Nunc ego in adversos rapior contrarius Axes
Et radios Phaebi: quae non sunt prelia nostri
Roboris. at tantas tu nunc age, suscipe causas
Urania: una soror Phaebi, soror una dearum:
5Unaque continui quae servas sidera motus.
Ibat stellatam magno comitante tumultu
Intratura domum Tauri Venus: ecce per aures
Ire suas alacres hinnitus sensit equorum:
Erigit ora parens, mirata quis aeris auras
10Scindat equis. subitoque Iubas agnovit equorum:
Tunc sociae denso certabant agmine casus
Inspectare novos: verum proclamat ab alto
Curru diva Venus. flammam pleno ore vomentes
Agnosco Titanis equos: celeresque quadrigas:
15Agnosco Phaebum: et vario medicamine tincta
Ipsius ora dei melius passura calores.
Ut properat Sonipes Phlegon: ut modo concutit Aeton
Aetera: quantum ardens Pyrous: et ungula Eoi?
Ad nos itur opus. nostram subiturus Apollo est
20Visurusque domum: nostrique obliqua labore
Cornua sudato promptus circumdare Tauri.
Talia dum memorat: Tauro vicinius haesit
Phaebeum remorata decus: dumque altius ore
Enixa est oculorum aciem: tunc tertia forte
25Magnificam niveo graduum loca pectore Phaebem
Prospicit accipere: et pleno exaltarier orbe.
Mira olli Venerem tenuerunt gaudia: utrinque
Altera ab alterius pendens dabat ore salutem.
Dii faciant ut nos etiam tot gaudia aperto
30Romani cives (Si phas) videamus in anno.
Ergo salutata pulchro properabat utraque
Lumine sol, caeli summus decor: unica solus
Munera lucis habens: et dorso incumbere Tauri
Tandem conatur, caudai munere victor.
35Nulla animo Veneris detecti iniuria quondam
Concubitus: et nulla animo iam rara supersunt
Retia: sed tetricae sunt facta oblivia causae,
Concordes animos: concordia pectora: et ambo
Compositam gestant Phaebusque et Cypria mentem.
40Insistunt hylarante domo tria Numina: nunquam
Qualia conspiciet laturus pocula Olympus.
Maxima tunc orta inter Plaeiadesque Hiadesque
Loetitia: et Veneris penitus penetralia gaudent.
Sed iam longa monet sive expectata sub alta
45Hora Cypro prodiisse deam: neque temporis illa est
Immemor: et clarum descendere numen in orbem.
Scilicet bis orsa est breviter Venus: haec tua Phaebe
Tecta domusque tua est. vel nostris utere rebus:
Muneribusque incumbe tuis. me Cypria poscunt
50Moenia: et absentem sat lamentantur alumnae.
Omnibus est visa haec iustissima causa parentis.
Coniunxere manus pariter: pariterque dedere
Oscula: Tum Nivei ante deam moderantur olores
Unisono placitura Deis modulamina cantu.
55Post tamen officio certant Incumbere Currus.
Itur ab extenso et Curvo descenditur Axe:
Turbaque purgatum levibus ferit aera pennis.
Cum venere aspectu pulchro, pulchroque decore
Ver viridi et niveo prefulgens tegmine in oras
60Pamphilias iter aggreditur. Verum ante volutat
Mittere quae sacri praeconia temporis aedat.
Tunc igitur tristem et nati miserabile fatum
Quaerere anhelantem et miserum cunctarier Ithym:
(Infoelix mater: nimiumque affecta sorori:
65Cura minor cui matris erat quam cura sororis)
Ire iubet Prognem: Prognes nisi forsan hyrundo
Nomina commutet, Nati conspersa Cruore
Aut superum aut propria magis obtestabilis Ira
It Progne: redit atque volans quascunque per aedes
70Aedibus assueta atque omnes percurrere terras:
Forte per Aeoliam pervenit garrula hyrundo
Faedatura trabes: et regia tecta superbi
Regis. Confestim Rex Aeolus optima veris
Signa videt: novitque: et secum talia fatur.
75Iam satis ex nostris animis violenta lubido
Profusa est: alios poscunt haec tempora flatus.
Dixerat. Inde ciet celsa de sede, Favoni
Ad sese veniat placidi presentia venti.
Audiit Haec, mediaque Favonius astitit aula.
80Vade celer: Iussusque meos absolve favoni,
Sic ait: et rapidos solito sub carcere ventos
Coge: aurasque tuas pacatum profer in orbem.
Impiger egreditur: Caeli, terraeque patentis
Omnia: vel si quos ventorum norit Hiatus
85Lustrat: praecipitesque illos agit aequora in alta
Saecum indignantes: multoque furore ruentes:
Quique minarentur Neptunnum pellere ab undis.
Insequitur velox: dulcisque Favonius omnes
Cogit in aeoliam: et tenebroso carcere claudit.
90Attoniti fuerant Neptunnus et inclita Ponti
Regina: Ignarique fretum quae causa moveret:
Et dubio tantos volvunt in pectore motus.
Num quid in Iliacas iterum Iunonia classes
Ardeat Ira: novos Troiani forsitan usquam
95Nacta dolos pueri. seu Palladis Igne trisulco
Ferveat ira ferox configere pectora Oili.
Conspicit Interea dubio Maris alta profundi
Numina et ambiguo Triton Neptunnia proles
Esse timore deos. Tunc plenis concava buccis
100Cornua concrepuit. Sonitu Maria omnia claro
Extemplo reboant: et dant cava littora vocem.
Caeruleo egreditur super aequora vertice Triton:
Miraturque diem Caeli quacunque serenum:
Et tenues animas spirare minoribus undis.
105Ecce novum aspectu: aspectu mirabile nobis
Tam subito apparet quam nunquam stringere posses
Unam oculorum aciem. visa est Cythereia iuventus
Matris natales undas circundare plausu:
Mirari Cepitque oculos extollere Triton:
110Et servare deas, quae sit via: quove tenerent.
Interea mulceri avidas clangore Tubarum
Mellifluoque sono sensit Neptunnius aures.
Quattuor ante sacros paulum praecedere Currus
Vidit: et hos omnes pariter puerilibus annis
115Ire. quibus plenis alterno concita flatu
Faucibus aera dabant cum dulci carmina cantu.
Primus erat, cui frons facilis: nunquamve sereno
Fracta supercilio: Laetoque aptissima risu.
Nec mirum, si in fronte gerat data nomina Risus.
120Alter erat phrygio compostas murice vestes
Cui solum est semper studiumque et cura ferendi
Atque idem accessu tumido: et sermone superbus:
Et sese ante alios cupiens a fronte videri.
Cui merito indiderant insani nomina Fastus.
125Una puellari veniebat tertia sexu:
Compositis verbis: turbaque loquacior omni:
Facundoque audax cuicunque obsistere versu.
Quartaque Virgineo veniens decorata decoro:
Colla tamen vario nimium studiosa decore
130Fingere: sic fragili nimis obsequiosa Iuventae.
Has igitur summo cognovit ab aequore Triton
Esse tubas Veneris: Veneremque in vertice Currus
Vidit: et extemplo subter caput abdidit undis.
Attonitumque adit ad Patrem: de hinc talia fatur.
135Obmutuere ambo consortes: illa mariti
Pendet ab ore sui. Quid nuncius afferat ille
Miratur secum. Quibus una potentia ponti est
Salvete et placido quae proloquar omnia vultu
Accipite: et positis componite pectora curis.
140Alta procaellosis scopulos quae concita ventis
Hactenus extulerant restinguere summa minantes
Sub Iove stellato pendentia sidera Caeli:
Nunc tamen aequa manent: facilique morantur in aura.
Nunc consanguinei complent tua littora Caetus:
145Et iuga honorati deducit ab aethere Currus
Natalique suam Venus occupat aequore sedem.
Ulterius Regina freti non passa loquentem:
Gaudia cui tantum tulit interiecta voluptas
Quanta solet (si unquam longe distantia fratrum
150Pectora conveniant) concordia ferre vicissim.
Et molli magnum Oceani consurgere dextra
Talibus invitat regem. Quae causa moratur,
Si regnis est nata tuis: si sanguine nobis
Iuncta Venus: si te illius Neptunne nepotem
155Hic tibi summus honos: summa est meminisse voluptas:
Excipere adventum? quor non occurrimus ambo
Hospiciumque deae atque hilari praebere Iuventae?
At Neptunnus adhuc (neque tantum uxorius ille est)
Se gerere immotum: et diversa putabat utrinque:
160Quid sibi de summo Veneris descensus Olympo.
Bissaenos tamen ex certa ratione per annum
Partitur menses et tempora lapsa revoluit.
Dant consulta fidem (Pelagi dominator ovanti
Ore tonat) quo sese Cypria mater amorum
165Quove agat exhilarantem animis excelsa Iuventam.
Annua Vere novo nunc altera voluitur aetas:
Et totum ex gelida glacie renovarier annum
Quaeque diti latuere videbimus alta Carinas
Scandere: certatimque levi discurrere vento.
170Tanta Cytheriacae merito conceditur aetas:
Nunc illa Idalios, quo se conferre quot annis
Diva solet, curis repetit solatia campos.
Ergo et nos placidi Phas est cognoscere Veris
Munera: et in Pelago Venerem acceptare potentem.
175His monitis steterat consorsque, et caetera Ponti
Pendula turba: et ad huc veteres perquirere ritus
Optabat. sed iam Triton coniungere binos
Delphinas biiuges atque aurea plaustra parabat
Grandaevo ductare patri: quis scanderet altum
180Aequor: et in mediis Veneri foret obvius undis.
Atque iterum summas superat velocior Euro
Laetus aquas: placidoque insidens vertice aquarum
Circunfert vigiles oculos: atque omnia longe
Littora rimatur, quantum mare surgit in aestus:
185Si videat celeres damnato Pabula Rostro
Querere Delphinos: aliqua seu forte sonora
Detentas auris Cithara praebere Camaenis.
Interea trepidos turbabat in aequore pisces
Dum predae accingit resupinum pectus, et ora
190Pressa fame: atque omnis imo Delphinus in alveo
Compulerat: subitoque ortum est mirabile visu:
Nam dum clausa vadis longo spiramina cursu
Continuit, velut extenso contracta sub arcu
Cornua penniferas iaciunt super astra sagittas,
195Haud aliter caecis tunc exiliisse latebris
Visus: et in superas sese tulit altius auras
Quam quemcunque habeant naves in Gurgite Malum.
Constitit hic Triton: puroque ex Aere lapsum
Atque Corinthiaco procul inde in littore mergi
200Hunc videt: ac subito casu, subitoque timore
Delphinas vitreis longa agmina condier undis.
Securi redeunt, bibulo qua forte Corynthus
Pulvere in hibernos protendit bracchia fluctus,
Hic sese variis exercent lusibus: atque hic
205Pectine mellifluo si quid Citharaedus Arion
Dulce canat, vel quem liceat portare morantur.
O nimium lepido superata animalia cantu:
O nimium cupidas humani carminis aures.
Non latuit Tritona: quid haec solatia poscant:
210Quid maneant: veteris clara est sibi fabula Facti.
Quum peteret patriam: et patriis sua pectora
nautis
Crederet, et cantu et Cythara praeclarus Arion:
Surgit amor rabiesque auri: navisque magistro
Suggerit occultas crescente cupidine flammas.
215Consilium, insidiasque parant: et Ariona rebus
Expoliant nautae: miseroque obstringere saeva
Colla manu. verum superis gratissima semper
Simplicitas tam dirum incaeptum, atque horrida mulcet
Corda virum: retrahuntque manus tantisper iniquas.
220Ille tamen iussus mediis se fluctibus Olli
Precipitem ut daret: hic pecten plectrumque sonorum
Corripit in celsa puppi. fidibusque deorum
Numina dulcisonis summo deduxit Olympo.
Nec minus allectos tanta dulcedine ab Imo
225Prosiliisse mari Delphinas prospicit: Ille
(Haud mora) de summa saltavit in aequora puppi:
Hunc subito excipiunt curvis laetissima turba
Pectoribus: crebrique ferunt super alta sonantem:
Inde Corynthiace sospes sic redditur orae.
230Nulla mora est: subito Triton Neptunnius Heros
Personat: et crebro digitorum buccina motu
Pressa (giganteos ne redderet horrida casus)
Undique dulciloqua tandem canit arte receptu.
Non sic Thirreni posuere immania nautae
235Pectora ab insidiis, nec tam cito credita cantu
Bacche tuo: quam turic revocati pectora cornu
Delphini dederunt solito sua colla capistro.
Quattuor ex omni numero promptissima Triton
Corpora (quis semper Neptunni ducere currus
240Cura fuit) levibus subter iuga panda quadrigis
Coniungit: celeresque imo conduntur in Alveo.
Longa sed ante illos volitat, dorsoque repando
Turba preit: quorum ter denis proximus annis
Unus erat princeps: nobis reverentia firmat
245Summa fidem: atque honor ex aliis bene praestitus illi.
Ut steterunt ante ora Patris: Pater ipse superbo
Egreditur thalamo auratae testudinis: et mox
Reginam excaepit dextra maris Amphytriten.
Neptunni extemplo patuit domus. Illa columnis
250Stat solidis erecta super: quas ipsa creavit
(Ut rerum est natura parens) nec reddere quicquam
Compostum hoc voluit pario de marmore marmor:
Candidius tamen illud erat: sunt caetera magnis
Facta magisteriis. ante ipsa palatia Regis
255Strata via est: et habet silices durabilis aequas.
Ex variis quas lauta ferunt conchilia testis
Murus erat, puroque etiam decoratus in auro.
Aurati postes graviter voluuntur Aheno
Cardine: datque aditum quam nobile limen eunti:
260Primus ab ingressu locus atria digna Theatro
Pandit, et ex multo caelata sedilia pisce.
Praeterea centum gradibus sublimis et amplo
Ornatu vitreis circumdatur Aula fenestris
Hic varius rerum atque hic delectabilis ordo
265Multiplices nitido picturas pariete monstrat.
Hic velut antiquum cahos et cunabula prima
Indigesta olim, deinceps miro ordine secum
Divisa in species fuerint. Hic sidera caelo
Perpetuis firmata locis. Animalia Tellus
270Hic habet: hic virides etiam producit aristas:
Et fortunatos homines, quibus omnia subsunt.
Nec procul hinc, aderat curis confectus et aevo
Saturnus: natosque avido vorat impiger ore.
Hic veluti trepida et lachrymabilis offerat illi
275Foemineam sobolem, et mares Saturnia Coniunx
Caelet, iuratae ne det sua pignora morti:
Ulterius Fratres mundi contendere regnum
Depinxere: tamen tantas componere lites
Sortibus: ut summo Caeli sors prima Tonanti,
280Imperium Oceani Neptunno sorte secunda
Obtigerit: datur extremo Telluris et Orci
Plutoni regnare loco. Nec munera desunt
Et Veneri: et Veneris puero: velut illa sub undis
Orta inter Superos rebus pulcherrima praesit:
285Hic etiam spreti tenero certamen amori
Numinis a Phaebo: hic sese Puer ille deorum
Iactat ab antiquo magni cahos ordine primum:
Et rapidum in pectus contorquet Apollinis ignem.
Fronte sub adversa vario sententia sensu
290Fertur: et in dubias hinc atque hinc dogmata formas
Prudentum assurgunt: tamen hic stant omnia soli
Iudicio: et rerum causae creduntur aquai.
Huc ergo in mediam thalamis descenditur aulam:
Huc se Nereidum vix nota caterva tumultu
295Confert: Divinis hie certavere vicissim
Versibus, atque hylarem Nerei fecere cohortem.
Hie claram reddunt lucem laquearia centum
Lampadibus: fulgentque aeterno lumine lichni.
Descendere sali Rectorque et maxima Thetis:
300Et medio praebent praesentia numina caetu.
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
de viridario Augustini Chigii vera libellus (Mary Quinlan-McGrath, 1989).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.