narcissum expecto, simul illa moratur;
Si queror, haec queritur; si gemo, et illa gemit.
5Quisnam clamor? Amor. Quisnam furor? uror. An Echo?
Echo. Quae maior poena in amore? morae.
Expectas Narcissum? issum. Quae causa morandi?
Orandi. Num haec dicta notabit? abit.
Affuerat? fuerat. Num isthic? hic. Quem fugit iste?
10Is te, etiam me. Quam malum amare? mare.
Num veniet? veniet. Quae spes? aes. Vincitur auro?
Auro. Victor ero prodigus aeris? eris.
Sunt pueri fragiles? agiles. Vi muneris? aeris.
Quis docet haec? Echo. Cur bene clamat? amat.
2. Petri Bembi carmen
Fessus Amor ubi Mors se pallida forte tenebatHospitium ignarus sole cadente subit.
Post epulas ambo pariter dant membra quieti;
Surgunt cum nondum fulgeret orta dies.
5Sic imprudentes permutavere pharetras:
Munus abit procul hic et procul illa suum.
Mors ut conspexit valido quos fixerat ictu
In venerem curis incaluisse novis,
Mirata est; miratur Amor, quos blanda putabat
10Oscula iuncturos succubuisse neci.
Iratus Mortem quaerit, Mors quaerit Amorem,
Dum putat illusam se pueri esse dolis.
Concurrunt tandem et tumidi convitia primo,
Mox arcu. intento spicula uterque parat.
15Quod ni se mediam Thaumantias ipsa dedisset,
Mors sua sensisset et sua tela puer.
O Thaumantias, o < minime > mortalibus aequa,
Quis furor has partes ut tuerere fuit?
Non ego acidalio gemerem nunc saucius ictu,
20Tutus ab immiti conditione necis.
3. Lycda
Lycda, fugit tempus; lascivi, lude, iocare,Sunt dolor et lachrymae semper in insidiis.
Tantillum credas quod tantum dicimus; una est
Quam trahimus vivi non mora, sed morula.
5Lycda, manum da, Lycda, manum necte, imprime, stringe,
O Veneris facies, tactilis o facula.
Iunge labella; parum est, iunge altius, insere linguam,
Sic ah sic facies oscula mollicula.
Lude intus, non ore exi, pro millibus unum
10Basiolum da, quo se insinuent animae.
Sic ah sic animae miscentur, vertimur ambo,
In te ego tuque in me, dulce tamen morimur.
Non morimur, vitam sed vivere discimus, in te
Vivo ego, tuque in me mollius et melius.
4. ex Bembo
Uti nives post asperas, cum hiems viceBlandi Favoni pellitur
Nemore e virente, sole cum primo vagum
Tenella cerva effert pedem,
5Et nunc aprico in colle nunc ad limpidi
Undas loquaces rivuli,
Ipsis procul pastoribus, villis procul
Amata tondet gramina
Nullum sagittae ictum timens, nullum dolum
10Cum latere vulnus accipit,
Sic ipse nullum suspicans miser malum
Ibam die illo, Delia,
Tui quo ocelli fulgidis stellis pares
Quas Vesper accendit Polo,
15Tacente nocte, pectus hoc letalibus
Tot sauciarunt spiculis.
5. ad Angelum Gabrielem gratulatio
Maxima facundae subiit certamina linguaeIam puer et, patriae caros amplexus honores,
Rite salutavit venientia munera noster
Angelus et primam gaudet decorare iuventam.
5Nunc, o Phoebe pater, tuus est cantandus alumnus!
Pande sacros latices inconcessumque profanis
Limen, et, umbriferi grata inter frigora luci,
Tende chelyn: doctae veniant ad plectra sorores
Inque gyrum graciles, Clio ducente choreas,
10Hanc pergant celebrare diem, Libethron et omnis
Collis ovet, cupiantque ipsae descendere laurus.
Tu modo iampridem, nostrae spes altera vitae,
Et morum studiique comes, quem Tonis honestus
Posceret, et caro laudaret Nisus amico,
15Disce palatinos iuvenis perferre labores,
Otiaque in magnas mutare Heliconia curas
Et Musas vestire toga. Tibi protinus ipsa
Monstrabit Fortuna viam, virtusque magistra
Ducet, ubi emeriti, magna inter praemia ludi,
20Candida perpetuae speres praeconia famae.
Quis mihi, laudato (precor) et surgenti sodali,
Laetitiae votique modus? Procul omnis abesto
Livor edax tristesque metus curaeque malignae,
Et properent hilares lusus et nuda voluptas,
25Et favor, et laeta praestans victoria palma.
Spargite vos leves violas et olentia serta,
Naides, et virides huc huc afferte corymbos,
Fronde nihil tectae, quales cum caerula Tethis
Antra subit poscitque rosas; vos littora circum
30Luditis, ac medio languescit ab aequore Triton.
Insanire lubet, neque non cum Troica castra
Fregerat et praeda spoliisque redibat opimis
Aeacides, fesso magis applaudebat amico
Patroclus, nec, post Cretei funera monstri,
35Laetior Actaeo venientem in littore Theseum
Haemonius longis suscepit nexibus Heros.
O semper memorande dies semperque canende,
Felix, o niveo multum signande lapillo!
Sic primas spoliare genas, floresque iuventae
40Carpere, ac audentes decet exordirier annos.
Aspicis ut lucis alius nitor, altera Caeli
Temperies? Nosterque suos ut torqueat ignes
Fortius, et tanto timeat iam Phoebus alumno?
Tales credibile est ipsum Pythone perempto
45Adduxisse dies; sed quid nunc Aethere ab alto
Incendit nubes? heuque fragor? an ne Tonanti
Tristia suppositis mittuntur fulmina terris?
Ille quidem raro purus tonat, ite, profani.
En Deus (en, procul este, Deus), talaria cerno
50Anguesque et subiti gestamina nota galeri.
Quisquis ades, precibus nunc nunc votisque favete,
Quidne ferat tacito, iubeatne attendite vultu.
Ipse Deum (si fas) paucis prius ore rogabo:
"Salve, magnorum scrutator fide Deorum,
55Praevisum longe numero mihi, quae modo portas
Sint bona, sint multos multum iucunda per annos.
Sit laevum, sit triste nihil Te, grate, precamur".
Vix bene finieram, cum protinus ille reductis
Sistit iter pennis, vacuumque per aera pendens
60Sparsit odorato pandentes flore Penates,
Et timbrae foliis et amantis littora Myrti,
Atque ait: "O nostra, iuvenis, dignissima virga,
Adriacos inter proles spectanda nepotes,
Non te fas sine me (redeant modo talia saepe)
65Hanc, Gabriel, transire diem, mihi nec tua festa,
Nec chorus hic merito, nec tu fraudandus honore es,
Ipse huc ex alto mecum venisset Olympo
Iuppiter, ut stabat, non ullum versus in annum,
Sed labor e toto venientia numina caelo
70Gratatum et laetos ista ob tua munera divos
Suscipere est illi; iam nec tam Dardana curae
Praeda, nec Iliacus tantum dilectus Iulus.
Is tibi (nec poterat maius dare munus) ab illa
Gente dedit patriam, quae cum bene plurima ponto
75Imperet ut terris, ipsam illi subdere Cretem
Maluit, atque omnes iussit servire per annos.
Ille etiam, cum te nuper Lucina sub auras
Protulit, et teneros perfudit nectare vultus
Formavitque genas, ne non aequalis ab omni
80Parte fores, grate concessit munera formae,
Binaque de nostro posuit tibi nomina caelo.
Tunc quoque cum primos coepisti fingere gressus,
Et pedibus te ferre tuis, meditataque verba
Promere, et ostensum blandus vocitare parentem,
85- Huic steteris custos, dixit mi, nate, tuisque
Crescentem puerum comitatus gressibus, ore hoc
Primum iter, et facilis cursus moderate iuventae.
Discat opes animi, doctasque excalleat artes,
Et multum aequales, et multum disserat annos.
90Post quoque cum veniet matura et serior aetas
Hunc doleant ipsi se non habuisse priores -.
Ex illo mihi tu cordi, ceu pulla columbae
Proles, aut Libycae modo nata leaenula matri,
Mox etiam, cum tu Adriacos transire per aestus
95Hesperiosque sinus, mores cultusque locorum
Discere et insueto velles durare labori,
Assensi, iuvique vias, reditusque secundos
In patriam, tutaque dedi consistere terra.
Me duce, Caphareos scopulos, Syrtesque sonantes
100Et Siculam rabiem posses atque ultima ponti
Littora et occiduam securus visere Thylem.
Sed iuvet hoc alios, et totum circuat orbem
Sisyphius sanguis: te magni grata senatus
Munera et egregias deceat sperare secures.
105Hoc tibi, quid quoque nunc dubitas? defendere causas
Contigit, et patriae rectos perdiscere mores
Demissum a Superis. Macte, has, macte, accipe laetas
Primitias, et dona manu sunt haec tamen ipsa
Forte annis maiora tuis, sed parvulus angues
110Vicerat in cunnis Tirynthius, et puer inter
Iam bellare viros mediis gaudebat Amyclis,
Cyllareas velox Castor perstringere habenas:
Est aliquid prima se se exercere iuventa,
Altius, et magnis praecingere pectora rebus.
115His alios, tibi, me functo, promittere honores
Iuppiter, atque alios iussit, < tu > cunctaque fata
Et Pylios, modo perge dies, atque Aesonis annos,
Digne puer, cui laeta suas ferat Africa messes,
Et Tagus et totis Aemus decurrat arenis".
6. Sarca
Pierides magno genus ab Iove, queis labor altoAsserere interitu clarorum gesta virorum,
Longaque consulere involvant ne saecla tenebrae,
Neu subeant animos priscarum oblivia rerum;
5Linquere si gelidas Permessi fluminis undas,
Murmuraque Aonii fontis rupemque potestis,
Alato quam excussus equo sacer abluit amnis;
Huc, precor, huc non sit grave concessisse: fluenta
Hic quoque sunt virides inter labentia ripas,
10Hic quoque perspicui fontes et amoena vireta.
Nec procul umbrosae valles, tacitique recessus,
Prataque nec pictis distincta coloribus absunt.
Benaci ad ripam dulces captabimus umbras,
Antiqui donec referam connubia Sarcae,
15Et Gardae liquidas translatum nomen ad undas.
Sunt ignota quidem, et multis haec obsita saeclis;
Vos meminisse tamen, vos et memorare potestis.
Eia agite, ipse lacus sternit cantantibus undam,
Nec fremitu assurgens, nec fluctu concitus ullo.
20Sarca erat alpinos inter clarissimus amnes,
Qui montana ruens inter fragmenta sonanti
Gurgite praecipiti spumans delabitur unda.
Hic dum forte Arci per vallem et pinguia culta
Mitior allapsu leni rigat arva, suasque
25Attenuans vires per prata virentia fundit,
Tectus harundinea madidum caput extulit umbra
Gurgite de medio, circumspectansque subinde
Hinc atque hinc laevae deflexit lumina ripae.
Atque hic umbrosam prope morum visa fluentes
30Pectere nympha comas ad solem, quas modo fontis
Egelidi intingens secreta laverat unda.
Benaco hanc olim rapta de Balbide nympha
Progenitam, dici Gardam voluere parentes,
Cedentem nulli vultus formaeque nitore
35Quae nemora alta colunt fontesque aut stagna Dearum.
Sed tunc non magno saliens Benacus ab ortu
Rivus erat, modico qui stagnans gurgite laevam
Vallis ad apricae partem secesserat, alta
Dum timet ad dextram labentis flumina Sarcae.
40Huius ut ad roseos defixit lumina vultus:
"Si me, virgo, tuis non dedignabere taedis,
Ne me aliquem credas, inquit, de plebe creatum,
Ille ego sum aereis qui nascor in alpibus, in quem
Innumeri exonerant nivium sua pondera montes;
45Qui convulsa trahens non uno ex vertice saxa
Vorticibus vallem rapidis hanc Sarca pererro.
Omnia cum libuit sterno sata, votaque spemque
Agricolarum eludo; at cum libet, arva remisso
Flumine perlustro, et florentia rura peragro,
50Humorem glebis tacitum atque alimenta ministrans,
Ut poma evincant ramos, atque horrea messes,
Efficio; sic finitimis dominamur in agris".
Dicere plura parabat, at illa rubore decentes
Interfusa genas, veluti perfuderit ostro
55Siquis ebur, roseis vel candida lilia sertis,
Effugit, et medio haerentem sermone relinquit.
Tum Sarca in vitreas Benaci proruit undas,
Atque illum his audens compellat vocibus ultro:
"Ex aequo tecum est animus, Benace, pacisci.
60Legitimos Gardae, Divos quod tu ipse precari
Nunquam ausus, nunquam tibi quod contingere posset
Sperasses, thalamos peto: pacem aeternaque tecum
Foedera percutiam: inter nos satis hactenus esto
Ira certatum atque odio. Quam ferre maritis
65Consuevere nurus dotem, non ferre recuso
Ipse meae sponsae. Mansuri pignus amoris
Confundam mea regna tuis, discrimen aquarum
Sit nullum inter nos, nomen cedamus uterque,
Tu natae ut dotem exsolvas, ego munera nuptae.
70Garda tui simul et nostri sit gurgitis heres.
Atque hic praecipue nostro qui flumine cretus
Hanc vallem implebit magni lacus aequoris instar,
Ventura ut posthac connubia nostra loquantur
Saecula, et aeternum nostros testentur amores,
75Signetur placet egregio de nomine Gardae,
Garda sit ut nullo per me non nobilis aevo".
His pater auditis, fugat omnem mente timorem
Atque odium; bene consultum nataeque sibique
Esse putat vel coniugio vel munere tanto.
80Moxque manum iuveni intendens, haec insuper addit:
"Non haec, Sarca, Deum veniunt sine numine; mentem
Caelicolum pater hanc tibi summo inspirat olympo,
Qui statuens odiis ut res utriusque sepultis
Laetius assurgant, paribus communia regna haec
85Auspiciis iubet et sceptris moderemur iisdem.
Nulla tuis per me fuerit contentio dictis.
Cuncta probo, gener ipse places ante omnia; natam
Unica quae nostrae spes est iucunda senectae,
Quod tibi quodque illi sit faustum, spondeo; dextra haec
90Polliciti et veri posthac sit pignus amoris".
Inde manum pallentis adhuc multumque timentis
Attollit natae, generoque innectit, et "Esto
Hic, inquit, tuus auspicibus Dis, Garda, maritus;
Cum quo mox pulchra videam te prole parentem".
95Illa verecundo niveum os perfusa rubore
Sidereos terrae vultus et lumina figit,
Insperata premens occulta gaudia mente,
Ergo diem placuit certam statuisse, iugales
Qua thalamos ineant, qua sollemnes hymenaeos
100Concelebrent: it finitimas vaga fama per urbes,
Perque agros, montes, vicinaque flumina, perque
Silvicolas Dryades et amantes rura Napaeas.
Antrum ingens fuit excelsa sub rupe cavati
Montis, ab ingressu patulo quod protinus ore
105Panditur introrsum, mox in spatia ampla recedens,
Humida per varios partitur tecta recessus.
Desuper irriguo dependent pumice saxa,
Et circum viridi stant picta sedilia musco.
Vestibuli ad dextram ramis florentibus hortos
110Aprici claudunt scopuli, quibus aspera nulla
Tempestas viridem foliorum excussit honorem.
Non annus variare vices, non tempora norunt.
Semper odoratis pendet vindemia citris
Aurea, surgenti semper subit altera foetu;
115Quaeque super gravibus pomis nova poma recumbunt,
Prospectu vario tabulata per alta renident.
His, quae massylio quondam servata draconi
Herculeae carpsere manus, his naufragus heros
Dulichius quae Corcyrae miratus in hortis,
120Invidisse queant. Haec magni regia Sarcae
Tunc fuit; huc fessum se se referebat ab undis
Cum libuit longo vires reparare labori.
Hic ergo in mediis thalamus penetralibus ingens
Erigitur pedibus pariter sublimis eburnis
125Et gradibus variis; tum sponda illusa figuris
Utraque, nunc auro nunc dente intexitur indo.
Conclavi thorus in medio velatur amictu
Purpureo, spinis horrens quem carduus ambit
Aureus, et foliis et lento vimine limbum
130Saepius intexens, et eodem margine currens.
Parte alia priscis pendent variata figuris
Aulaea, intextis quae non Atrabata Gallis
Misere, aut Morinum extremae gens ultima terrae,
Sed quae parmensi doctae de vellere nymphae
135Texuerant vario pariter distincta colore.
Nam procul hinc agmen ramosis cornibus errat
Cervorum, incessu gestans capita alta superbo.
Illic auriti lepores, capreaeque fugaces,
Demissis aliae longis cervicibus herbas
140Attondent, aliae per mollia prata recumbunt,
Nonnullae arrectis pavitantes auribus adstant.
Ergo dies optata aderat; montana relinquit
Proxima quisque; ruunt Baldi de vertice nymphae
Grandia vimineis portantes dona canistris.
145Quaeque Nagum educto positum sub vertice, quaeque
Torbilis ima colunt oleis bene consita saxa.
Tum Melsemninae vallis quae rura frequentant,
Quaeque his, Lenaee pater, clarissima donis
Praedia non procul hinc, mensas queis nulla secundas
150Uberius decorant pomis aut dulcibus uvis.
Quatuor ante alias forma venere sorores
Egregia, fidibus doctae et cantare peritae,
Nobilis antiquo Nogarolum a sanguine proles.
Harum si ingenii cultum respexeris, ipsae
155Pierides poterunt cunctas genuisse videri.
Si libuit spectare manus, didicisse putabis
Pingere acu et tractare colos monstrante Minerva.
Vigilius pater ipse suo nam rure docendas
A teneris patrias annis curaverat artes.
160Vigilius, quo non Musis dilectior alter,
Sive modis libet imparibus connectere carmen,
Sive libet fortes armare ad proelia reges.
Hac passim alternis inter se vocibus aptant
Quod canere ad thalamum carmen geniale parabant.
165Aemula queis totidem mittebat clara puellas
Sirmio, quae docti numeros cantare Catulli
Assuetae, aeoliis poterant contendere plectris.
Te quoque, coniugii licet averseris honores,
Virgineum statuens nunquam violare pudorem,
170Huc misisse nurus perhibent, Tritonia virgo,
Illa ex arce tuo nomen quae a nomine sumpsit.
Ipsa etiam antiquum dederat queis Tuscia nomen
Moenia, turmatim laetos misere colonos.
Hos Hammone satus rex idem idemque sacerdos
175Salodius pulcher ducebat, tempora sacris
Incinctus vittis, qui post haud tempore longo
Fundavit, dixitque suum de nomine pulchrum
Salodium, antiquam migrans quo transtulit urbem.
Adde Garignani cymbis quicumque frequentant
180Littora piscosi; ponuntur retia, cessant
Cuspide depositi nodoque ab harundinis hami;
Qua libuit tuto lascivit piscis in unda,
Nec timet insidias, impuneque seligit aurum
Carpius, in sicca naxae feriantur harena.
185Ipse etiam horrisonis descendens montibus Oenus
Vicino cupiens Athesi placuisse roganti
Nympharum commissa viris longa agmina mittit.
Nymphis compressae corpusque et bracchia vestes
Substringunt, gremium crispo sinuatur amictu,
190Colla humerosque breves claudunt velaminis orbes
Pectora nectentes et candida guttura nexu
Aurato, tum serta premunt his florea crines,
His flava incingunt gemmantes tempora cycli.
Intactis facies nivibus certare, capilli
195Flaventi possunt auro, tum lumine partim
Caeruleo, partim glaucis variantur ocellis.
At iuvenes tunicas pertusi in mille fenestras,
Et patrio pictas gestantes more lacernas,
Virgatosque sagos, incedunt ordine longo.
200Tympana rauca animos, et acuto tibia cantu
Exhilarant, gressumque sono moderantur eodem.
Arma illis humero ferratae cuspidis hasta,
Et lateri fidus qui nunquam ponitur ensis.
Ast Athesis magno Sarcae devinctus amore,
205Nec minus antiqua consanguinitate propinquus
Eligit ex omni numero turbaque clientum
Bis denos, quibus assueto compescere in alveo
Mandat aquas se absente, aliis hunc praeficit undis,
Hunc aliis, varient solitos ne flumina cursus.
210Praecipit his curare sinus, tortosque reflexus
Undarum, ast illis rectos intendere cursus
Per valles campi spatiosa per aequora molles.
Ipse his compositis, centum praemittit ab omni
Lectas natarum numero, totidemque ministris
215Stipatus, veteris petit alta palatia Baldi;
Atque ad neptis avum thalamos comitatur euntem,
Grandaevumque senem grandi comitatur honore.
Illum mille viri laetantes, mille sequuntur
Matres atque nurus, pueri, intactaeque puellae.
220Illa patrem blando compellat Hamadryas ore,
Illa salutat avum, tendentes brachia parvos
Protendunt aliae poscentis ad oscula natos.
Omnibus his tenues capitum velamina vittae
Exertis immissae humeris, virgataque multis
225Palla modis late niveos circumtegit artus.
Tu quoque barbarico nimium Verona furori
Obvia, et alpinae infelix male proxima genti,
Posterior nulli officiis donisque fuisses,
Ni tua cinxissent fulgentes acre cohortes
230Moenia, et horrisonis quateret tunc ictibus urbem
Plurima contorquens ferri grave machina pondus.
His super advenit Phoebi thebana sacerdos
Interpres Manto, quae post tibi, Mantua, nomen
Indidit, auspiciis postquam felicibus urbem
235Filius, et Musis dilectas condidit arces.
Venerat Hesperiam paucis haec ante diebus
Crudeles fugiens dircaea ex urbe tyrannos,
Cui pater ipse suas primis monstrarat ab annis
Solamen rapti quondam sibi luminis artes
240Fatidicas, dederatque ignaram haud esse futuri.
Haec ut coniugium Dis hoc auctoribus esse
Decretum, atque huius venturum a stirpe nepotem
Inferat, ingenio qui se sublatus olympo,
Praescia fatorum cernebat, laeta penates
245Confertos hominum turba matrumque subibat,
Gratatura novis, quibus haec ignota, propinquis.
Decedunt omnes vati, mirantur et omnes
Illam incedentem, et longa se veste ferentem,
Tum lauro et niveis redimitam tempora vittis
250Insigni ante alias venerati sede locarunt.
Interea positis omnes longo ordine mensis
Discumbunt, epulas cumulatis lancibus alte
Praecincti apponunt famuli; tum pocula cuique
Stant sua creteo primum spumantia Baccho;
255Inde mero nigrum simulanti plena falernum;
Mox tridentinae servant quae frigida cellae,
Pressaque nobilibus ponuntur rhaetica prelis,
Quaeque dedit fervens ardenti sole Maranum,
Quaeque incincta iugis Annonia vallis apertis.
260Tum variare dapes pergunt, semesaque tollunt
Fercula, substituunt alio condita sapore.
Integer has onerat mensas aper, has simul implent
Cervorum et verubus caprearum tosta colurnis
Viscera, non desunt lepores variaeque volucres,
265Et pavo, et perdix, et habens a Phaside nomen,
Quem genitrix quondam crudeli caede peremptum
Apposuit patriis epulandum perfida mensis.
Postquam epulis fine imposito, sublatus edendi
Est amor, assurgunt choreis iuvenesque nurusque,
270In numerumque pedes concordi lege moventes
Alternis agitant deductum cantibus orbem,
Aut bini inter se manibus per mutua nexis.
Interea occiduo surgens taciturnus olympo
Vesperus exacta referebat luce tenebras.
275Ecce autem abductis sese penetralibus effert
Tecta verecundos croceo velamine vultus
Garda micans, roseo qualis cum Lucifer ortu
Oceanum linquens radianti luce tenebras
Excutit, atque alios praecellens occulit ignes;
280Haud secus illa alias forma supereminet omnes,
Quae circum egregio glomerantur corpore nymphae
Nec mora, prorumpunt Hymenaeum accire canentes
Hi primum, argutis respondent vocibus illae;
Exultant iuvenes laeti, exultantque puellae.
285Et iam nox caeli medium perstrinxerat orbem
Indicens miseris curarum oblivia terris,
Cum turba et choreis et cantu fessa quievit,
Nec strepitu resonant ullo nec murmure tecta.
Tum vero varios vultu mutata colores
290Assurgensque alta paulatim a sede sacerdos
Admovit thalamo se se dircaea iugali;
Atque immota manens tacitis utriusque pererrat
Coniugis ora oculis, donec decreta Deorum
Mente haurire queat, venturaque discere fata.
295Verum ubi caelestis visa est arcana senatus
Concepisse satis, tunc longa silentia rumpens
Expectata diu tandem haec in verba resolvit:
"Quis circum thalamos fulgor radiare decoros
Quem video? Non hic facibus diffunditur alte
300Demissis, nitor est humana lampade maior
Vividiorque, Deos nobis denuntiat hic, qui
Ambrosius sentitur odor, venisse vocatos.
Ecce Hymenaeus adest auspex, et regia Iuno
Pronuba, iam citharam plectro Grynaeus eburno
305Percutit auratam, viridis cui laurus ubumbrat
Tempora, cyrrhaeo modo quam de vertice Musae
Decerptam molli contexuerant hyacintho.
Lanificas etiam tres hic adstare sorores
Cernimus intortis ducentes stamina fusis,
310Immoto decreta Iovis quae condita fato
Distribuunt miseris mortalibus; aurea magnis
Fila trahunt heroibus, et qui fortibus ausis,
Et qui praeclaris potuerunt scandere caelum
Ingeniis, numeroque addi meruere Deorum.
315Talia sunt saeclis, ni fallor, Garda, futuris
Aurea, quae nostro debentur pensa nepoti.
Nam ne te fugiat quibus ingrediare iugales
Auspiciis thalamos, quibus aut connubia fatis
Haec fieri voluit magni dominator olympi,
320Accipe fatidicus quae dat mihi noscere Phoebus.
Principio, Benace, tua, et tua flumina, Sarca,
Miscere inter vos et perdere nomen utrumque
Vallis ab ingressu, primisque a faucibus huius
Inspicio; tum cuncta undis obducitur altis
325Quam longe lateque patent quae cuncta videtis
Aggere ceu longo lapidosis montibus arva.
Finitimi te, Garda, colent dominamque vocabunt
Reginamque lacus, quem mox velut aequoris undas
Ionii ventis et vastis fluctibus actum
330Plurimus audaci sulcabit nauta carina.
Huius ad extremi lateris gens accola ripam
Moenia clara tuum nomen testantia ponet.
Haec tua regia erit, cedent hic sceptra volentes
Virque paterque tibi, et totis dominaberis undis.
335Illic te decimus mensis gratique labores
Lucinae invadent, et magna vocabere mater
Ingentis nati. Hic materni limite regni
Nescius arctari, collectis viribus alta
Franget claustra, minaxque italas perrumpet in oras.
340Omnia vi patria primum loca proteret, agros
Agrorumque premet pelago mapalia vasto,
Ipsaque cum Miseris rapiens armenta colonis
Regis ad Eridani fluviorum deferet undas.
Sed postquam Hesperiae caelum clementius ille
345Hauriet, et terras lustrare assuescet amoenas,
Paulatim alpestres fremitus cursusque furentes
Exuet, et patrios dediscet tempore mores;
Donec perspicuis labens et mollibus undis
Assuetas leni gaudebit flumine ripas
350Lambere, et innocuo per campos serpere lapsu
Mitius, unde agris qua sese infundet ab ipso
Mincius eventu dicetur nomine ducto.
Hic dum olim noster condet quas filius arces
Obductis incinget aquis, stagnoque patentes
355Piscoso campos, et claram muniet urbem,
Gramineam ad ripam vitreis egressus ab undis
Iungitur andinae nostro de sanguine nymphae
Coniugio, quae par forma, nec nomine discors,
Nec minor insigni partu te Atlante creata,
360Qua Divum interpres, et culti maximus auctor
Editus eloquii, magni qui iussa Parentis
Fertque refertque secans liquidas talaribus auras.
Dii magni, qualem nobis quantumque nepotem
Nostra haec Maia dabit! Felicior altera prole
365Non erit in terris, nec toto clarior orbe.
Ecce novem iam nunc Aganippes fonte relicto
Haud procul hinc tacito qua flumine Mincius errat,
Aonias video parienti adstare sorores.
Lucina exceptum puerum tibi tradit alendum,
370Calliope, atque aliis curam partita Camoenis.
Hae primum ex ipsa cui innixa puerpera lauro
Infantem ediderat, decerptis frondibus illum
Involvunt; hinc mollis amaracus atque rubentes
Suave rosae, et violae super insternuntur odorae.
375Mox ori ambrosium infundunt pro lacte liquorem
Certatim Charites, Veneris quod munus ab alto
Demissum attulerant haec ipsa ad munia caelo.
Divinae huic inerat doctas vis mentis ad aures
Magnanimum heroum qua decantentur honores.
380Quippe sui Venus Aeneae indignata iacere
Nomen adhuc, scriptisque virum clarescere nullis,
Cum Thetidis nati praeconia clara ferantur
Docta per ora virum nullis non cognita terris,
Constituit vatem primis effingere ab annis
385Qui latios inter princeps graiosque poetas
Praecipuam sacro mereatur carmine laudem,
Buccina dardanium cuius per saecula regem
Laudibus illustret toto resonantius orbe
Quam larissaeum quae quondam ornarat Achillem.
390Hic ergo ut florens annis adoleverit aetas
Musarum in gremio, qua cura eductus, eadem
Pierias Phoebo sacer informabitur artes;
Et quia virgineum assuescet servare pudorem,
Virgineum insigni nomen cum laude merebit.
395Hic patris ad ripas patulae sub tegmine fagi
Inter oves, inter bene olentia gramina, carmen
Trinacrium latia primum cantabit avena.
Carmine quo taurus dulces oblitus amores
Deseret in silvis dilectam saepe iuvencam:
400Ipsa quoque et vituli mater lactantis, et herbae
Immemor, ante pedes cantu stupefacta iacebit.
Mox pastorales saltus et roscida linquens
Pascua per domitos cultu spatiabitur agros;
Quid faciat laetas segetes, quo sidere terram
405Vertere conveniat, quis cultus apesque pecusque
Augeat, et viti quae cura adhibenda, docebit;
Ascraeumque canens romana per oppida carmen,
Primus idumaeam referet tibi, Mantua, palmam.
Hinc phrygiam hesperias classem deducet in oras,
410Quam dux dindymeae molitus monte sub Idae
Post varios casus post mille pericula rerum
Dardanus ad tuscas appellet Tibridis undas.
Ante tamen libycam vento Didonis ad urbem
Delatus magno reginam accendet amore;
415Cui postquam occasum Troiae fraudesque pelasgas
Erroresque suos narraverit, illa medullis
Concepti impatiens ignis, submittet amori
Iampridem resides animos desuetaque corda.
Sed postquam iliacas monitu Iovis aequora puppes
420E specula aequatis velis sulcare videbit,
Pertundet phrygio flammantia pectora ferro.
Ille iterum siculas vento compulsus ad oras
Persolvet patrio ludos et clara sepulcro
Funera. Chalcidicas post haec adnabit ad arces,
425Ingressusque lacus stygios penetrabit ad umbras
Pallentes Erebi, obductis loca caeca tenebris,
Elysiasque domos viset, sedesque piorum.
Tantum amor et cari poterit suadere parentis
Magnanimo pietas nato, laudumque cupido!
430Mox Superum reginae odiis, ubi semina belli
Clam sata Dardanios inter Latiosque vigebunt,
Coniuge promissa phrygius fraudabitur heros,
Ipsaque causa novi rursus nova femina belli
Accendet formosa procos ad proelia reges.
435Tum claros ad bella duces populosque ruentes
Urbibus ex variis vates varia induet arma,
Inque aciem turmas equitum peditumque catervas
Committens, campos miseranda strage replebit,
Arvaque purpureis obducet sanguinis undis.
440Ausoniae donec decusso flore virorum,
Et multis hominum demissis millibus Orco,
Coniuge et aetherea Turnus spoliabitur aura.
Tunc vero invidia Superum, ne munera tanta
Si possessa diu miseris mortalibus essent,
445Clara potensque hominum nimio plus gloria surgat,
Eripieris humo, mediisque locaberis astris,
Aeternum caelo et terris victure poeta.
Victure aeternum, nam docta Neapolis ossa
Montibus in calabris primum defleta, sacrato
450Antinianeis tumulo tua condet in hortis,
Posteritas ubi te venerabitur omnis et aetas
Successura tuos imitabitur aemula cantus,
Intendetque suos tua per vestigia gressus.
Tunc tibi vicinis lectos Sebetides agris,
455Et quae Pausilypi, et quae Nesidos alumnae,
Certatim flores gremio calathisque ferentes
Ad tua odoratos effundent busta maniplos.
Immo etiam erectis aris tibi sacra quotannis
Thura dabit studiosa cohors, numenque vocabit
460Ad sua quisque tuum conceptis carmina votis.
Te duce fraternas acies thebanaque septem
Castra ducum dulci cantabit Statius ore,
Carmineque haemonium latio illustrabit Achillem.
Te duce divinus longo post tempore vates
465Proximus ingenio accedens Iovianus et arte
Prisca poetarum studia intermissa novabit,
Advertens modulosque tuos numerosque decoros.
Nec temere hinc animos sumens sese efferet extra
Terrarum tractus, perque ardua nubila tranans,
470Unde nives terris, unde imber et horrida grando
Dicet, et unde altos ferientia fulmina montes.
Donec olorinis sublatus ad aethera pennis
Perque domos caeli perque alta vagabitur astra,
Describens quae signa cadant, quaeque orta resurgant.
475Te quoque sollerti doctus suspendere carmen
Iudicio, teneris imitari assuescet ab annis
Actius, arcadicis quem grex eductus ab agris
Et Glauci a liquidis chorus admirabitur undis,
Ad Mergellinas dum nectet carmina turres.
480Hunc tu virgineos partus prolemque Tonantis
Ad nostras hominum delendas sanguine culpas
Demissam, et poenas pro nobis morte luendas
Concinere, et tecum numeris certare docebis,
Idque adeo in templo quod sumptu atque arte superbum
485Egregia, Divo gentili ponet ad ima
Collis tristitias animo curasque fugantis
Actius ille sua ornabit qui saecula cultu
Ingenii, clarisque viris tenerisque puellis
Deliciae, toto vivens cantabitur orbe.
490His ergo atque aliis post saecula mille poetis
Sidus ut arctoum sulcantibus aequora nautis
Dux eris, aeternosque inter numerabere Divos.
Salve, magne parens vatum antistesque verende
Musarum, ingenio quo non divinior alter
495Ortus adhuc, neque venturis orietur in annis.
Salve, magne nepos; tibi nunc orditur avorum
Hic thalamus seriem; hinc ortus primordia sumes;
Hinc tibi clara fluet clari natalis origo".
7. Iacobi Synceri Sannazari epitaphium
Quid moror? aeterni te suspicit umbra Maronis,Et tibi vicinum donat habere locum.
8. Raphaelis sanctii Urbinatis pictoris epitaphium
Hic ille est Raphael, metuit quo sospite vinciRerum magna parens, et moriendo mori.
9. Nicolai Boni epitaphium
Ingentem patriae gemitum lacrimasque meorum,Flos iuvenum primo vere cadens, merui.
Nec fata arguerim: dulce est in limine vitae
Evasisse brevi longa pericla via.
10. Augustini Folietae epitaphium
Non secus ac gelidi summis in montibus Haemi,Aesculeam tetigit si Iovis ira trabem,
Prostratae immensam tellus stupet inscia molem,
Et gemit infestis sylva agitata Notis,
5Sic iacet ardentis deiectus fulmine Plumbi
Et Romae et patriae lux Folieta suae.
Effundunt questus septeni ad sydera colles,
Et Tyberis solitam pernegat ire viam,
Lamentabilibus complet vada concava bombis,
10Extremasque iterat flebilis Echo notas.
Phaebe pater, Phaebique novem, pia turba sorores,
Tuque Gigantae de capite orta Iovis:
Vos quoque quem viridi quondam cinxisse corona,
Nec piguit vestris inseruisse choris,
15Illius extincti lachrymis decorate sepulchrum,
Nobilis et flentes sentiat umbra Deos.
