Lapi, Angelo Faenza saec. XV, carmina, carmina carm. carmina (A. Cinquini, 1906)

¹
Vos, o Pierii vates de gente Latina,
Pectora quis agitans facunda inspirat Apollo,
Quique Meduseum laticem nectarque bibistis:
Carminibus celebrate ducem: quo gloria Montis
5Aucta Domus Feretri fama sibi vendicat orbem:
Area materie pridem non amplior ulli
Contigit; ingenium quo se diffundere late
Possit, habet; vitas et gesta requirite regum
Undique priscorum, Federico principe in omni
10Officio non laudis erit prestantior alter.
Plurima de magno scribens mentitur Achille
Meonides: illum dum tollere gestit Olympo
Et Phrygium Eneam laudando musa Maronis
Multa etiam finxit; patris captare benignum
15Dum studet Augusti Romanorumque favorem.
Huius vera patent nec quicquam intexere fictum,
Quo sit decepta fides operi seu gratia vestro
Expediet: tantum veras expromite laudes,
Et confecta ducis felici prelia Marte;
20Neve alios impune citem, preconia paucis
Tanta etiam aggrediens perstrinxi versibus ipse;
Inque brevi fossa vastum concludere flumen
Ausus olorinis praelusi cantibus anser.
Hic belli pacisque simul nitet artibus heros,
25Cecropie dotes amplexus Palladis ambas:
Militiam qui non oleae quod praeferat arma
Exercet; sed vim queat ut propellere regno
Tutus et optatam populis concedere pacem.
Nec pugne cupidus Ductor se sponte periclis
30Obiicit; agnoscens eventum Martis anheli
Ancipitem, mavult, salvo si possit honore,
Pulchre hostem elusum conflictu vincere nullo:
Qua vafer Hannibalem superavit Maximus arte.
Pugnandi cum tempus adest et venerit hora,
35Nemo alas equitum melius peditumque cohortes
Instruit: auctori laus est quae tradita Pyrrho.
Non temere certamen init! quod Parvulus olim
Nicoleos, aetate sua dux inclitus armis,
Magni animi faciens, dum nulla pericula pendit,
40Se plerumque suo vincendum praebuit hosti.
Hic expugnatam si quando coeperit urbem,
Compatitur victis et toto denique nixu
Militis effreni curat sedare furorem,
Faemineo fiat violentia ne qua pudori.
45Hunc Alphonsus, honos cunctorum et gloria regum,
Postquam Pius, sedis Petri successor et heres,
In castris habuere ducem: qui bella gerendo
Celanum Soraeque urbem et Campana sine haustu
Sanguinis Ecclesiae victor castella subegit
50Plurima Picentis nec non et moenia Fani:
Dura quod obsidio se dedere compulit omni
Re cum corporibus salva: cum scilicet illud
Vi capere admota praedaeque exponere posset
Dux, magna pietate nitens; comitis quoque et arces
55Subdidit Averse, consensu regis amici,
Christicolum tibi Paule pater. Florentia saepe
Huius et auspiciis hostilia reppulit arma,
Votaque Bergomei pariter ducis irrita fecit:
In sua qui magno belli pugnaeque paratu
60Apeninum audax transcendere damna parabat.
Hoc duce Vulterras urbem feliciter altis
Montibus atque loci munitam robore cepit
Ante quater denos, postquam oppugnarier illa
Est incepta dies: adeo nil forte quod ingens
65Feltrigene virtus nequeat pervincere Divi.
Quid memorem stratas acies numerosaque castra
Ecclesiae ingenio tanti ductoris et astu
In turpem conversa fugam? Malatesta Roberte,
Oppresso dum ferret opem tibi rebus in arctis,
70Nicoleos Vitellus, eo cogente, vetusta
Tipherno egrediens, tota cum prole domoque
Pontificis legem accepit mandataque Sisti,
Exilioque suo patrie dedit ocia tandem.
Et quam non violens bellorum machina totque
75Agmina terruerant urbis cingentia muros,
Sola ducis clari flexit praesentia mentem.
Cuius gesta quidem cupiens narrare canendo
Singula, deficiam; labor est et viribus impar
Iste meis poscitque alium res tanta poetam.
80Hinc virtus excelsa viri meritumque fidesque
Italiae dominos magno sibi vinxit amore:
Parthenopes regem ante alios cuiusque potentis.
Nunc meret Ecclesie coniuncta stipendia ductorum.
Sed quoniam domuisse hostes atque oppida bello
85Expugnasse, huius fortune forsitan ipsi
Militibusque aliquid concedi posset honoris:
Hic, age, divinas Federici principis ede
Virtutes animi percurrens carmine, Clio:
Quarum omnis certe laus illi et laurea cedit.
90Unde suos ortus ducit sapientia primo
Nostra, Deum semper timuit: quem premia iustis
Ac tormenta malis aequa scit lege daturum.
Illum credit amans et spes sua nititur illo.
Comparat hunc bifrons veteri prudentia Iano:
95Qua quid turpe queat discernere quid sit honestum,
Hoc ut agat pariter declinet cautus et illud.
Iustitiaque regit populos: quibus imperat idem
Omnibus: aequato stant illi pondere lances:
Extollensque bonos poenis delicta coercet.
100Mitigat et clemens iuris quandoque rigorem;
Et qua nulla potest dici victoria maior.
Ipse voluptates cohibet rationis habena
Fortunaeque vices, constanti ac pectore vultum
Fert utrumque simul: quod numquam nubila frangit.
105Nec levat ostendens flatu se laeta secundo.
Quis melius servare fidem promissaque novit?
Quam violare quidem crimen putat se esse nefandum,
Attiliique, probat Poenos redeuntis ad hostes
Officium qui tam crudeli occumbere leto
110Maluerit fidei sanctum quam ledere numen.
Orbe quis affatu princeps adituque quis alter
Mitior in toto? Tenues sic utque beatos
Admittit cunctisque attentas commodat aures,
Haud patiens a se tristem discedere quemquam:
115Eloquioque gravi facundum vincit Ulixem,
Persuadere sciens quae vult; sine pondere numquam
Verba cadunt; est comis ei sermoque facetus.
Ferre vicem meritis dignasque rependere grates
Pronior, offensas generosa mente remittit.
120Largus opesque suas partitur egentibus ultro.
Et bene dona locat, ne laudi prodigus obstet.
Excipit hospitio doctos Musisque favorem
Praestat, semper eas magno complexus honore.
Nunc quando Ausoniam pax est tranquilla per omnem
125Et sedata suo cessarunt munere bella:
Sardanapaleo non conterit ocia luxu,
Nec ferro insequitur muscas ignavus acuto;
Dedalia dux arte domum visuque superbam
Erigit Urbini, laudum monumenta suarum,
130Impensae regalis opus: cui denique cedunt
Roma, tuae moles, et Cesaris amphitheatrum:
Qua cellam insignem diversi dogmatis implet
Codicibus, magno quae principe digna supellex,
Audit Aristotelis, libros, quibus obita recte
135Tradita vivendi triplex monstratur ab illo;
Heroasque legit veteres, quos vincere certat
Laudibus et celebri cunctos excellere fama;
Hieronymique etiam divina volumina patris,
Atque alios olim vitae qui labe carentis
140Exemplo et scriptis docuerunt scandere coelum.
Non humiles versant Feltrei pectora curae
Principis, estque vigil: ne quis fortasse tumultus
Surgat qui possit Latii turbare quietem.
Id Siculo cum rege cavet qui pacis amore
145Afficitur pariter: praesto se providus omni,
Si quicquam accideret, conatu opponere contra.
Hic habet (ut brevibus connectam plurima dictis)
Omnia quaeque ducem possunt formare serenum.
Iure quidem regi Alphonso carissimus olim
150Extitit et tua quod tanti nunc, inclite regum
Ferdinande, facit Maiestas, sceptra quod illi
Bellica et arcanum concredat pectoris omne,
Iudicio sane ostendit quam polleat acri.
O fortunatos igitur quibus aethere dextro
155Esse sub imperio tanti rectoris et umbra
Contigit: angi etenim securos ne sua raptor
Predia resque suas hostilibus occupet armis.
Hunc, aeterne pater, mundo concede diuque
Vivat, quando quidem multis ea vita salutem
160Confert. Haec eadem faciunt tibi vota tot urbes,
Tot populi, precibusque favens his annue, quaeso.
At Tu qui prisci splendoris lampade fulges,
O decus atque ingens aetatis gloria nostrae,
Exiguum hoc, Princeps, placido nunc pectore carmen
165Accipias et si laudes ego servulus atro
Signavi carbone tuas, Heliconis ab arce
Quondam opifex aderit, qui me felicior illas
Expoliens auro vivisque coloribus ornet.