1.
Accipe et hos versus, fulvum mutantur in aurum,En Heros capti, num tibi dextra Midae?
Plumbea, livida erant, splendent nunc aurea, nostra
Carmina: te te igitur vel pretiosa nitent.
2. ad eundem
Si te oculis specto, Terrarum es totus in Orbe.Si te animo inspicio, in te omnis compescitur Orbis.
3. ad Christianissimum Regem Henricum tertium | ex regno eius Sarmatico ad suum Gallicum regnum | mortuo Carolo fratre revertentem carmen tertium
Mille petite oris, totidem si regna vacassent,O Rex cunctorum superans diademate Regum,
Si libet, excelsas teneat mea Musa parumper
Aures ipse Poli Rector moderator et Orbis
5Iuppiter, ad cuius tremit omnis Regia nutum,
Saepe etiam voces mortalis suscipit imi.
Et nunc quippe Iovem, modulor, dum carmina, fari
Aetherium videor, videor divumque videre
Concilium, Heroas verto dum lumina ad istos.
10Sed libet audire. Invitat lux candida vultus,
Praeclara et facies. Cur non exordia sumo?
Ianus ego, dictus non ficto nomine Ianus,
Sistere sum me ausus gemina hic cum fronte, loquique
O seva Maiestas, laeta una est, altera tristis.
15Posterior dolet, anterior laetatur abunde:
Haec, velut optato adventu stat Gallia gaudens,
Illa ut discessu inviso Pollonia plorans.
Fronsea, quae cernis, quae sunt post tertia relicta,
Heu sculpta, heu Regis Caroli fert funera fratris;
20Qui supra, spacium quod regni extenditur infra,
Possidet in Coelo; non ne ergo is regnat Olympo?
Et tamen integro partim moerore fatisco.
En ridens ecce o Rex invictissime frons, en
Quae ante pedes cernit presenteis, resque futuras.
25Plus nimio est hilaris, laeteris tu quoque gaudet.
Terra, Aer, Pontus, Fratrem qui cesserat Orbe,
Te adventante, tuum Regno quod reddis avito.
Vere ubi perpetuo florebunt Lilia magna
Aurea, quae tecum simul aurea secla resument,
30Cum tua vis pacem ferat, et tueatur eandem,
Iustitiae, et cultu, ceu Sol, armisque corusca
Quicquid inest atri, disperdat lumine multo.
Henrice is properes (resonat clamoribus aether),
Tu nostris Princeps, Rex, Praesidium et decus oris
35Conatur Rhodanus violentos sistere cursus
Te expectare volens; totis se dedere et undis.
Eia igitur Patris o similis non nomine tantum,
Sit tibi iter foelix, facile, ac velocius Euro.
Per terram: obstantes sternantur vertice montes,
40Et iuga demittant Alpes, collesque supini,
Detur et a magnis fluviis via debita late
Per mare: semidei tollant ex aequore fluctus
Et celeres spirent aurae, ventique secundi,
Magnaque Portuni, praesens sit dextera navi.
45Mox ubi sceptra manu semper victrice tenebris
Antiquo in solio, proprio diademate fulgens;
Quin prius, accipias quam sceptra haec maxima sponte,
Et veniam, et pacem veniat quae victa resurgit
Effera gens, poscens: tua nunquam et bella retentet.
50Laetum quemque diem tibi sol, tibi Cynthia noctem
Usque ferat placidam; valeas firmissimus omni
Tempore, sit numque tibi Rex, quod gaudia turbet,
Et tibi Nestoreae contingant saecula vitae.
Haec gemino est Regi Ianus gemino ore profatus.
4. infoelices aliquorum casus simpliciter | per se sunt miserabiles descripsit
Germani quondam fuerant duo, Livius unus,Alter Maxmillus, genuit quos Maximus ambos
Ambos heri genuit, tali sub sydere, quali
Ipse fuit genitus crudeli, et sanguinolento.
5Maximus infaustae post sera crepuscula noctis
Augusti mille annis, sexagintaque septem
Quinque ultra centum, coelo labentibus alto,
Iamque senio gravis, incerto percussus ab hoste
Vulneribus cecidit (pietas) ter quinque receptis,
10Talibus, ut iaceat sine nomine turpe cadaver,
Qua celer interdum liquido pede currit aquosa.
Hinc volvens annus menses aequaverat omnes.
Tunc semel impulso pectus pugione peremit
Maxmillus Iannem, sibi avunculum, Cavalcantem,
15Hoc Patris ulcisci credens se funere mortem.
Amplius haud terna per campos messe vigente,
Hoc agi tur demum. Iannutius ortus Ianne
Sanguinis exhausit flumen de gutture Livi
Cuspide lethalis gladii, dum forte iacebat
20Aegrotus lecto propria Maxmillus in aede:
Cui caedes fratris subito pervenit ad aures.
Tunc tunica tantum, quam noctu ferre solemus,
Indutus, plantis nudus, nudusque lapillis
Prosilit, et qualis furiis agitatus Orestes
25Urbem per mediam stricto mucrone vagatur:
At frustra et fatum nequit vitare supremum.
Quotque parens, exul tot vulnera ab exule cepit
Fugit et ad Patrios manes miserabilis umbra
Discite mortales, casus nos volvere tantus,
30Et pravo incepto nunquam desistere sortem.
5. de musca et araneo
Exigua olim Musca erat infesta omnibus,Sicque in devitandis cauta sibi malis,
Ut nemo palmis capere, aut occidere.
Haec tandem illatis multis iniuriis,
5Fessa, videns in muro telam pendulam,
Illuc immisit leviter corpusculum;
Credebat molli nam sede quiescere
Tuto, ut molliter, haud ibi vidit araneum,
Qui latitabat vicini ore foraminis,
10Nescius adhuc deceptae sortis avinculae.
Sed postquam motus fuit undique sacculus,
Dum frustra tentat se solvere muscula:
Cruribus hanc textor cito grandibus atrahens,
Nunc moriare, inquit. Respondet: quid tibi?
15Carpentem somnum debebam delinquere,
Me stringe, excrucia me, non (precor) enneca.
Pergam, quod volo, non quod tu desideras.
Sic dicens animal crurosum, et grandipes
Oranti vitam consumpsit sanguinem.
2 20Saepe luit penas aliis obnoxius,
Cum non cogitat, illi, qui non laeditur.
6. ad Rufilium qui post malorum persecutiones | tandem voti compos sacris initiatus fuit
Rufuli venerande, licet non summa monetaIam caput abrasum teneat, moneatque sacrum te,
Impediat vestis nec longitudine gressum,
Omnia quae venient, et plus veneraberis ipsis:
5Quid tibi Iadra est visa? Quid et Crete? Mare?
Quid tibi remigium? Ad remos quid iure coacti?
Omnia vidisti praesens, Catus, alter Ulysses.
Non infecta, precor, sint nostrae pabula linguae
Suspicione, quibus tua nunc depascitur duris.
10Nam cui vis credam, si non tibi? Quis melius quam
Tu scis? Dixisti te propter verba malorum,
Propterque invidiam ventosa per aequora vectum,
Compede et astrictam tonso pepulisse carinam.
O sors, o lingua infames, o fama maligna.
15Fama volans passim totum compleverat Orbem
Te Dominum infamasse tuum non vera loquendo;
Quin quoque: sed sileo. Pedices meritoque tulisse.
Hoc ego non credam, dicat si verus Apollo.
7. in funus Henrici Fratris | vix prae dolore expressa nenia
Hei mihi, quis mihi erit praesto? Solare doloremTu mors dira meum. Iam iam mea lumina claude.
Plus satis, heu, vixi, nec nostrae parte iuventae
Longa mihi, ah quam longa huius sunt tempora vitae
5Quando mei unanimis conspexi funera fratris
Unicus is mihi Frater erat, spes unica, amorque
Unicus. Hinc non frater ero: sed solus et expes.
8. ad suos sepultos
Dilecti cineres fratris, vos atque parentum,Quos semper veneror, manes salvete sepulti:
Henrice, Bernardine, Lucretia, qui loquor hic, sum
Ianus Dominicus vester iam Cancianini,
5Iam salvete iterum, et me hoc expectate sepulchro,
Foelices, quando est vobis bona vita peracta
9. monumentum Filiis strenui civis Leonardi Cisternini, | marmoreum in Basilica
Ista Leonardus dat Cisterninus habereSaxa suis natis, cum premet atra dies.
Esse Spilimbergi populo vult usque fideles.
Qui contra: huc a re reicit, et tumulo.
10. epitaphium Beneventae
Hunc hilaris tumulum venerare accede viator,Namque boni adventus scilicet omnem habes.
Hic Beneventa iacet. Bene venit, mortua quando
Est bene, ceu vixit: nunc bene abire potest.
11. epitaphium Gabrielis Tersilii
Lector, est Gabrielis hic sepultumCorpus Tersilii, viri elegantis,
Docti, et munifici, probique ad unguem.
Haec te scire volebam amice lector.
12. epitaphium Sigismundi secundi Regis Poloniae
Sensile me rapiunt ad cantus gaudia marmorTam fortunatus quis fuit, estve lapis.
13. epitaphium Alberti Lavezzoli
Albertus Lavezzolus, vis plura viator.Te inclina. Sophiae hic membra sepulta iacent.
14. aliud
Egressa est anima Alberti de corpore dia.Mirum, quod potuit tam remanere diu.
15. epitaphium Bruti militis
Est situs hic Brutus, timuit quem quisque, et amavitIllum olim ferrum: nunc tegit, ecce, lapis.
16. aliud
Brutus versatus bellis, promptusque periclis,Ut Marti, Morti denique sic placuit.
17. epitaphium Iuliae de Ponte
Praeclari illa equitis coniux, quem Carolus altisOrnavit Quintus promeritum titulis,
Iulia Francisci Spilimbergi nobilis uxor.
Cui de Ponte genus, Principe Ponte obiens,
5Defleta hic Spolium liquit, coelumque petivit.
Quamvis illa absit, sis venerans tumulum.
18. aliud
Quam Venus et Pallas, Iuno, charitesque bearant,Iulia Iulaei gloria magna soli,
Frigida, et exanimis iacet hic sine lumine, et aura
Et pia si visa est, nunc miseranda latet.
5Quo specie? Virtus? Maiestas? Quo decor ille!
Ah fallax sensus: non ea viva polo.
19. in tumulo Propertiae Com. Polcenici Manticae, Mors
Poenitet heu facinus: si possem, falce periremHic nostri sexus gloria summa iacet.
20. quatuor subsequentia epigramata sunt quatuor e Confortibus | Dominis Spilimbergi Horatii Equitis
Omne, quod esse potest magni, non defuit urnaIncluso hac equiti. Iacet intus Horatius alter,
Vincislai, sui ipsius peremptori qui ignovit.
21.
Vincere laus alios. Vinci laus maior ab ipsoEt plusquam victor, dum moribundus amas.
22. Heustachii
Heu, heu: nulla potest, dici nisi Syllaba prima.Curo gemo, tunc dico, qui iacet hoc tumulo.
23. epitaphium cuiusdam Infortunati
Sensibus hic iaceo penitus divisus, amici,Viventes flete, heu + vobis mala.
24. epitaphium Phragmiciatti
Es bis suo terra, et bis, Phragmiciatte, sepultus.Non satis: inferius, Phragmiciatte, iace.
25. epitaphium Hadriani Politiani iurisc. | avunculi civis Utinensis
Clamosi qui verba fori compescuit aequeLegibus, atque reos morte tot abripuit:
Extremo in senio tulit huc mors Politianum.
Sero ultra est: frugi nempe miserta viri.
26. epitaphium Henrici Politiani Hadr. fil. iurisc.
Proh dolor, heu, heu, Henricus est hic Politianus,Urbem, orbem, leges, morte tua exanimat.
27. epitaphium Bernardini Rotheri Civis et Consulis Aquileiae
Hac Aquileiensis consul tumulatur in urna.Heu tam magnificus Rotherus ille iacet.
Concidit extorres contra, dum consulit Urbi,
Una est, aequa vi tota Aquileia solo.
28. Deiphilo Centano
Sapientia est Deus pater, tu hunc diligisPhilosophorum es maximus Deiphilae.
29. de Laudomis
Amore capta Physici LaudomiaDat se cubili, a physico tangi cupit.
30. ad Pamphilum
Non unam, plures dicis te, Pamphile, amare.Quid dicis? Nullam talis amator amat.
31. epitaphium Iuliani Goselini
Non est, sed fuit urna Iuliani,Quam cernis pario nitere saxo,
Intus nil, nisi inane continetur,
Scito autem in cineres eum reversum
5Musas pyxidi bus novem abstulisse,
Iniectumque suis movere cartis.
Illi pulveri arena cedat Hermi.
Huic cedat vacuo omnis urna Saxo.
32. epitaphium Valeri Faruli iurisc.
Valde iure valens sub mole Valerius, ista estDoctorem legum Mors sine lege tulit.
Quisquis es o lector, iuvenis miseresce sepulti:
Et hic dimidium nomen, abire volens.
33. epitaphium avari
Huc mictum, huc veniant canes cacatum,Sordidissimus hic homo est sepultus.
34. aliud
Ipsam credebas terram tibi, avare, deesse.En te terra tegit, spretaque terra iaces.
35. epitaphium Lobregadi
Lobregadi funus digno celebretur honore:Adsint ceratae, sed sine luce, faces.
Et sua ne lateat virtus, sit marmore sculptum.
Fecit, quod dicunt cum Ganimede Iovem.
36. aliud
Et gelidos lapides tumulorum Nympha frequentatClamanti extremos reddere prompta sonos.
Auditne credis, saxo num conditur isto
Lobregallus? Silet hunc, nam meminisse nefas.
37. epitaphium Blussi latronis
Affixa huic furcae sunt Blussi membra latronis.Non, si mille, satis, tot dedit ille neci.
Cum tegat is furcam, a furca non ipse tegatur,
Pro tumulo furcae immania membra puta.
5Nos autem membris quod verba infixa legamur,
Haud carpas; etenim sic legitur tumulo.
Perge iter inceptum laetus tutusque viator.
In septem partes Blussus obesse nequit.
Nullos nunc metuas, cum Blusso hic nempe latrones
10Sunt omnes, omnium pes fuit, arma, manus.
38. epitaphium coeci a nativitate
Hic iaceo in tenebris aeternae noctis et umbra.Aeque animo id possem ferre, si habere animum.
Sed si scire cupis qui sim: tua lumina claudet
Nunquam aperi. Sic sum, sic quoque natus eram.
39. epitaphium Tranquilli in fluvio demersi
Hac Tranquillus ego infelix sum conditus urna,Infoelix quantum quilibet esse potest.
Quid mea me virtus iuvit? Similasseque nando
Naiadas? Absorbsit me fluvii unda rapax.
5Centum annos Stygii errabo cis flumina Averni,
Quin semper, quamvis non caream tumulo.
40. epitaphium cuiusdam infamis
Urna quis hic iacet? Eius vis mihi dicere nomen?Belle tu poteris. Te precor istud age.
Clauditur et si quis, lingua iam utare sepulto,
Fac, quae tunc fuerat, cum antea vivus homo.
5Tene loqui vere an falso te sentio in actu?
Sentio? Et haud hominem te, urna, tenere. Vale.
41. in cardinalatum illustris Michaelis Turris
Cyziceas, olim septem miracula, turresVocales, altas fama canora sile:
En modo Iulais quae e terris sydera tangit
Vertice purpureo, mystica sponte sonans.
5Diva cane hanc Turrim, cedant monimenta priorum.
Haec est ars Christi, vivaque Petra Dei.
42. aliud
Quam nec certantes Boreae, nec turgida motuTerra quatit, fragor nec Iovis ipse potens:
Diva Adamantes succurrens vertice turris
Romano Atlanti non leve fulcit onus.
5Gaude Atlas, Romane Atlas: gaudete superna
Numina. Firma satis sunt modo Regna Poli.
43. aliud
Tam bene munitae quid Turri restat habendum?Claves. Res Turrim non decet ulla magis.
44. in obituro eiusdem
Obstitit immensis meritis praesentia tantiHerois. Romae non erat, ast Acedi.
Pontificem de more Patres fecere propinquum.
Hunc Deum assumpsit, ne minor esset eo.
45. serenissimo Venetiarum principi Paschali Ciconiae
Impera quae quondam Coelo gens praelia movit,Unde metu gelidi contremuere Poli,
Claraque sideribus facies expalluit, et se
Arctos in aequoreas praecipitasset aquas,
5Maxima ni Iovis ardentis tunc fulmine crebro
Sedibus aetheriis dextra tulisset opem:
Haec talis gens, montanis excita sepulchris,
Surrexit. Terris aspera bella facit.
Oppugnant miseros populos, disperdit et illos
10Non Otri iniecto, sed gravitate famis.
Congerit omnigenas fruges, occultat avare.
Rem, victum, vitam surripit arte dolis,
Saevos Anguipedes ast ecce Ciconia tollis.
O Princeps nobis Iuppiter alter ades.
46. ad illustrissimum Foedericum Renerium Fori Iulii Praetorem, | in quasdam reliquias perversorum lictorum
Perge Dei, o Numen, Sixtumque imitare latronesIn tales fueris impietate pius.
47. ad Foedericum Buiattum
Virtute eximia, summa et probitate colende,Quid Buiatte inquis? Dulcis amice sile.
Non ego sum tanti, quanti te pendere cogit
In te noster Amor, gignitur unde tuus.
5Sed tamen accipio grata haec tua carmina grates
En tibi ago, o esset te mihi digna Lyra.
48. privilegium cuisdam Sagonii phanatici
Nullis quidem plenissimo e collegioDissentientibus nec haesitantique,
Sagonio phanatico insulsissimo
Sic dicitur constare privilegium:
5Privatur iste legibus phanaticus.
49. in maledicum
Improbe homo et mendax nam sic te denique novi:Effigiem similem feris habere tibi;
Est ne tua haec scalptro an formata figura colore?
Te sculpi in glacie, pingi et in igne decet.
5Quin potius te diffingi, in nihilumque reduci,
Ut mala mens tecum, lingua mala et pereat.
50. aliud
Fistula dulce canit, fac quod fecere priores.Non vis discerno, sit bona lingua terra.
51. aliud
Sordide disce canis quid sit latrare Poetis.Maiora his arcus spicula noster habet.
52. in mortem Samuelis Marsilii
Hi tonitrus, gemitus, hi sunt suspiria venti:Hae pluviae lacrymae: hae nubila nigra, dolor.
Omnia in occasu Samuelis Iuppiter ipse
Condolet Hebraeum talem obiisse virum.
53. Horatium
Do coecis sonitu, do surdis indice: scis quid?Coecis et surdis quod dare ego nequeo.
Scilicet in partes tot sectum tempus et horas
Quot digitos, aures, lumina lector habes.
5Ast tibi, cui est visus, nec non audire facultas,
Omnes virtutes indico dico meas.
Per me igitur quam sint momenta fugacia nosce.
Consule facturus: fac propere id, quod agis.
54.
Non te ego Asellanum, nec dicam nomine AsellumSed dicam te asinum, es terque quaterque asinus.
55. de anicula, nomine dicta Anna
Nil magis est velox, quam tempus; temporis AnnaeEst multum, unde pigros vix movet Anna pedes?
56. de coniuge Liliae mortuae
Cui mechos coniux ducebat, mortua Lilia est.Flet vir. Quid? Capiti cornua dempta suo.
57. ad Marcellinam
Marcellina: tuus puer, est quo patre creatus?Respondet, ne erret, est pater huic veretrum.
58. ad uxorem ducturum
Nervosam fugias: mollem quaere atque venustamUxorem. Nervum non habet: ipse dabis.
59. de muliere quater nupta
Quatuor extinctis ubinam tumulanda maritisUxor? Nempe decet quattuor esse locis.
60. epitaphium praediviti et avarae feminae | quae ad mortem saepius aegrotare, et convalescere solebat
Quis tantam lapidis molem imposuere sepultae?Heredes: surgat ne rediviva, timent.
61. iocus de oculo Cyclopum
Unoculos illos, quae res tam mira fuisse?Ille etiam noster, qui sedet unoculus.
