1
Diva Syracusiae celeberrima gloria gentis
Lucia, cui tracti sulcant vada frigida et undam
Brumalem Veneti, et fluctus aquilone coactos,
Lumina quae promis, volucrem quae dividis annum,
5Quae frenas Titanis equos, Phaetontia retro
Lora trahens, gelido capri pluvialis ab astro,
Da mihi te facilem, dignoque extollere cantu
Certamen concede tuum, quo tartara et ipsum
Tartareo regnantem Erebo Plutona Deosque
10Vicisti, Encelado maior, patrioque Typhoeo
Fortior, et Iove terrigenum domitore gigantum.
Lucia nobilium soboles generosa parentum,
A teneris edocta Deum, perfusa lavacro
Quod facit insontes animas, nutrita superbas
15Inter opes in delitiis, in murice et auro
Nata, maritales postquam pervenit ad annos
Exuit extemplo studium levis omne iuventae.
Quando solent aliae genio inclinante pudorem
Solvere picturare genas et more Agathyrso
20Ire coloratis, iuvenesque accendere membris:
Ipsa animo complexa Deum, vestigia torsit
Ad superos, curis terrae indignata teneri.
Orbatam genitore domum cum matre gubernans
Quicquid opum supra victum restabat, aperto
25In miserum genus omne penu conferre solebat.
"Idque semel genitrix damnans, quid prodiga tantas
Nata facultates - inquit - sine fine profusis
Sumptibus exhauris, nihil in ventura recondens
Tempora, nil senio servans, gravis immemor aevi.
30Tempestiva sat est inopum post funera cura.
Interea in trabibus sine farra senescere nostris,
Pinguibus in campis teneras adolescere cavas.
Atque graves annare cados, et vina decembres
Quae septem de more vident, pertingere saltem
35Sydus ad Icarium, quando sitibundior aestas,
Cum pretiosa sitis, devotaque tempora Baccho,
Ne sine fruge gregum foetura, et adorea messis,
Ne sine fruge ferax abeat vindemia et auro.
In tabulis, inopum memores, legabimus aedes,
40Nominaque et magnis virides proventibus agros."
Sic genitrix, animo meditans bona fluxa tenaci.
Filia sublimi volvens coelestia corde.
"Quid meriti mater possessa relinquere - dixit -
Cum retinere oculis incumbente vetamur?
45Res servata perit, miseris data porrigit alas
Ad superos, alae duplices, argentea laeva,
Aurea dextra, viamque datori ad sydera pandit.
Certa praeit vivos pietas, incerta sepultos
Consequitur, nam quod nostri est dum vita superstes
50Arbitrii, mox est alieni, ut vita recessit.
Scilicet id gelidae vitium commune senectae
Divitias curare nimis, capularibus annis
Ingruit ista fames, haec diffidentia serae
Iuncta senectuti, frigentia pectora curvat
55Ad telluris opes, studiumque accendit habendi.
Pone metum genitrix, locuples Deus omnia pascit
Ipse homines alit atque feras, cum arescere campos
Viderit esuriem pati sub sydere cancri
Gramina, ab extremis humentem finibus austrum
60Advocat, et nimbis sitientia proluit arva,
Succurritque solo pecudes miseratus et herbas.
Tu ne igitur trepidas cunctis alimenta ferentem
Deserturum homines? Et qui spiracula vitae
Flavit in hos artus hostem fortasse futurum?"
65Lucia sic referens, matrem placabat avaram.
Cum senior genitrix morbo aegrotaret acerbo,
Ad Catanaeae Agathes tumulum prostrata, parenti
Auxilium flebat, subito tum lumina somnus
Claudit, et alta quies fessos perlabitur artus.
70Nec mora, cincta choris superum Catanaea virago
Argenti, gemmarum auri splendore corusco
Fulgida, sopitae visa est astare, manumque
Iungere, et his animum dictis mulcere dolentem.
Chara soror tanta quid sollicitudine poscis
75Quod praestare tuae parvo post tempore matri
Fas tibi mox? Sicut dominor Zanclaea per arva,
Per Catanaeorum populos, quibus imminet ardens
Aethna, Syracusiae sic tu dominaberis urbi.
Et poteris sanare nurus Arethusidas omnes.
80Sic est visa loqui fracto virgo excita sommo
Et vertens in matrem acies, videt ora colorem
Concepisse novum, corpusque habitudine totum
Incolumi subito antiquum repetisse vigorem.
Gaudet agens grates, Agathe ac coelo omnipotenti,
85Atque ait. "O genetrix postquam tibi cognita virtus
Tam miris divina modis, ac munere tanto.
Desine me solitis posthac urgere querelis,
Et suadere virum: sine me coelestibus uti
Connubiis, et centeno coalescere partu."
90Praeses erat Siculis atrox Pascasius oris
Vir ganeae, vir desidiae, vir deditus auro,
Ac Veneri, scelere insignis sine numine, monstrum
Illaudatum omni coeloque odiosus et Orco.
Hunc, ubi virgineos vultus et lumina pulchris
95Aemula syderibus diro omine et alite laeva
Vidit, amor subita rapuit face, fulminis instar,
Nimbifera montes cum tempestate per altos
Mugit, et umbrosam flammis complectitur ornum.
Ardet et ardori non est modus, instat acutis
100Semper amor stimulis, ut quando ad praemia palmae
Cursor Olympiacae fusis contendit habenis.
Urget equum crebro ferientibus ilia plantis,
Verbereque intorto, cum sibilat aer et armos
Sudat anhelantes, volucri ferus acrior igne.
105Iste viam sceleri monstrante Cupidine, doctam
Mittit anum, quae sydereo se lumine captum
Nunciet aegrotare animo, atque incendia ferre
Qualia flagranti patitur Vulcanus in Aethna,
Et subitam se poscere opem, quam forte negari
110Si audierit non posse sibi nisi morte mederi.
Attalicas promittit opes, promittit honores
Caesareos, minimumque deest quin spondeat orbis
Imperium, tam vana insani audacia amantis.
Dona dat, in fulvo rutilans carbunculus auro,
115Unioque ingenti cadens Gangeticus orbe,
Munera prima. Quibus virgo generosa repulsis,
Lumina, ut audivit bellum hoc inferre pudori,
Nil cunctata oculos (opus admirabile saeclis
Omnibus) ancipiti cultro de fronte revulsos
120Proiicit in patinam, mittensque ea munera amanti.
"Accipe - respondit - quod amas, et desine posthac
Talibus insidiis sanctas invadere mentes,
- dixit - et ex alto factum miratus Olympo
Cum superis pater omnipotens, duo lumina primis
125Splendidiora cavis scrobibus concrescere iussit."
Tum Raphael subito celerem per nubila cursum
Traxit, et infundens orbae medicamina fronti
Elicit ardentes oculos, instaurat honorem
Deformati oris, faciemque decorat amoenam.
130Rector ut accepit casus miracula tanti,
Risit anum maiora fide neque digna relatu
Talia commemorans, et anilia pondus habere
Dicta negat, sed cum velo resoluta cruento
Lumina conspexit stetit et manifesta negari
135Cum nequeat facti novitas, opus omne relatum est
In magicos cantus, damnataque carmina Circes.
Insanoque odium maius successit amori.
Interea sponsus (genitor namque ante sepulcrum
Ingenuo cum spe dotis desponderat amplo
140Progeniem iuveni) iam decoxisse puellam
Admonitus, furia invectus, rectoris ad aures
Detulit uxorem illicitos patrimonia in usus
Distraxisse, deos veteres contemnere, et aram
Numinibus fecisse novis, quendamque triformem
145Appellare Deum, divumque hominumque parentem.
Ergo accersitam nubes adolere nubes adolere Sabaeas
Vulcano, Celeri et natae, Venerique Erycinae
Mandat, et ante aras genibus procumbere flexis.
Illa animis sexu longe maioribus, uni
150Debita sacra Deo. "Saxis offerre nefandum
Dixit, at incenso melius thure atque iuvencis
Est holocaustum aliud quo delectatur Olympus,
Sollicitudo inopum, curam quibus hactenus omnem
Quoad potui impendi, sacris ubi talibus ante
155Res data, ne quicquam in terris quod in aethera possim
Ferre, relinquatur, sanctis altaribus, ipsam.
Me quoque do, et mitto hanc animam quo caetera misi
Consul ad haec, potes has nugas, haec somnias -
dixit -
Christigenis narrare tuis mihi talia frustra
160Ingeris, imperii placida et decreta sequenti.
Tum virgo irritans hominem, tibi Caesariana,
Divina retinenda mihi custodia legis.
Ex reigitur quodcumque tua amplectere, nostro
Et nos arbitrio nobis potiora sequemur.
165Res ubi in infames consumpta procaciter usus
Consul - ait - scelus ut meretrix abscondere lingua
Niteris, excusans audaci crimina vultu.
Res mea proventu centeni foenoris aucta
In tuto est - dixit - neque corruptoribus unquam
170Corporis aut animi (scit qui videt omnia ab alta
Coelorum arce Deus) patui, tum pectore e consul
Scintillante animum, quosnam corrumpere, quosnam
Arbitraris ait? virgo nihil ore morata
Vos inquit, quotcunque deos servatis ahenos,
175Saxicolasque lares, et daemonas aere latentes.
Namque animis rudibus vero pro numine manes
Obiicitis stygios, ac si quaerentibus aurum
Insidians aliquis, mendacia porrigat aera:
Haec tua garrulitas intempestiva facesset
180Consul ait, quando evadent in verbera verba."
Lucia responsis crucians immania corda
Consulis adiecit. "Nequeunt divina teneri,
Verba, per innocuas hominum resonantia fauces.
Ante tui similes quotiens astare tyrannos
185Contigit nostris aliquem, Deus ora movendo
Fatur et humanis aperit sua sensa loquelis.
Consul ad haec Deus in te igitur? Deus illa piorum
Corda habitat - dixit - per ora innoxia fatur."
Trux vultu frendent verbis et pectore anhelo
190Flammigerans consul stupris exposta lupanar
Ibis ad immundum, perdas ubi numina dixit.
"Non nisi consensu mentis vitiabile corpus
Virgo - ait - invitam si me violaveris, aucta
Virginitas alio duplicem feret orbe coronam
195Neve tuum verbis odium mora differat ulla,
Disce suis Aethnam tam immensa mole sedentem
Transferri posse ante locis, quam immobile mutem
Propositum, surge, et quicquid sata nocte
profunda
Consulit. Alecto, vome, totum effunde furorem,
200Insani bacchare, tuos imitare Sathanas.
Ferte citi tormenta, ignes animate ministri
Pellite ab his animam membris, reddamus Olympo
Aetheream mentem vestris me mittite ad astra
Suppliciis, crudelem Orco servate Tyrannum."
205Talia magnanimo vulgi clamabat ad aures
Pectore nil poenas metuens, nil fata virago,
Cum subito, missis consul lictoribus, omnem
Invitat Lenonum aciem, magnoque tumultu
Mittit ad obscoenae Veneris sordentia lustra
210Innocuam superisque parem pietate puellam.
Accipiunt victam loris, mediamque per urbem
Scortorum stipata choris infamibus ibat,
Cum subito celeres labuntur ab aethere divi
Tam indignum facinus tam detestabile adorti
215Perturbare nefas, miris vestigia sistunt
Fixa modis, haeret plantis immota virago
Robore par saxo ingenti, par turribus altis.
Extemplo mirati omnes tractare verentur
Corpora sancta manu immunda, sequiturque repente
220Relligio, manifesta vident miracula et ore
Attonito, circum magno stant agmine turbae,
Murmure compresso, sacer ad spectacula divum
Stat chorus, et frustrata hominum molimina rident.
Interea audito casu Pascasius infert
225Praecipiti se ex arce gradu, comitantur euntem
Dirae Erebi, Venus, atque Ceres, Proserpina, et atro
Mulciber atque Sterops vultu, et fuliginae Brontes
Illitus Aethnaea, rapidoque accendere pergunt
Igne hominem, ruit in medios, accusat inertem
230Segniciem iubet intortos ad colla rudentes
Ad femora, ad suras, ad clunem, ad terga ligari.
Mille viros adhibet magnis qui viribus ausint
Volvere in Aegaeos Athon atque Capharea fluctus.
Sed cum conatu invalido nil numina contra
235Proficerent ad mille viros fortissima iungunt
Mille boum iuga loratis qui cornibus ipsam
Trinacriam valeant Calabris adiungere ripis.
Nec sic mota loco, novitas tam mira per urbem
Divulgata ciet populum spectacula nunquam
240Visa prius, proceres adeunt, Pascasius amens
Aestuat, ingenium plebis mutabile et iras
Vulgares animo volvens, et dedecus omnes
Ante patrum populique oculos, heu quanta venenis
Quantaque Chaldaeo molitur foemina cantu.
245Dixit, et illatis extemplo incendia lignis
Suscitat, et rapidae cingunt Arethusida flammae.
Subiiciunt picis et resinae liquamina ignes.
Atque leves paleas, oleique fluentis amurcam
Lictores, pyra conflagrans ad sydera longis
250Fluctibus it, magnoque furens ardore puellam
Circuit, et lambens tunicas, colla, ora, comasque
Virginis applaudit sanctis innoxia membris.
Neu quid inexpertum rabies vesana relinquat
Imperat aspergi, lotio, quod fama lavacro
255Tali, artes reprimi vetitas, et carmina vinci.
Acciti venere magi, tacitisque susurris
Monstrificos frustra nixi dissolvere cantus,
Id fieri tandem nullo, didicere veneno.
Lucia flammarum iam decrescente tumultu,
260In cineresque abeunte rogo sic orsa. "Tyranne,
Iam satis expertus divina potentia quae sit,
Quam invalidas habeat tua tanta superbia vires:
Quando nec hinc tolli potui, nec in ignibus arsi
Ut rebare miser, nunc vel feritate repulsa
265Verum agnosce Deum, qui te populumque videntem
Talibus exemplis voluit monuisse, vel ira
Impatiente aliis saevi cruciatibus, omnem
Tolle moram, dum turba frequens spectare parata est."
Talia clamantem veniens a consule lictor
270Invadit gladio, mergitque in guttura ferrum.
Altius infodiens, animae penetralia et exta
Ancipiti lacerans acie, diaphragmate fosso
Intestina secans, necdum sublata facultas
Eloquii, fatur plenus ut et ante loquelis,
275Sic referens. "Catanae veluti mea praesidet urbi
Diva Agathe, sic ipsa meae custodia gentis
Syracusiae nostri ego nuncia pacis
Caesaribus pulsis, uno vitalibus auris
Urbe alio poenasque novo sub principe consul
280Sanguinolente dabis, vix facta silentia, quando
Nuncia Caesarei pervenit epistola fati.
Divitiarum anceps Siculas Pascasius urbes
Hauserat, insudans cumulando immaniter auro,
Insidiansque opibus, scelerumque infamia Romam
285Venerat, atque ideo tentus mandante Senatu
Ducitur in Latium subito furta atque rapimus
Vix confessa erat, cum mox capitale recepit
Supplicium patiens caedem pro caedibus unam
Innumeris, in praedam atris data manibus umbra."
290Diva suo vitam nutu positura manebat
Sublatis erecta oculis, ac talia fata est.
"Mors mihi iamdudum clausisse lumina, si non
A superis concessa foret mihi copia fandi
Pauca prius, coelos adiens mea membra relinquo
295His tumulanda locis, ubi me consistere et hostem
Vincere concessit genitor divumque hominum,
Hoc aeterna solo nostri, monumenta triumphi
Sunt ponenda, quibus moniti post longa nepotes
Saecla recordentur quos pietate labores,
300Quae tormenta tuli pro relligione, meamque
Posteritas imitata fidem per sancta priorum
Ducat in Elysios animas vestigia campos.
O patria, o cives, in saecula longa valete."
Sic ait, at nivea gradiens in veste sacerdos
305Cum face, et ex auro divina viatica promens
Virginis ora petit, quae laetior hospite Christo
Rettulit in coelum vultus, et gutture hiulco
Misit aethereos animam cum vocibus ignes.
Templa, Syracusii parvo post tempore cives,
310Nequaquam immemores, dictis, mandata secundum
Imposuere locis, peregrino a littore vecto
Marmore, ducentes sacrum usque in nubila culmen.
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
1 Baptistae Mantuani carmelitae theologi | quintae parthenices Divae Luciae, agon.
Parthenice quinta sive Diva Lucia (L. Cupaerus, 1576).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.