1. Iuliano Gondo
Dum te defessum studiis curisque gravatum,Me sine ab urbe procul Signia rura tenent,
Et sine me campis solus spatiatus apertis,
Perfrueris coelo liberiore diu,
5An ne tibi effluxit nostrum de pectore nomen?
An sumus, ut quondam, semper in ore tuo?
Arbitror, ut quondam, sic nunc quoque Varchius ore est
Saepe tuo, qui te vere amat ex animo.
Nos non ambitio unanimes vesana, nec auri
10Sacra fames, toto quod patet orbe malum,
Sed studia et mores iungunt, eademque voluntas,
Et coelum, quod nos invicem amare iubet.
Quod si non rident aedis laquearia nostrae,
Fulget ab antiquis nec mihi splendor avis.
15Arva nec innumeris finduntur nostra iuvencis,
Sed modicas messeis area parva terit,
Quamquam o nec modicas olim, nec parva, sed amplas,
Ampla dabat priscae simplicitatis avo.
Et mihi recta tamen mens est, ne tempore in ullo
20Arguor intactam commaculasse fidem.
A nobis laesum nec se pote dicere quisquam,
Haec sunt pro magna nobilitate mihi.
Possum ego divitias, possum, Iuli optime, reges
Spernere, prae Musis est mihi dulce nihil.
25Quid iuvat ostrina tandem procedere veste,
Et fultam Pario marmore habere domum?
Stemmata quid proavum nobis longo ordine prosunt?
Plurimaque in prima fixa trophea domo?
Nascimur aequales omnes, foelicior ille
30Qui sua, non patrum facta referre potest!
Te tua nobilitat virtus, te fama parentum,
Quique tuo fulget plurimus ore pater.
Et tamen humanis subiectus casibus, ut nos
Cottidie innumeris exagitare malis,
35Nec tibi divitiae possunt expellere morbos,
Aut abigunt curas splendida facta patrum.
Crede mihi, studiis nil est iocundius iisdem,
Nec quicquam, vera maius amicitia.
Pythias et Nisus testes, quique invia nigri
40Regna Dei et Stygias vivus adivit aquas,
Quos inter ventura olim nos saecla reponent,
Usque adeo est omni tempore rara fides.
Ergo tam sanctum fidumque sequamur amorem,
Et simul incoeptum perficiamus iter.
2. Ioannibaptistae Busino
Ergo ego, ut incedam gemmis spectandus et ostro,Ionio credam turgida vela salo?
Et visam terras primo sub sole calenteis,
Ignotasque petam per maria alta domos?
5Et potero fratrem dulcesque relinquere amicos?
Et patriam, qua nil carius esse potest?
Ah ego vel potius gelidis in montibus opto
Stem lapis, aut cautes fluctibus aequoreis,
Quam me cura unquam gemmarum aut divitis auri
10Cogat natali longius ire solo.
Non ita me cupidum finxit natura benigna,
Spernere divitias et Deus ipse dedit.
O pereat quicumque auri male captus amore,
Caeruleas primus sollicitavit aquas,
15Nec timuit vastas ventis tollentibus undas,
Quamque videt capiti semper adesse necem.
Me dulces, Busine, iuvent ante omnia Musae,
Harum ego sim vates, harum ego sacra feram;
Has propter primo terras sub sole calenteis,
20Et peterem ignotas per maria alta domos,
Nec me terrerent vesani murmura ponti,
Sydera cum aequalis montibus unda ferit.
Non mihi deest animus, me non ignavia tardat,
In sola dicar lentus avaritia.
25An tanti esse putas Syrios Arabosque liquores,
Et ferre e tota divitias Asia,
Ut fragilem adversis committere flatibus alnum
Iratoque velis ducere vela salo?
O nimium infoelix quicumque ut dives obiret!
30Mille tulit terrae; mille pericla maris,
Et cras victurus, vivendi commoda semper
Prorogat, et medio flumine quaerit aquas.
A contra, nimium foelix, qui rure paterno
Exigua potuit conseruisse casa!
35Non fremitus pelagi, non hic horrentia castra,
Nec timet armatas in sua membra manus.
Hunc non excruciant fasces, non gloria vulgi
Sollicitat, tristis nec terit invidia,
Sed facilem vitam proprio non dives in agro
40Vivit ab insidiis atque labore procul,
Et tamen interdum maturas collegit uvas
Pomaque quae manibus severat ipse suis.
Agricolae modo flaventia demetit arva,
Dum canit agrestes rustica turba modos
45Ipse suas pecudes stabulis expellit, et ipse
Vimina carpentes increpat usque boves.
Nunc cerasa in thyrsum legit et benevolentia serta
Suspendit patrios sedulus ante lares,
Et modo traducit lentos in gramine somnos
50Fusus humi ad strepitum dulce sonantis aquae
Frigoraque ante focos, aestatem vitat in umbra
Securus quicquid post ferat hora, sequens
Hunc non turba procax sed simplex villica curat,
Praeparat et tenues ipsa ministra dapes.
55Hanc mihi, dii faciles, quaeso, concedite vitam,
Qualis Saturno regna tenente fuit.
3. ad Hannibalem Carum
Etsi te nostro tristari, Care, dolore,Pro magno inter nos mutuo amore scio,
Vis tamen et morbi, et cordis labor intimus urgent,
Ut tecum extremo hoc tempore pauca quaerar.
5Certe ego, uti nolim, sic non cohorreo mortem,
Sed mortis lentum tabificumque genus.
Et quamquam primo rapiar sub flore iuventae,
Non tamen idcirco plus perire dolet,
Vix dum septenos quater est traducta per annos
10Vita mihi nullo non labefacta malo.
An memorem, ut caros dulci cum fratre parentes
Extulerim parvo tempore paene puer?
Utque etiam occiderit vitae pars maxima nostrae
Iulius humana conditione deus?
15Mox etiam meminisse potes, decessit et alter
Iulius, Urbini fama, decusque sui.
An memorem Martellum etiam, Pardumque secutum
Usque per Elisias Astyanacta domos?
Foelices animae quae nunc florentibus arvis
20Antiquos laetae vivitis inter avos,
Et modo divinas per mollia prata choreas
Ducitis incomptas inter Amadryadas,
Et modo iucundos prostrate in gramine somnos
Carpitis ad murmur lene cadentis aquae!
25Cum tamen interea fatis ingentibus ipse
Nec vita possum nec bene morte frui,
Inter utramque diu conflictans, iam neque letum
Sperare, aut vitae consuluisse queo.
Me miserum, fatique mali treis amplius annos
30Heu iaceo nulla restituendus ope!
Quod si non alia formidine deterrerer,
Maior et urgeret pectora nostra metus
Tot gravibus curis finem daret una, brevisque
Quaeque potest eadem solvere cuncta vita.
35Foelices qui non venere in luminis auras,
Abstulit aut siquos et tulit una dies!
Non ego tam multis affligerer, undique curis
Versaret nec me tantus ubique dolor,
Quem tamen ut patiar moderate et pectore iusto,
40Ille rogat, qui mi cuncta iubere potest.
Ipse rogat Laurus, Lauro quis deneget unquam?
Quo melius, quo nil gratius esse potest?
Vivam, igitur, si vita potest tam triste vocari
Supplicium, quamvis morte magis miserum.
45Teque mihi ante oculos ponam quem pectore gesto,
Care mihi atque oculis carior atque anima,
Praesertim cum longa, nec infelicia prorsus
Tempora dent viridi sydera canitie,
Quod si etiam vitae decurso lumine nobis
50Instat iam summa meta suprema die.
Te, quaeso, o Laurumque mei servetis amorem,
Quos etiam Elysiis vallibus umbra colam.
Hoc precor, hoc tantum verbis unum omnibus opto,
Non moritur cuius vita duplex superest.
4. ad Ioannem Nerettum
Qui coeli spatia ampla hodie metitur et astraCras nihil, aut cineres conteget urna brevis,
Nec quisquam potis est celerem tardare senectam,
Aut unum e gelida demere morte diem;
5Et dubitamus adhuc tristeis, Nerette, querelas,
Abiicere, et curas pellere corde graveis?
Non furor est etiam lacrimas adiungere damnis,
Et quod erat mortale interiisse quaeri?
Ipse ego, cui teneris rapuit fortuna sub annis
10Dilectum cara cum genitrice patrem,
Mox etiam fratrem praestanti pectore et armis
Amisi, nostrae spemque decusque domus,
Tuque nihil, dilecte minus dulcissime Iuli,
Occidis, aetatis gloria prima tuae.
15Te, Martelle, etiam, primis te, Barde, sub annis,
Te saepe Astianax, luximus, atque diu
Quid referam, quantis post casibus atque periclis,
Heu miser, externas cogere adire domos?
Utque gravi post bella alieno tempore morbo
20Implicitus furvae limina mortis adi,
Qua liquidis Sebethus aquis petit aequora propter
Parthenopem, molli dum secat arva pede,
Utque etiam, solo studiorum incensus amore,
Pertulerim mille incommoda, mille feram?
25Adde quod oppressus damnis Laurentius iisdem,
Felsinea dudum vivit in urbe procul.
An taceam de te duris exercite rebus
Care, mihi quo nil carius esse potest?
Hos tamen atque alios constanti pectore casus
30Fortuna exupero fortior ipse mea,
Quin etiam solis inhiantes pectore toto
Divitiis iuvat his increpuisse iocis.
An nequeunt tristes languenti e corpore morbos
Pellere opes Tyrii strataque picta tori,
35An non et pauper coeli pulcherrima templa
Aspicit, et solis regibus arva virent?
Numquam ne insomnes intrant alta atria curae?
Num mors purpureos horret adire lares?
Ah miseri, num dulce minus vel gramine somnos
40Ducere vel puro fonte levare sitim,
Praesertim cum vere novo ridentibus agris
Mobilis herbarum suscitat aura comas
Nympharumque chori sparsi per colla capillis
Ludunt iucundo dum strepit unda sono.
45Tunc genus omne avium pecudum pectora amorem
Frondea per nemorum culmina dulce canit,
Et laetae pecudes per pabula laeta vagantes
Vespere vix superant limina, lacte graves;
Dat tellus segetes, poma arbor, pocula fontes,
50Antra domum, tegmen fraxinus, herba torum.
Hic ego sepositus vulgo curisque remotus
Optarim tecum vivere posse diu,
Et tecum molli requiescere lentus in umbra,
Dum gravis arentes aestus hiulcat arvos.
55O quae tunc lauro modularer carmina, quamquam
Longo est maiore dignior ille sono!
Nec pudeat pastores inter me ludere turbas
Interdum, et sacros transiluisse focos.
Talis vita olim cum nondum divitis auri
60Sacra fames animos ceperat orbe fuit;
Non ensis, non vallus erat, non horrida bella,
Cuncta tener placida pace regebat Amor
Haec si ego, qui tecum collatus, iure videbor
Esse nihil quanto te magis illa decent?
65Quem Musae Aoniis lactarunt vallibus, et cui
Ipse dedit sacros phoebus inire choros,
Qui rerum causas et vasti foedera mundi
Ante alios docta condita mente tenes.
An ne aliquid nostri post fata relinquitur et quae
70Vita bonis, et quae sit data poena malis,
Purpureo cur vere rosae, cur messibus aestas
Gaudeat et nullis turgeat aequor aquis?
Pluraque de genere hoc naturae arcana latentis,
Omnia sunt animo cognita, Iane, tuo.
75Ergo sollicitos aliis cedamus honores,
Nobis sint, quaeso, florea rura satis ;
Paupertas nulla est contentis vivere parvo,
Plura petit semper, plurima quisquis habet.
5. ad Laurentium Lentium
Exigui dum tu, Lenti, prope flumina RheniFelsineos celebras, arva beata, lares,
Illaque perplexi volvens enigmata iuris
Immoreris nimium sedulus in studiis.
5Nos hic Ethrusci non longe a fluminis unda,
Qua tuus antiqua lar vetus arte nitet,
Ocia florenti sine te traducere in urbe
Non laeti, heu curis cogimur usque novis!
Non tamen assiduo iuvat indulgere labori
10Et mortem exemplo pene vocare tuo.
Nam modo vulgus iners circum spaciamur ad aras,
Nunc medio serimus verba iocosa foro.
Hic ubi marmoreus non integer astra colossus
Vere humero insignis deficiente videt.
15Stant ubi et Herculei nuper multa arte labores,
Magnum equidem, sed longe inferioris opus.
Et tamen interea iocundos inter amicos
Dignum aliquid semper colloquimurque grave;
Hic etiam multum de te sermonis habetur,
20Ingenium laudat dum mihi quisque tuum.
Et modo Fesuleas, Lenti, conscedimus arces,
Qua tibi adhuc nostra stant gemina antra manu,
Et circum arboribus servant tua nomina trunci,
Lentius hic, illic cortice Laurus habet.
25Est etiam Lauri procero in stipite carmen,
Quod sancti aeternum pignus amoris erit;
Varchius hanc nullo nunquam celebrabit honore,
Sat meritis faciet nec tamen ille suis.
Vive diu, mihi sancta arbor, te, quaeso, nec imber
30Verberet, aut ventus, sol ve nocere queat
Ut ventura diu mirentur saecula laudem
Desuetam, et puram puro in amore fidem.
Hic memini, cum tu defessus, Laure, iaceres,
Insolitos volucres concinuisse modos,
35Certatim et zephiri circum strepitantibus auris
Spirabant dulci frigora amico sono,
Et leni aestivum suadebat murmure somnum,
Quae liquida e claro fonte cadebat aqua.
Ipse tuis varias immiscens frondibus herbas
40Texueram flavis caerula serta comis,
Et procul attonito mirabar pectore qualis
Maiestas, quantus surgeret ore decor;
Idem graminea fessum venantibus herba
Arbitror Orthigium decubuisse deum.
45At nunc assiduo studii nimioque labore
E facie cessit vividus ille color,
Et quae syderibus fulgebant aemula quondam
Lumina, sunt lapsa languidiora rosa.
O pereant leges et inania nomina, iura
50Quae nos hoc aevi nil, nisi furta docent!
Novi ego qui legum confisus diceret arte
Omnia se tuto posse patrare mala,
Atque reos legum inversis defendere verbis
Ipsaque multiplici fallere iura dolo,
55Quin etiam miseros opibus spoliabat avitis.
Proh scelus, et cunctis iam timor unus erat!
Tutius in terris fuerant sine legibus olim,
O cur non illo tempore natus ego?
Scilicet haec tantum spectant mala saecula fraudem,
60Omnes, divitias, fasque, piumque putant.
Hinc ipsos inter fratres natumque patremque
Iurgia et insano lis agitanda foro,
Hinc etiam nata est inter discordia amicos.
Ah miseri! sed non vera erat illa fides,
65Verus amor non curat opes, te, Laure, volente
Dispeream, si non omnia regna darem.
Et potius quam tecum uno contendere verbo
Praetulerim mille incommoda, nulle neces.
Quisque suos sequimur mores, mihi semper amicos
70Cura fuit sancta percoluisse fide,
Et te praecipue, quem primis iunior annis
Germani coepi fratris habere loco.
Vix bene adhuc puero decimus tibi fluxerat annus,
Sed tamen ingenio tum quoque magnus eras.
75Testis Picenae doctissimus Hannibal orae,
Hannibal aeterno iunctus amore mihi,
