1.
Bis genitum Regem, diuina humanaque pandamConcilia et causas, quibus utraque germen in unum
Virgineo natura sinu permista coiuit:
Altera largita est uitam, mortem altera passa est.
5Spiritus omniparens, triplicis concordia regni
Et Patris et Nati non enarrabilis ardor,
Pande uiam uati celsoque allapsus Olympo
Grata salutiferi memora cunabula Christi!
Tempus erat Pacis, quo numine plena tumeret
10Diua parens coeloque salus descenderet alto,
Quom Pater haec Nato superis in sedibus infit:
"Unica, nate, mihi soboles, prius aedita cunctis
Coelitibus, prius astriferos quam Coelifer axes
Volueret, aeterno deus es mihi natus ab aeuo.
15Una qui mecum coelesti uiuis in aula
Filius aequalis: Pater unum, Filius unum,
Spirat uterque parem, tribus una potentia nobis,
Maiestas est una tribus; deus unus in omnes
Aetherios tractus et mundum fusus in omnem,
20Quique est immenso semper sibi notus ab aeuo..."
2.
Exultet coelum, tellus laetetur et antrumGaudeat infernum manesque Acheronte trahendi!
Ecce diu optatus coelestis prodiit infans,
Quo duplex natura coit, quo panditur orbi
5Lux, uia, uita, salus, uerax deus atque homo, Christus!
Hunc simul excepit deiectum stramine uili
Tellus, plorantem et trepidantem mater adorat,
Velauitque artus teneros et lactea mammis
Ora suis fouit; non mollibus inclyta cunis
10Membra reponuntur, sed stratum ignobile gramen
Et praesepe fuit, nec frigora repulit ignis,
Sed bos quique gelu muli pater horret asellus
Dant fotum tepida spirantes nare uapores.
Foelix paupertas luxuque beatior omni
15Iudice facta deo, patiens calcauit egestas
Diuitias, magno cecidit subiecta triumpho
Gloria uilis opum tumidique superbia fastus.
3.
Ecce sub aeria coeli regione cometesExplicuit crinem longe flammasque comantes
Versus Idumaeam sacrataque culmina Bethlem.
Tresque duces magno comitatu equitante cometae
5Signa sequebantur Bactris oriente relictis:
Qui Chaldaea regit pharetratae et Persidis arua,
Cuius odorati sunt mollia regna Sabaei.
Te quaerunt, te, parue puer, tibi magnus Olympus
Dat noua signa, ferunt magni tibi munera reges.
10Mille uiros auro insignes et millia centum
Secum equites rex quisque trahit ...
...regemque petunt regemque requirunt
Iudaeo natum regno sceptrisque paternis,
Quoi pia dona ferunt ostensaque signa fatentur.
15At formido repens ui magna pectus adorta est
Regis Idumaei et concursibus atria turbat.
Ille ferox tantoque anceps in turbine sacrum
Concilium uocat et doctos ignarus Apellas
Consulit. Ast illi referunt: "Dabit Ephrata Iudae,
20Bethlem, terra dei, regali e sanguine Christum,
Qui regat Israel, dux inclytus. Ecce tot annis
Coelestis uates praedixerat ante Michaeas."
Ipsi iter incoeptum peragunt urbemque subibant
Conspicui cultu regali uestis et auri.
25Dux uero coelo, rutilanti crine cometes,
Sistit iter natique dei cunacula monstrat.
Haec super Annaeis iuxta praesepe sedebat
Laeta coruscanti diuina luce sub antro
Mulcebatque manu puerum cunisque levabat.
30Huc densae agglomerant acies frenisque premuntur
Quadrupedes, tellus pedibus pulsata remugit
Et stipata tremit peditumque equitumque cateruis.
Desiliunt dorsis equites nixusque ministris
Excipitur rex quisque suis et dona parari
35Depromique iubet amplissima munera Christo.
Ipsi ad speluncam tendunt stipante caterua,
Intextis gemma trabeis auroque superbo
Induti, sceptrum et diadema insigne gerentes.
Vtque cauae penitus subiere crepidinis antrum,
40Immortale iubar patrii splendoris et ingens
Lux adaperta dei est et sole micantior infans
Et mater ueneranda suo laetissima nato.
Obstupuere duces pallentique ore retrorsum
Subtraxere pedes penitusque ablata recessit
45Lux oculis animisque repens absorpta potestas.
Quod ni ferret opem subitam puer ipse uidendo,
Efflassent animas extincto lumine reges.
Verum ubi lux oculis, animis quoque reddita lux est,
Incuruantur humi lapsi pronique reflectunt
50Genua, procumbunt numenque infantis adorant.
Munera dehinc promunt, quae sors diuinitus ollis
Prima tulit, manibus quae prima oblata fuerunt
Quaeque fatebantur regemque hominemque deumque.
Nempe haec dona dabant et mystica munera Christo,
55Autumno quae castus Arabs e cortice pingui
Decutit in syluis purissima tura Sabaeis,
Et stactim pinguis myrrhae, quae sponte retorto
Caudice desudat cultisue excisa satiuis.
Et pondus solidum tereti uectigal in auro.
60Exposuere duces postquam sua munera laeti.
Indulgent animis et denique corpora curant
Admonitique uiam somno per deuia carpunt.
Ne Solymam repetant neu moenia dira reuisant.
4.
Postquam conceptos a pectore triste nefandiConsilium regis tetros Acheronte furores
Tartareo peperit, regem quibus aetheris alti
Appeteret ferro scelerata et morte necaret.
5Decreto nimis audaci iussuque superbo
Imperat occidi sugentes ubera natos.
Bima solo allidens infra cunabula Bethlem.
Neu lactens ulla uiuus nutrice supersit.
Addit acerba fremens magis ac magis impia iussa
10(Horrendum facinus) genitis orbare Rachelem,
Crudus Tartareum quos deferat ensis ad Orcum.
Quos uoret una dies. Exin se ferrea tollunt
Agmina carnificum et crudelia iussa facessunt.
Desaeuit fusus late sine nomine miles
15Agmen in infantum turbaeque imbelle parentum.
Inuadunt matres, sugentes hubera natos
Diuellunt uitasque uorant mucrone recentes.
Ac ueluti cultis ubi plurima collibus arbos
Vere nouo gemmis et multis floribus albet
20Spemque nouae frugis foetusque ostentat opimos;
Pestifer extemplo rutilo stetit aethere nimbus,
Intonuit coelum, tempestas ingruit atra
Insequiturque cauis e nubibus aereus hymber.
Sternit humum florum coma lactea, decidit omnis
25Foetus et arborei moerent sine germine rami.
Haud secus armorum uis et malus irruit horror;
Decidit omnis honos maternis raptus ab ulnis
Lacteus et terram spargit cruor, impius ensis
Dat stragem, moestae plangunt sua pignora matres.
30Aurea lugubres tollunt super astra querelas
Ploratusque graues et lamentabile carmen.
Vndique natorum conspersae sanguine matres
Discurrunt laniantque genas et uertice passos
Dilacerant crines. Sub acerbo uulnere tellus
35Ingemit, omne super stupet improba uulnera coelum.
Non puer hac ullus, quem bina reuiserat aestas,
Cui fuit una dies, latuit de caede superstes.
5.
At deserta petit Christus loca montis et altumConscendit cliui dorso pendente cacumen.
Hic uacat officio orandi speculandaque uoluit
In se uerba, fluit lachrymis et pectore feruet.
5Undique mox adeunt turbae glomerantque trahuntque
Impulsum precibus uotisque sequacibus urgent.
Ille uiae ductor uicinam tendit ad urbem,
Qua Galilaea uigil stabat super oppida custos,
Centum militibus Romano nomine princeps.
10Languebat cuius moesta et puer arce iacebat
Perdita confractus laetali uiscera morbo.
Hic postquam magnum uenientis nomen Iesu
Audiit, extemplo ueteres accersit Apellas
Hisque ait: "Ite citi, orantes haec dicite Regi:
15O rex, qui dator es uitae, cui laethifer Orcus
Tabificaeque trucis pestes famulantur Auerni,
Languida qui aeterna ui uerbi corpora sanas,
Ecce toro puer hic meus occubat aeger, acerbo
Funere confectus, laxis cui frigida membris
20Est paralysis iners tremulos quassantibus artus
Febribus. Hinc animam uix sustinet ore dolentem.
Quare age, suppliciter tristes, rex magne, precamur,
Adsis huic, o uita, tuo te redde clienti,
Te tuus incolumi potiatur corpore seruus!"
25Dixerat; haud illi tali parere recusant
Imperio. At iussi propere mandata facessunt.
Iamque propinquabat Christus comitante caterua,
Limina iamque urbis murosque et tecta subibat,
Quum missi agglomerant et iussa effantur Apellae
30Annixique haerent precibusque hortantur et instant.
Tum benefacta uiri memorant et laudibus optant
Praemia digna suis, simul aequis passibus ibant
Laetantes: etenim Christus mox affore tempus
Pollicitus curam et pueri promisit habendam.
35Rursus ad hoc alii ueniunt a principe missi,
Talibus orantes: "O qui uerbo omnia condis
Et regis imperio regnum sine fine beatum,
Ne mea uexeris, ne, tecta illabier hospes!
Non mea digna domus rege est et principe tanto.
40Hinc ego dedignor tali qui munere fungar,
Qui coram praesens affari numina possim.
Sat mihi, dic tantum, puer ipse leuabitur atro
Funere, Tartareas mors et dolor ibit ad umbras.
En ego constituor domino qui praeside princeps
45Militiae nostrae, puer et mea iussus obaudit
Imperia obsequioque obtemperat, ille recedit,
Ille uenit iussu nostro fitque omne quod illis
Impendo offitium, res hinc mea dicta sequuntur."
Talibus auditis Rex est miratus et acres
50Intendens oculos uersa ceruice frequentes
In populos, illis haec uerba sequentibus infert:
"Quid potuit dici feruentius? Ullane cuiquam
Tanta fides quantam Romano in pectore cerno.
Hinc fore ut innumeri cedent in regna uocati,
55Cum patribus superum coelesti sede recumbent;
Quattuor hi lati uenient a partibus orbis
Magnaque consurget gens alto a sanguine Iacob.
At regni soboles est eiicienda sub atra
Tartara, per caecam tenebrae exterioris abyssum,
60Flent ubi deformes et strident dentibus umbrae.
Porro omni puer ille tuus langore leuetur:
Hoc fidei, Romane, tuae par suscipe munus!"
Hoc dicto illius fugit omnis corpore langor,
Dicto quo coelum, terram, quo quicquid ubique est
65Protulit ex nihilo deus et mens omnia fecit.
6.
Iam sensim elapsus scandit freta nauibus aptaCum sociis curritque uiam spumante phasello.
Nox erat, et placidae Christus sopita quieti
Membra dedit, durum capiti ceruical honesto.
5Incumbit ponto nimbus, sonat unda procellis,
Et tumidi toto consurgunt gurgite fluctus.
Annixi antennas intensaque carbasa nautae
Eripiunt uentis et ab aestibus humida uela.
Prora secat fluctus rapidaque aspergine sudat,
10Eminet acta ratis modo aqua suspensa tumenti
Et modo prona labat praerupti uertice ponti,
Et latere alterno crebram capit et uomit undam.
Albicat in tenebris aestus et sibilat auster,
Nauticus ingeminat clamor stridorque rudentum,
15Mors intenta furit diuersaque praelia miscet,
Vita latet custos et sustinet omnia uictrix.
Interea uariis socii terroribus acti
Et nautae acclamant "Vita addormiscit!", hiantes:
"Salua, o Rex, Rabbi, manifesto hoc eripe laeto!"
20Christus ut euigilans altum caput extulit, auris
Inuisas hyemes tempestatesque profundo
Emissas baratro conuulsaque caerula fundo
Feruere prospexit Stygiis oppressa ruinis,
Iactatos undis socios coelique procella:
25"O miseri, quo uestra fides euicta periclo est?
Quo tremor inuasit pauitantia frigore membra?"
Astitit hoc dicto, rursus dehinc talia fatur
Increpitatque undas urgentem et flamina nimbum:
"At tibi, saeue nimis, uis isthaec cesset inanis!
30Tanta ne sit uobis audacia! Tuta quiescant
Aequora! Sic tantas potuistin tollere moles?!
Vos ego sum ...!" Subito uerbo hoc tranquilla quierunt
Aequora nec quisquam flatus uestigia pressit.
Attonitis riguere comae, timor ingruit ingens,
35Vt uidere repens ea tot mutata potenti
Imperio, quae non naturae legibus haerent.
Postquam facta quies pelago et fragor excidit omnis,
Spumifero insurgunt et caerula remige uerrunt,
Defessi ad fines Arabum ac deserta Gerasae
40Littora deueniunt, et sol iuga summa Galaad
Exoriens primo radiis accensa tenebat.
7.
At pius audito casu morientis amiciIngemuit Christus, lachrymis testatus amorem,
Cumque suo coetu celeri fugiente phasello
Trans freta, conscendit montis loca sola seorsi.
5Multa cateruatim gens hunc plebesque secuta,
Littora circuitu superant sinuosa pedestri.
Ipse sedens summo socios in monte docebat.
Interea attollens oculos procul agmina uidit
Tendere se uersus. Quibus illicet obuius ibat,
10Comiter excaeptos dulci et sermone leuatos
Recreat hos, illis animos et Corpora sanat.
Tum duodena phalanx (ut sol deuoluitur alto
Tectaque decliuis fumantia uesper inumbrat)
Ieiuni populi duros miserata labores:
15"En", ait ad Christum, "populus labat iste famescens;
Corpora, dic, curet dimissa per oppida turba:
His etenim impendent desertis uallibus umbrae."
Respondit soli lingua tentante Philippo:
"Unde graui huic populo Cererem mercemur alumnam?"
20Dixerat hoc operis non nescius ipse futuri.
At iuuenis: "Non bis centum denaria panis
Sufficiunt ut des paruas tot in agmina micas."
Audiit Andreas ac talia sedulus infit:
"Est puer hic unus, qui panes quinque duosque
25Affert pontiuaga de gente paropside pisces.
At quota pars? Et sit micis libanda pusillis."
"Hos huc ferte mihi uiridique in gramine campi
Discumbant humiles conuiuia fusa per herbas
Et quot quinque decem", dixit, "tot in ordine sunto!"
30Discubuere uiri centum per gramina mensis
Foemineumque genus puerique impube petulci
Agmen ibi, quod quisque suis cum matribus ibat.
Tum data quinque capit cerealibus ordea crustis
Decoctosque maris geminos e gurgite pisces
35Attollitque oculos duplicesque ad sydera palmas
Gratatusque patri diuino famine iussit:
"Crescite multiplices mensasque implete iacentes!
Hos in frusta secans socios partitur in omnes:
Exundatque Ceres piscisque exuberat amplo
40Germine bis senis a fonte canalibus, instar
Fluminis, et mensis centum discurrit in oras.
Postquam exempta fames epulis, saturataque plenis
Conuiualis adhuc penderet sessio mensis.
Edicit sociis relegent sibi quisque canistris
45Relliquias epuli, mensis quaecumque supersunt.
Tum bis sex cophinos implent stipantque prementes.
8.
Vespere solus erat soloque in uertice Christus.At socii fessi mediis iactantur in undis
Proraque ab aduersis illisa retunditur Euris.
Quum uero iubar aurorae iuga montis ad alta
5Puniceo gallis excitum aspirat ab ortu
Quartaque nocturnis uigilantia uertitur horis,
Ipse laborantem cernens in gurgite puppim
Difficili, montis dorso decurrit ab alti et
Per mare tendit iter tumida suspensus in unda;
10Caerula cui siccis subsidunt aequora plantis
Firmaque non solitus stupuit uestigia pontus.
Quom super ire uirum fluctus uidere tumentes
Transque laborantes et trans freta feruida nautae,
Exclamant trepidi turbataque numine mens est.
15His "Ego sum" tum Christus ait, "procul omnis abesto
Corde timor nostrum subeatque in uiscera robur!"
"Nate deo, si dexter ades, tua numina" Petrus
"Me quoque adire iube molle hoc super aequor eundo",
Sic ait, o tanto spes opportuna periclo.
20Innuit, unde Cephas ardenti corde per aequor
Ibat ouans agiles neque tinxerat aequore plantas.
Irruit at moto uhaemens a gurgite nimbus,
Nec tenuit titubata solo uestigia Petrus:
Labitur ante graui pressus terrore ruitque
25Imploratque uocans Dominum clamore propinquum.
Mox extenta pius porrexit brachia Iesus
Apprensumque atros reuomentem pectore fluctus
Eleuat incusatque fidem labentis omissam
Conscenditque foros mediaque in puppe recumbit.
30Tum uenti posuere, silet placido aequore pontus.
Hunc adeunt socii praesens et numen adorant.
9.
Interea capita aedituum coiere nefandaAtque senatores inimica sub atria Cayphae.
Et consulta ferunt, ut Christum fraude doloque
Comprensum occidant, ast hoc ubi festa diei
5Lumina praetereant, insit ne plebe tumultus.
Tum fera Tisiphone summum de uertice crinem
Vipereo, Stygia dirum de gente Marassum,
In Scariotei coniecit Pectora Iudae,
Unius e Christi bis senoque ordine caetus.
10Concitus hinc abiit in principis atria Cayphae,
Iam penetrat foedi praeceps ante ora senatus.
"Munere me quanto, o proceres, donare velitis
Ut genus hoc hominis tradam", sic improbus inquit.
Argenti nummos dare tot pepigere quot olim
15Iosepho infensi fratres pro fratre tulerunt.
Proditor hinc Iudas quaenam opportuna darentur
Tempora uenatur sceleri, sine murmure turbae.
10.
Haec ubi dicta dedit, praecordia concitat ingensSpiritus interior turbato ac pectore fatur:
"En equidem caetus uestri qui tradar ab uno!
Et manus ecce rapax ausa hac accumbere mensa est!"
5Consternata cadunt sociorum corda futuri
Ancipites animique pauent et singula tentant
Ora uirum, quisnam ille foret scrutante tumultu.
Pro se quisque timet, sibi forte instare tremendum,
Dirum, immite nefas alterna et uoce petebant:
10"Nunquid ego, Rabbi, sim proditor ille cruentus?"
"Quae manus hoc mecum est intingier ausa catino,
Illius est", inquit, "scelus id molita nefandum.
Porro ego pro serie Scripturae incedo, sed illi
Vae, per quem natum tradetur Virgine germen!
15Non nasci satius fuit illi matris ab alvo!"
Hic immane tegens in pectore uirus Echidna,
Vt lupus inter oues simulato uellere profert
Ballatum: "Mene, o Rabbi, talem esse putabis?!"
"Ore tuo dicis, tua uox te accusat, Iuda!"
20Interea maesti Ioannis amabile Iesu
In gremio domini caput a ceruice recumbit:
Quale nitet malum foelicis in arbore rami
Et sese uiridi foliorum protegit umbra.
Innuit huic Petrus, quo posceret, ille quis esset
25Proditor. Ergo iterum caput ad coeleste reclinat
Pectus et exquirit: "Quis proditor impius ille est?"
"Ille est quoi panem mea dextera tradet inunctum."
Dixit et intinctam Cererem porrexit Iudae.
Post ipsam penetrat malus effera pectora daemon.
30Christus ait: "Propere quod iam moliris obito!"
Haec ignota fuit toti sententia mensae.
Continuo egreditur Iudas, et pallida noctis
Luna per umbrosas sua lumina texerat alas.
11.
Interea luxere faces, et murmur ab umbrisAuditus magis atque magis clarescit et horror
Ingruit: excutiunt somnum, rapit arma iuuentus.
Qualis Amathitem pacato gurgite Ionam
5Quom ratis euexit flatu spirante secundo,
Fluctibus acta repens euertitque aequora turbo,
Tindarides micuere faces et spumea ducto
Murmurat unda salo, nautas timor excitat ingens,
Incumbunt operi, uorat acrem bellua Ionam:
10Dux Erebi subiit sceleroso inductus Iuda
Ceu thorace, duas agitans in bella cohortes,
Praesidis una quidem, sed principis altera mystae.
Sunt his tela sudes accinctaque comminus enses
Arma, faces quatiunt inclusaque lumina cornu.
15Proditor his Christum mentita per oscula Iudas
Signaque sacrilego ferus indicat ore Magistrum.
Hic uentura uidens in se, est quaecunque profatus,
Exit in occursum, quibus hoc "Quem quaeritis?" inquit.
"Nazareth auctorem", referunt, "florentis Iesum."
20Lampadas has etenim lux Christi et signa fefellit,
Sed se sponte sua manifesto nomine prodit
His "Ego sum" dicens. Hoc illa ut fulminis ictu
Versa retro fusos fluxerunt arma per hostes.
Nomen ab euentu res et diuina patescit.
25Talis mille uiros arrepta strauit aselli
Mandibula Samson et uictor uomere Sangar
Aut uno extinxit fortissimus impete Dauid.
At fecit Vitae praesentia surgere lapsos.
Illis rursus ait: "Quem quaeritis?" Hostis "Iesum"
30Vociferat, "magno Galilaei a monte Taboris."
"Iam pridem uobis ego sum professus, eundem
Me modo profiteor. Quem quaeritis, ecce uidetis.
Ergo meos (si me uultis) sinite ire sodales!"
Hoc perfecta dedit dicto promissa parenti,
35Iactatusque mari Ionas fluctuque tumenti.
Signa dedit Iudas et proditor oscula fixit,
Oscula foeda Ioab fratri quae fixit Amasae,
Quale, Caine, tuum crimen decussit Abellem.
Ast ea tum Iesus non aspernatus, amico
40Ore uenenatam quin est affatus Echidnam,
Cuius in ore nefas simulato immane retexit.
Framea tum Petri uibrata a uertice summo
Auriculam dextro deiecit tempore Malchi,
Malchi, pontificis famulantis in aede uetusta.
45"Non tali auxilio nobis opus", inquit Iesus;
"Petre, reduc ensem uaginae aut siste paternum
Craterem, mihi quem genitor dedit ipse bibendum!
Omnis enim miles qui iniussus strinxerit ensem,
Ense periturus poenas dabit. Arduus aether
50Non mihi bis senis legionibus inferet arma,
Una si tantum genetorem uoce rogaro?"
Integrat hinc tactu auriculas et uulnere sanat.
Impia tum miti conuersus in agmina uultu:
"Siccine ut infestum me contra arma ista latronem?!
55Mene", ait, "apprendi synagoga hoc Marte decebat?
Nonne recens templi populos ego sede docebam
Vos apud, inque dies, adeo ut me nemo teneret?
Vestra sed hora uenit, caliginis atra potestas."
Inuadunt, subito conuoluitur agmine Christus.
60Corripuere lupi rabidis ut faucibus agnum,
Factrices strinxere manus terreque polique.
Ecce deus trahitur, Libertas capta ligatur,
Ducitur optatam pius en Isachus ad aram,
Vinctus ob inuidiam fraternae bilis Ioseph
65Abreptumque sibi fera pessima foedat amictum,
Qualis auara suum uinclis innodat amantem
Dalida pro fuluo Sansonaque uendidit auro.
12.
Prima domus petitur falsusque examine iudex,Anna, socer Cayphae, labenti maximus anno
Qui fuerat praesul; tum crimina sanguine iungunt.
At scelerum gurges inhiauerat Anna nefanda
5Fraude uiam, si quid mentiri examine posset.
Ergo iubet Iesum adduci poscitque coacti
Iura sodalicii, quae dogmata seminet ultro.
Qui sic respondit: "Mundo mea lingua patenti
Ore palam sonuit, me tum synagoga docentem
10Audiit et templum, quo uis coit omnis Iudae;
Nec quicquam occulto docui. Quid quaeris ab ore
Verba meo? Quin posce uiros ea cuncta loquentem
Qui uidere, calent atque ii mea dogmata pandant!"
Talia dicentis manus impia deuolat ori
15Incussoque genam signauit uerbere palmae.
"Haeccine pontifici tute responsa dedisti?!"
Trux ait ingrato sanatus uulnere Malchus.
Vnde dei fuso manauit sanguine nasus.
En Christi uirtus innotuit alma ferentis
20Et doctrina uiae et mundi patientia uictrix.
Sustinet hoc ictus umbone refertque uicissim
Ore salutifero sceleri haec responsa proteruo:
"Si quid ego fando deliqui, teste nocentis
Argue delictum, sint me cur coedis acerbe?"
25Ecce dedit se diua manu maxilla profanae,
Tristibus ut threnis uates Anathonte canebat.
Victima sed trahitur uinclis ad limina Cayphae.
At globus hic capta ueluti leo diuite praeda
Improbus exultat sistitque ante ora senatus.
30Incubuere neci Christi, consulta feruntur,
Prouocat unanimis falsos sententia testes.
Prodibant ultro multi nec crimine quadrant.
Defecere malo reprobi scrutamine reges,
Deserit et causam fallax examen iniquam:
35Crimine testis herae iustus damnatur Ioseph,
Helchias ad mortem trahitur Susanna malignis
Iudicibus, Babylon foedis dat testibus aures.
Et duo postrema ueniunt in parte; profanis
Testibus in Christum scelerata calumnia surgit.
40Quippe uirum insimulant se demolita daturum
Templa dei et triduo molita audisse loquentem.
Hoc ubi iudicium causae tam debile princeps
Est animaduersus Cayphas, furor iraque mentem
Praecipitant: haud ille capit se deinde, sed alto
45Excutitur solio saeuoque impellitur aestu,
Prosilit et Christum sic increpat: "Ore silenti
Confutare putas hos qui te comminus urgent?!"
Ille tacet, nec enim tenebras hac luce capaces
Esse uidet, qua sancta dei constantia uires
50Exerit inuictas et magno robore uallat.
Quoque magis mutit, magis hoc furit aestus acerbi
Principis et tectis insibilat hydra uenenis,
Si qua locum fraudi uia det, rimatur et instat.
Prouocat ergo loqui et iurandi iure coegit:
55"Christus, origo dei tune es?" Respondit Iesus:
"Fatus es: anne ego sum; post haec tamen ipse uidendus
Filius est Hominis uobis in nubibus ingens
Aetheriis alto ueniens a uertice coeli;
Ad dextram patria tum maiestate sedebit."
60Interea scisso princeps exclamat amictu:
"Blasphemauit, atrox scelus, execrabile monstrum!
Testibus haud opus est ultra: patet omnibus, ingens
Audistis facinus. Quo dignum? Quale uidetur
Commeruisse nefas deus hic?" Tunc hydra trisulcis
65Oribus insonuit: "Reus est hic mortis acerbae!"
Nex uitam increpuit, lucem nox atra diemque.
Illicet impuris Christum spuit hydra uenenis:
Inque obscaena deum foedantibus ora saliuis
Exonerant udoque trahunt pulmone cruenta
70Sputa cateruatim foecudae daemone fauces.
Stat uultus turpi et facies quasi mersa procella
Excipit obiectum ceu mixta grandine nimbum.
Caedebant alii caput atque eburnea colla;
Est adeo colaphis ceruix onerata profanis
75Primorumque lues in nos euicta parentum.
Ast aliae uultu palmae utque incude sonanti
Malleus insultant intentaque brachia pendent
Lactibus alternis repetitaque uerbera figunt.
Stat facies immota, sedet uelut aequore cautes
80Fluctibus in mediis pulsata sonantibus undis.
Tunsa per ora cruor labris et naribus uber
Irrorat, tegmen mixto mucore cruentus
Humectatque manus impuras, impius hostis
Crudescit magis et liuens tumor in cute surgit.
85Per ludibria dant alapas: "O maxime uates,
Cuius hic est efare tuo et cane tempore flictus!"
Multaque cornupetae iactabant ore cerastae.
Ingeminant ictus et uersis uerbera pugnis,
Ii barbam uellunt aut flauos uertice crines,
90Opprobrant alii, fit plebi abiectio Christus.
Haud secus Ascalon delusum Samsona risit.
13.
Exoriturque aliud miserabile: sydus OlympiQui modo Petrus erat, uilem dedit arce ruinam,
Unius ancillae deiectus ab ore furentis.
Namque hunc illa uidens obtutu fatur iniquo:
5"Nazaret hic etiam fuerat cum principe Iesu!"
Protinus ille suum negat immemor esse magistrum,
Ore palam cunctis, aut hunc si nosset Iesum.
Conscia mens trepidi stimulis agitata timoris
Stare nequit: tacito sensim fugit atria gressu.
10Mox stetit, ut seram plaudentibus excitat alis
Auroram gallus, dum personat aethera cantu.
Tunc alia ut tristem uidet hic ancilla morari
Atque apud astantes Iesu uocat esse tribulem,
Abnegat hoc iterum uix unaque fluxerat hora.
15Atria rursus init, repetit quoque frigidus ignem.
Inuasere uiri sine robore debile pectus:
Hic in Oliueti uidisse hunc asserit orto
Cum duce deprenso, Petro hoc ait ille neganti:
"Quin Galilaeus ades et te tua dissona prodit
20Lingua." Sed abiurat detestaturque Magistrum
Petrus. Et insonuit cantu super aethera gallus.
Ast oculi Domini conuersaque lumine flamma
Irradiat Petro tenebrosaque frigora soluit.
Extemplo memori praesagia pectore uoluens
25Ternaque cum galli bino periuria cantu,
Ingemuit, mox et tristem fugit eminus aulam,
Uberibus lachrymis et fletu pastus amaro.
14.
Postquam pontifices Pilati ad praesidis aedesAflicto traxere sequentem corpore Christum
Incircumcisi Romanaque iura tyranni,
Abstinuere pedes polluto limine sacros,
5Ne sua foedarent uestigia, sanguine sed non
Continuere manus iusto foedare rapaces.
Pontius addictum morti Pilatus Iesum
Vidit ut, inde foras extra praetoria fertur,
Cuius et accusent exquirit fraudis eundem.
10Exclamant alto quibus infula uertice uitta
Sacra caput duplici sub inani stemmate fulcit:
"Ni veterator homo, tibi cur sic tradditus esset?
Iste mali factor per nos excussus ad unguem."
"Sufficit examen uestris si legibus", inquit
15Pontius, "hinc pariter sententia iure sequatur:
Tollite, conficite hunc sceleri nec parcite tanto!"
"Non licet hoc nobis", dedit huic responsa sacerdos.
Nam sua fata deus sic est sortitus Iesus
Euoluitque uices, quas iam praedixerat auctor.
20Criminibus falsis alii latrare nugasque
Tendere mendaces: "Iste est subuertere ritus
Gentiles ausus, Christum se condere, regem,
Pendere caesareum docuit prohibere tributum."
Pontius hic iterum fertur praetoris in aulam;
25Euocat huc Iesum, quem si rex esset, ab ipso
Scire petit. Iesus responsum tale tyranno
Reddidit: "A tene hoc memoras? Aliisne doceris?"
"Nunquid ego", huic inquit praeses, "Iudaeus? Iniqui
Pontifices et gens tua te mihi traddidit ultro.
30Qua te fraude notant? Qua labe fatebere sontem?"
"Non mea labentis sunt regna fluentia mundi.
Quod si mortalis domini mea regna fuissent,
Vidisses forsan pro me certasse cohortes
Quas habeo nec Iuda tibi me tradderet asper.
35Nunc autem mea uis minime hinc est", fatur Iesus.
"Es igitur tu rex?" aulae qui praesidet inquit.
"Tu quod ego rex sum faris", respondit Iesus.
"Natus ad hoc ego sum qui lumina solis adiui,
Vt tester uero; cuius quicunque coruscat
40Lumine, uoce mea trahitur." Quoi Pontius inquit:
"Quae ueri est ratio? Verum qua luce nitescit?"
Protinus hoc dicto repetit Iudaea citatus
Agmina principibus causamque excusat Apellis,
Eruere insontem cupiens a turbine Christum.
45Inualuit populi fragor insonuitque procella
Tetraque centiloquis exclamat hiatibus hydra
Talia: "Iudaeam populos conciuit in omnem,
Quos usque huc docuit Galilaeis actus ab oris."
Hunc ubi Pilatus sub Apellae iure tyranni
50Audiit ac regno natum, intra tecta remisit
Herodis, qui tum Solymis erat aedibus hospes.
Hunc autem Christus postquam stetit ante cupitus,
Laetanti toto est gauisus pectore princeps.
Nam quaedam sperabat eo data signa uidere.
55Propterea multis praesaga oracula Christi
Scitatus, frustra surdas tentauerat aures.
At templi proceres instant et fraude maligna
Urgent assidui: resonat latratibus aether,
Vincla tenent humilem taciturnique oris Iesum.
60Ut uenator ouans cinctis indagine syluis,
Haesit ubi capreae genus intra retia dama,
Vociferante furit fremitu praedamque silentem
Circumstat, uacuas ingens it clamor ad auras
Latratusque canum rabido ferit aethera rictu.
65Haud aliter saeuit populus; stat ut agnus adactis
Forpicibus Christus, quoi ferreus opilio instat.
Herodes ubi nulla uidet responsa nec ulla
Signa dari se nec saltem proprio ore tueri,
Spreuit eum, spreuit totque agmina mente superba
70Et super indutum niueo delusit amictu,
In tua iura iubet tibi quem, Pilate, reduci.
Hactenus hos inter reges hostile fremebat
Dissidium, sed tunc animis sociantur amicis.
Pontius interea praeses uocat omne furentis
75Concilium populi Christo ad se rege reducto.
"Offertis mihi uos hominem, quem nulla seueri
Iudicii censura notat. Nam excussa patescit
Simplicitas ab utroque suae modo iudice causae:
Iudice uos", inquit, "testes Herode, reatu
80Supplicii nullo nobis damnante remissum."
Infremuere simul proceres emissaque uibrant
Spicula linguarum, saeuo tonat ore Megaera.
Quem nihil illa mouent, adeo stat fixus in almo
Robore, Trinacriae qualis iacet insula ad omnes
85Aeoliae flatus immota sonantibus undis.
Non sic Pilatus, sed in illo fluctuat aestu,
Passibus emotis tremit icto et uertice nutat.
Despectum stimulat uerbis, ut tela reuulsis
Perfringat iaculis et turbida nubila soluat.
90Praeside sed Christus multum mirante tacebat
Et mediante uiam, si qua unguibus eruat uncis
Insontem, munus populo Paschale petendus.
Iam prior ipse petit, iam Barraba, pestifer urbis
Seditio, innocuus populo et datur optio Christus.
95Barraba pontificum iussu leue uulgus iniquo,
Barraba conclamat munus solenne daretur.
Pontius ut uidit quod nil prodesset, atrocem
Sed magis irritet uesana plebe tumultum,
Barraba tum populo donatur carcere liber.
100Ut manibus iusto scelus omne a sanguine lotis
Credit et excussum Pilatus et ore fatetur,
Iuda sibi et natis ueniat cruor iste precatur.
Quaerit adhuc illis in fluctibus ire per altum
Et Iesu lacero saeuum placare furorem
105Pilatus mortem uel sic arcere supremam,
Corripiatur ait flagris caedendus adactis.
Illico lictor atrox hunc arripit ungue cruento
Virgineosque suis denudat uestibus artus.
Atque illum adductis manibus post terga reuinctum
110Alligat haerenti duplicata fune columnae.
Interea fasces et uirgea flagra ministri
Expediunt, accincta truces et brachia torquent.
Tunduntur sancti repetitis ictibus artus
Atriaque effactis resonant a carne flagellis.
115Defessis alii subeunt aliisque cruentant
Verberibus, alios infigunt ictibus ictus.
Brachia tum lassi tot per tormenta ministri
Collapsum tereti soluunt a marmore Christum.
Vestibus inde suis languentes induit artus.
120At noua portantem ludibria postibus amplis
Affusam excipiunt praetoria lata cohortem.
Rursus et incipiunt alii saeuire furores:
Arrepto Iesu, fracta cute uestis adhaesis
Vulneribus trahitur tumidosque exulcerat artus,
125Purpura coccineo chlamydem circundata limbo
Ducta super, sedit regali irrisus amictu
Iuncea praedura quoi spicula cuspide texta
Imponunt capiti, regni diadema futuri.
Quoi genibus flexis illudit miles adorans
130Alternatque ferox alaphas et ab ore cruento
Tetra uenena uomunt, ab harundine uapulat altus
Vertex ille dei, summi thesaurus honoris.
Intrauere caput spinae, fluit undique riuis
Destillatque cruor circum foedata per ora,
135Permixtus sputis. En est rubicundus ut uua
Pressa manu, cuius superauit lilia candor.
Pontius ire foras extra praetoria Christum
Iussit et ipse prior se fert ac talia fatur:
"En misere afflictum uobis adducimus illum.
140Saeuitum satis et ratio quam postulat ultra!
Ecce patens homo! Sarrano chlamydatus in ostro
Progreditur fixis redimitus tempora iuncis."
Tum magis infremuere furorque ardescit hiantum:
"Fige cruci, iam fige!" nefasque execrat. At illis
145Praeses ait: "Iustum uos hunc configite! Causa
Nulla mihi: satis hoc examine constitit insons."
Illi tela uomunt ore et iaculantur acerbo:
"Debet lege mori, quia quum mortalia gestet
Membra, deum sese lingua iactauit inani."
150Horruit inde magis Pilatus, et intima Iesu
Accito repetit praetoria; quaerit origo
Quae sit ei. Christo responsaque nulla ferenti
Rursus ait: "Mihi non loqueris, quem rite potestas
Est penes in te omnis, qua te seu tollere tigno
155Sublimem libeat seu uinctum absoluere possum."
Christus ad haec: "In me iuris tibi nulla facultas
Nec fas esse potest nisi desuper. Ille cerastes
Maius crimen habet qui me tibi traddidit atrox."
Pontius hinc igitur studio contendit inani,
160Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae.
Ni fremitu populus, ni tam synagoga reclamet:
"Caesaris esse negas, hunc si dimitis, amicus:
Caesaris imperio sceptrum regale repugnat."
Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
165Expauit Regemque foras educere iussit,
Ipse tribunali secto de marmore sedit.
Ante diem Paschae uenturum luce sequenti
Sol prope ad aetherias penetrauerat igneus arces.
Tunc irrisa deum Iudaea per agmina Regem
170Pontius ostentat. Populus "Cruce tollite fixum!"
Ingeminat. Praeses "Vestrum cruce figere regem
Mene", ait, "impelli?" "Rex haud nisi caesar habendus
Est nobis", sacrae responsa dedere tiarae.
Abnegat ipsa suo regi Iudaea rebellis
175Et sibi Romani sceptrum nisi caesaris esse.
Iccirco praeses formidine ductus auara
Traddidit his Christum configi in cornua tigni.
Haud mora, corripitur trabeaque exutus amictus
Induitur proprios et collo reste ligato
180Ducitur ingenti scapulas super arbore pressus:
Fert humero regni uenturi insigne trophaeum.
15.
Concursus populi tota ruit urbe frequentis.Hinc ignominiam uariis insultibus augent.
Et duo supplicii ducuntur in aequa latrones
Exitia, ut fures inter sit Christus iniquos,
5Par quoque uel similis sceleratis furibus esset.
Pondere sed quanto grauius uexatus anhelat
Sub cruce tam uasta, collum cui fune satelles
Astrictum tracta uix, heu, suffocat eunti.
Multa laborantem quamuis hunc turba sequatur,
10Pars tamen illa lutum, pars haec conuicia iactant
Fitque cibus cineres et amara absynthia potus,
Cantica derisus et laus infamia Christo.
Eduxere graui mersam maerore, procella
Oppressam comites in tristia funera matrem,
15Quae deducit aquas oculis solaminis expers.
Ah, quis eam tanto medicari uulnere possit?
Quis maris instar ei pectus sedabit ab aestu
Commotum belli? Lunam quis luce carentem
Sole laborante et moerentia sydera toto
20Placabit coelo? Tunc has super ethera uoces
Ore ferens imo gemitus a corde ciebat:
"Vos o, qui pedibus loca terrae seu mare uastum
Pupibus euentu rerum penetratis in omni,
Huc oculos uestraeque acies aduertite mentis,
25Si qua meo par est similisue aerumna dolori?
In me oculos intende, Pater uenerande, dolentem
Respice! Dura meum crassatur nausea pectus
Corque meum penitus uersum peruasit amaror,
Caligant oculi lachrymis et fonte perenni
30Exarsere genae turbataque uiscera moerent.
Ah, uideas animoque meos attende labores!"
Hos angiportis et per compendia questus
Ore dabat, natique uiam praeuerterat aegra,
Aegra suas inter comites. Ad compita portae
35Urbis eam sistunt atque omnis deficit oris
Halitus et toto labefactae corpore uires.
Hic tuba terribilem crepitu dedit aerea uocem
Et praeco indixit carmen ferale canorum,
Inceduntque cruces et flebile uoluitur agmen.
40Ut fures inter medius processit Iesus,
Horrenti cinctus diademate tempora circum,
Atque sub ingenti cruce pressos intulit armos
Languidus et sparso liuentem sanguine uultum
Matris ad aspectum, sese uidere uicissim,
45Proh dolor immersi peracerba strage dolorum!
Alter ab alterius duplicato uulnere rursus
Lapsus uterque cadit, premitur trabe Christus adacta.
At genus ad lachrymas agmen muliebre paratum
Tristibus insequitur planctuque ululante querelis.
50Christus ut assurgens ultra processerat aegro
Corpore, conuersoque haec ore sequentibus infit:
"O matres Solymae, matrum quoque germina chara,
Percite me deflere, super uos flete sed ipsas,
Flete super natos uester quasque edidit aluus!
55Namque dies aderunt quibus illae talia dicent:
O uentres steriles, qui non genuere, beati
Quaeque sibi nullos lactarunt ubera natos!
Incipient illo tum tempore montibus altis
Dicere: Vos in nos utinam conuersa cadatis,
60O iuga, nos etiam colles et saxa, tegatis!
Arbore nam uiridi si sic accenditur ignis,
Arida quae tandem tum robora flamma cremabit?"
Haec ubi, lenta gradu tardo uestigia duxit.
Nam dolor atque sua crux illum mole premebant.
65Stans igitur gemitum et suspiria mixta profundo
Pectore dat, leuat inde humero graue pondus onusto.
16.
Iamque locum subiere iugi quoi Golgotha nomen,Qui damnatorum tabentia corpora pandit,
Horrendus uisu et graue olentem spirat odorem.
Hic tot ob exhaustos et tot fera flagra labores
5Aruerat Iesu sub sicco lingua palato.
Propinant illi mala pocula uitis amarae,
Fatidicus sacro cecinit quae carmine uates,
Nec delibato calicis se proluit haustu.
Mox et lictor ei raptos abstorquet amictus
10Et spoliat corpus lacerosque exulcerat artus,
Dum trahit haerenti concretas sanguine uestes.
Nudus et urentes ad frigoris astitit auras
Christus, acu pellem et ferrugine pictus Hybera,
Noas, Iacche, tuae dulcedine desipit uuae,
15Unde pudenda nequam genitus deridet aperta.
Plena dolore graui mater miserabile uisu
Affuit: "Heu, quae te fera pessima, nate, uorauit?"
Haec dicens capite ipsa sui uelamen honoris
Coepit et aegra sui circundat foemora nati.
20Apparitor ea natum diuellit et ipsam
Deturbat; sociae secum duxere ululantem.
Christus et ante crucem subducitur, hostia sancta,
Incubuitque solo. Tunc se pro sontibus offert
Omnibus aeterno patri immortale piamen.
25Inde repente manus ambas et crura ministri
Corripiunt et tigna super posuere supinum.
Malleus et claui punctis sonuere retusis.
Tum primo dextram caeli quae condidit arces,
Iustitiae quae regna tenet, quae lumina caecis,
30Quae surdis aures et mutis ora resoluit,
Per medium palmae horrendo transuerberat ictu,
Ferreus unde trabem quadrato uulnere clauus
Transiit et ruptis stillauit sanguine uenis.
Membra dolore truci respondent, ossibus intus
35Obriguere suo contractae uiscere carnes
Et latus accurrit reuolutaque brachia ad ictum,
Hostili quo laeua manus ceruice pependit.
Hostis ab amplexu sese explicat, unde sinistram
Torquet in aduersum subducto pectore cornu
40Illiditque caput. Tum spicula iuncea subter
Et durum capiti subigit puluinar acumen.
Defecitque manus Christi torquente ministro
Nec laeuum potuit contingere laeua foramen.
Quid faciant aut quo protelent ordine corpus?
45Reste ligant et lata trahunt in cornua palmas
Brachiaque enodant et cratem pectore laxant.
At postquam signo manus est adducta secundo
Et confixa trabi pariter, sub pectora uenter
Contrahitur strictaeque suo cum foemore bases
50Sic imum efugere pedes et crura foramen.
Ergo a calce pedes innexa fune trahentes
Viribus extorquent amotaque ab ossibus ossa
Iuncturae laxant et toto corpore soluunt.
Et lumbi et scapulae costis et spina retexis
55Tenditur in longum seditque in pectore mentum.
At medias arcent et in ima foramina plantas
Malleus et clauus non uno perforat ictu.
It cruor et triplicem diffundit ab arbore fontem.
Haud mora, uexillo nam Rex attollitur alto,
60Solis in occasum, fixa cruce rupe cauata.
Inde triumphalis supra caput additur altum
Causa necis titulus Pilato a praeside missus.
Tres linguae hunc, terno uersu, ter nomine pandunt
Inciso Iesu totius regis Iuda.
65Ob quod pontifices ringi ac deradere frustra.
Utque duos secum crucibus fixere latrones,
Altior hos inter trabs est erecta cupressi,
Eminet et medium Iesu sublime tribunal.
Trans fera confixo ferratis uulnera clauis
70Illudunt uariaeque insultant undique pestes.
Praeterit ille caput quassans et talia iactat:
"Vah, demoliri templum qui te asseris ingens
Posse dei, tribus idem et te instaurare diebus,
Te modo met salua, summo es si natus Olympo,
75A cruce desilias manibus pedibusque refixis!"
Necnon pontifices, scribae populique senatus
Talia sese inter sistentes ore fremebant:
"Qui reliquos saluat, sibi deficit ille nec idem
Se saluare potest. At si rex esse laborat,
80Expediat ligno modo se et descendat ab alto,
Ut credamus ei. Si tam confidit amico
Numine, saluetur; dixit se numine natum!"
Quique residebat custos in gramine miles
Seruabatque crucem, deriso apponit acetum.
17.
Utque cibi et potus hausit libamen amarum,"Sic consumor", ait, "uatumque oracla peregi."
Praeuius huic mortis pallor subit ora, grauescunt
Lumina; tum dextrum ceruix accumbit in armum.
5Ipse graues oculos in coelum sustulit altum,
Pallentesque genae lachrymis maduere caducis
Et uox ingenti clamore suprema secuta est,
Qua manibus patriis animam commisit euntem.
Spiritus euicta morte et tepida ossa reliquit.
10Concidit hinc flexo caput illud amabile collo,
Cruraque pressa suo exanimum sub pondere corpus
Complicat inferiusque ruentia membra residunt
Et tendunt laxo laniatas uulnere palmas.
Laetifer hunc alta speculatus ab arbore serpens
15Victus ad infernas cruce, conto truditur umbras.
Horribilisque globus caligine densuit atra
Inuoluens omnem terram caelumque profundum;
Saxaque concurrere suos conisa per agros
Scissaque dissiliere, tremor concussit Olympum.
20Pars ingens templi crepuit, tum nobile uelum
Rupit et a toto sacrorum arcana reclusit.
A diis auditae uoces abeuntibus alto
Aethere, ploratus et lamentabile carmen.
Et ueterum monimenta patrum patefacta dehiscunt,
25Excita sacrorum redeunt in corpora manes:
Postquam surrexit Dominus, prodire sepulchris
Visa (genus sanctum) sanctaeque apparuit urbi.
Centurio attonito custos cum milite fixus
Stabat ab aduerso. Visa qui morte Tonantis
30Terrificis rebus per tot portenta secutis,
"Iste uir", inquit, "erat iustus diuinaque proles.
Quam uhemens animam, quam uoce emiserit ampla!"
At procul haec matrum globus aspiciebat acerba
Et matris comites Christi fidaeque ministrae.
35Quas inter Mariae Galileides: una minoris,
Altera maioris fuerat quae mater Iacob.
Tum patricidae populi spectacula magno
Obstupuere metu, simul omne reuertitur agmen
Territaque horribili feriebant pectora planctu.
40At Marie uirgo pulla circundata palla
Solis et orba sui radio cadit ante crucique
Haesit, odorato dans oscula plurima cedro,
Fusaque sic roseo tinxit se sanguine mater.
Tollitur hinc, niueis extensaque brachia palmis
45Sustulit alta uolens attingere uulnera nati.
Ter conata pedes amplecti stipite celso,
Ter reuoluta ruit rursusque erecta sub auras
Deficit et socias inter collapsa recumbit.
Illam curat amor tantae langore procellae;
50Ni faciat, tot uicta malis extincta peribat.
Iam iam pendentis nati miserabile corpus
Spectaclumque uidens tam flebile, tota refusas
Soluitur in lachrymas ululantibus orba querelis:
"Hei, mihi morte dolor, mihi funere acerbior omni!
55Non licet - ah! - te, nate, sequi me caede peremptam!
Nam sine te mea uita mihi quae uita futura est?
Quae mater uel quis fuit unquam talia passus?
Et potui superesse maris tot fluctibus acta?
Quippe solum omne mei longe est maris aestibus impar,
60Ah, matris meminisse tuae ne, nate, graueris,
Tam desolatae matris, neu despice fratres,
Nate, tuos, quamuis absint te in morte relicto,
Respice qui crucis alta tuae sunt signa secuti!"
Haec dicens lachrymis extillat et ora cruore
65Tincta lauat, pallens ut nati exangue cadauer.
18.
Postquam festa quies accenderat astra, parandisProdiit unguentis muliebris ab aede caterua.
Nomen idem cunctis et cura uidere sepultum
Marmorea Christum deflendo funere tumba.
5Et quum prima rosis aurora rubesceret ortis
Candidus et tenebras inter lucesceret aether
Maneque purpureum uicino flaret ab astro:
"Quis molem immensam saxumque immane reuellet?
Obuia quis nobis ad Christum obstacula tollet?"
10Talia dicentes ibant, tumulumque patentem
Emotoque uident reuolutum pondere saxum
Et super hoc iuuenem decus immortale sedentem.
Extemplo ut cursu penetrant in aperta cauati
Marmoris antra, uident alium candore niuali
15Indutum, dextra tumuli de parte micantem
Fulgureo uultu: muliebria corda pauescunt,
Custodum trepidus timor horrida concutit ossa
Lapsaque semianimum per terram corpora fudit,
Corpora rapta fuga nuper trepidante reuersa.
20"Vos, o faeminei non ultima gloria sexus,
Ne trepidate, pio quibus ardet amore beatum
Pectus!" ait summo coelestis ab aethere missus.
"Anne salutarem, qui uitae est auctor, Iesum
Quaeritis occisum? Gelida surrexit ab urna!
25En locus est uacuus uicta quo morte quieuit.
Pergite et actutum mea dicta referte uocatis
Principibus necnon eadem quoque dicite Petro:
Arua Tyberiadis Galilea uolubilis orae
Migrandum est uobis: ibi praeuius ipse uidendus."
30Haec ubi, mixta timor rapit inter gaudia mentes
Foemineas; in amica ferunt se tecta uolantes
Notaque discipulos faciunt ea uisa per omneis.
Hi uero ingenio muliebri haud credere quicquam,
Somnia quin delira putare et uana referri.
35Interea Petrum stimulis amor urget adactis:
Concitus unde ruit cursu, simul emicat alter
Fulmineis alis et, praepetis ocior aurae,
Praeuolat hic Petro et uestigia transiit ardens.
Primus et ad tumuli specus astitit ipse nec intus
40Se tulit, inspexit sed lintea solaque uidit.
At prior hoc uacuum qui tardior inuolat antrum,
Lintea seposita et sudaria uidit in una
Parte loci inuolui, diuino a uertice tegmen.
Et qui primus erat subiit specus ille secundum.
45Visa uiris fecere fidem surgentis Iesu
Sacraque fatidici patuere oracula uatis.
