Boccaccio, Giovanni Certaldo? 1313 - Certaldo 1375, bucolicum carmen, bucolicum carmen egl. bucolicum carmen (G. Bernardi Perini, 1994)

^1
2 Quis, precor, es, nostris in silvis exterus hospes?
³ Archas eram quondam pastorque et nominor Archas,
Incola Parthenii montis, nunc ductus in oras
Has casu. Video pecudes armentaque passim
5Pinguia, sed steriles agros et pascua nulla.
⁴ Miraris fortasse, senex, nam causa latens est.
Nunc, ni cura vetet, nostris succedito claustris
Et requiem longo paulum concede labori:
Et que sit tibi causa, precor, prepone viarum.
⁵ 10Sic ego parrasios umbris persepe viantes
Suscepi fessos: prospectat gratus Apollo
In meritos. Sed prima refer que causa latens sit.
⁶ Sunt in semotis colles silveque patentes
Herbis insignes et grandia pascua rivis
15Irrigua: has celeri contendunt undique cursu
Quas habeo fetas vacce redeuntque volentes
Uberibus plenis, que post pendentia natis
Prebent et tenues cogunt pinguescere lacte.
⁷ Est memoranda quidem grandis solertia vaccis.
20Ast ego visurus cupiens Amarillida veni.
⁸ Archades en nostram norunt Amarillida, queso?
⁹ Quis fuit in terris qui non Amarillida norit?
¹⁰ Quid secum tibi, care senex? Non cura sacrorum:
Despicitis dori tracesque altaria nostra.
¹¹ 25Circius, aiebant, veniet sumpturus honores
Quos vetus athletis dederat victoribus etas.
Hac ego deductus fama vincire capillos
Pastori vidi. Post hec quis cultus agrorum,
Qui mores essent, qui ritus queve bubulcis
30Artes servandi pecoris lactisque premendi,
Que nemorum leges, avidus cognoscere veni.
¹² Et nobis quidam nuper referebat etruscus
Ornatum arthoum sertis, sed lenta ferenti
Prestita quippe fides: obstabat inertia Circi.
¹³ 35Sic, hera, sic factum: verum narrabat etruscus.
Circius arripuit sertum; fuit Albula testis.
¹⁴ Inde novos alpes emittunt vertice fumos;
Hinc lupa cum geminis pressantibus ubera latrat,
Et vulpes ambire domos gallosque timentes
40Adverto tristesque malas ululare per umbras
Audio pastores rutulos et cuncta timere.
Cinnama nunc filices pariant et balsama taxus
Sudet cyrnensis, tristisque cicuta sabeos,
Postquam romuleis sic visum, prestet odores!
¹⁵ 45Indignans loqueris, video: tibi Circius egram
Commovit bilem; nolles redimitus adesset.
¹⁶ Quid non indigner? Potuit sors invida mundo
Crinibus arthois ytalas imponere lauros.
¹⁷ An possunt edos forsan saturare petulcos,
50Vel quid maius habent ytale quam syrmia laurus?
¹⁸ Non equidem nostros sentis satis, Archas, honores.
Has frondes pharetris Phebus victricibus olim
Ac cythatis, lauro facta iam Dane, dicavit;
Hinc veteres ytalis sacras fecere triumphis.
¹⁹ 55Que, precor, acta virum, quorum tam fulgida merces?
²⁰ O! longum narrare, senex. Sed pauca reportes
Parthenii silvis volumus sacroque Lyceo.
Linternus lybicas pestes revocavit ab arvis
Ausonicis fecitque potens has fundere virus
60In colles proprios, stomachis et mella falerna
Immisit legesque suas servare coegit.
Rusticus arpinas sulcavit vomere montes
Cyrtheos latio grandesque olidosque per altum
Hyrcos in Tyberim traxit domuitque superbos
65Cymbrorum tauros et currus fregit inanes.
Hircanas tygres cursu superavit Opheltes,
Armenosque equidem devictos arte leones
Et curvos Syrie pressos sub fasce camelos
Assyriosque greges et quos Eritrathalasson
70Litore servabat ratibus devexit in umbram
Tarpeii lapidis, cilicesque per alta volucres
Cepit et in spolium rostrum portavit et alas.
Allobrogis heduisque bobus belgisque iuvencis
Frontibus imposuit Daphnis virtute capistros,
75Et solitos errare iugis et ludere flexu
Pastores tanto contrivit robore fessos
Ut iuga demissa faciles cervice subirent.
Gryphes yperboreas rapientes unguibus olim
Quos nobis vitulos servabat maximus Hyster,
80Privavit pedibus iuvenis Corigillus aduncis.
Smirneus pastor, venetusque et grandis etruscus
Meonios dudum tauros ytalosque leones
Et tyrios apros stipulis domuere canoris.
Quid tam multa loquar? quid frustra cuncta revolvam?
85Hesperidum qui poma tulit, qui duxit hyberas
In Latium vaccas, qui vellera longa britannis
Abstulit aut frixo nudavit vellere colcos,
Et niveos meruere Iovis conscendere currus
Et plebis plausus et tempora cingere lauro;
90His Quiris veteri sancivit lege coronas.
²¹ Magna refers et laude quidem memoranda perenni.
Sed quid turbaris? Possunt meruisse nepotes
Quod nequivere patres. Est magnus Circius, hercle!
²² Heu! michi dic, quando meruit precor, iste nefastus
95Circius ut segnis nostros ambiret honores?
Huius avos memini venisse securibus altas
Cesuros silvas latias, latioque molosis
Infestos pecori; cui nunc mea nescia mater
Sponte manu facili lauros concessit avitas.
100Heu, quantum potuit celi vis plurima! Quondam,
Dum pastor luscus confringeret omnia ferro
Et nostras mactaret oves impunis et antra
Byrseo victor misere consummeret igne,
Non potuere duces flecti, cogente periclo,
105Ex gemino pastore gregis pereuntis ut alter
Esset campanus, cui par labor atque suorum
Exitium fuerat. Nunc unus Circius, hostis
Barbarus immanis, meritis nec laude refulgens,
Omnia solus habet, silvas pecudesque bovesque
110Ac insigne decus pastorum nobile sertum.
²³ Erras; hoc latii quondam voluere coloni.
²⁴ Confiteor; sic sepe dolor divertit inertes.
Non, veterum si fusca quidem sed sacra parentum
Hunc pietas miserum potuisset cernere finem,
115Martius in stigias umbras se sponte dedisset
Precipitem, senoni pardo nec credo dedissent
Inferias patres animas cum sanguine silve
Et reor in vacuum iuveni cantasset et anser;
Nec genitor genitusque parem sibi summere cladem
120Curassent canibusque dari lanianda latinis
Viscera. Quid repetam sanctos pulchrosque labores,
Felices anime? Vitam pulchrumque cruorem
Fudistis Rheno! Sibi fert Ercinia mater
Insignes titulos, et per spineta nepotes
125Distrahit, heu, nostros; cedunt nunc sydera cymbris.
²⁵ Quid veteres renovas, Batracos, nunc flendo querelas?
Dalmata pannonus graiusque et pessimus hostis
Affer iamdudum iuga, que portaverat ipse,
Imposuit vestris tauris traxitque per arva.
130Quid tandem? Silvis fuit hec et gloria nostris.
²⁶ Quid "nostris"? Forsan vestros non novimus agros?
²⁷ Crede equidem: nostis, sed non meminisse potestis
Dum genus egregium campis effulsit Aminte
Et cecidere trabes ex yndo culmine nigre,
135Et dum meoniis dixerunt iura colonis
Limpidus Eurotas quondam pulcherque Aracinthus:
Sed demum surrepta tuos devenit ad agros.
Nil sub sole novum: rapuistis, nunc rapit alter.
Sed tibi quid tanti, letos si summat honores
140Circius aut viridi circumdet tempora lauro?
²⁸ Egon erat latiis pastorum maximus et quem
Preferrent homines cunctis mortalibus olim.
Parte alia Daphnis post hunc pregrandis, in ipsum
Insultans turbavit agros. Hos quisque secutus
145Pro votis. Egonis ego, quia iustior esset,
Partes intravi, quod propter credita semper
Hostis eram Daphnis. Cui postquam Circius heres,
Pertimeo non forte velit renovare vetustas
Iras maiorum memorans vertatque secures
150In silvas gregibusque lupos immisceat acres.
Me miseram! que, queso, michi nunc tuta latebra?
Quo fugiam? quo tristis eam? Michi terra dehiscat;
Impia me coget genitrix intrare lupanar.
Me miseram! Furias educet Circius Orco
155Inclitus hoc serto: corvi per inane volantes,
Heu, rostris ventura sonant presagia veri.
²⁹ Debilis esne adeo quin possis ferre priores
Insultus? Facili solvuntur membra labore
Rhenicolis: septas quo possis robore valla,
160Fac circum fossas et magnis cinge rubetis;
Assint pastores sudibus, prepone molosos,
Da pueris fundas ac obstrue sentibus arctos
Introitus: persepe dii iuvere labores.
³⁰ Imbellis michi turba manet mollisque per umbras;
165Aspicis ut sterili nupsit me mater agello,
Cui nec litus adest nec grandis defluit amnis
Nec prerupta soli patiuntur devia currus.
Hincque meum robur iuvenes transcendere montes
Coguntur pedibus gregibusque referre iumentis
170Pabula. Si veniant, timor usquam nullus adesset.
³¹ Erige, fac, vires et firma robore mentem.
Vidi ego deflentem lacrimis Amarillida nuper,
Quam tu sponte putas cupido posuisse coronam,
Et nullis silvam letari floribus usquam;
175Fistula non cecinit, non era sonantia; Tybris
Effluxit tacitus undasque retraxit in alvum
Atque graves tacuere senes, tacuere palestre
Et tacuere nurus pariter clausumque Lupercal
Constitit et nullis monstravit gaudia ludis.
180Post, dum sedisset scanno iam Circius alto,
Conspicuas serti frondes prenubilus auster
Eripuit sonituque gravi devexit ad arthos.
O monstrum! Frondes dum defert ille per auras,
Exarsere quidem, tenuisque per alta favilla
185Vix est visa viris. Tunc qui pregrandis habetur
Archadibus pastor confestim dixit Aruntes:
"Hic iter in silvas faciet tibi, Rhene, propinquas,
In quibus ipse diem claudet condetque sepulcro
Quod tam grande rapit nomen putridumque cadaver;
190Vel si iterum veniat (quia flexit flamma parumper
In reditum fumos), faciet memorabile nullum".
³² O nostris mea sacra Pales gratissima silvis,
Fac firmes omen: repetat sua lustra bicornis
Belua nec nostros infestet cuspide campos.
195En tibi quam gemini sugunt mactabitur agna,
Tuque, senex Archas, cui tantum cernere cure,
Sis mecum. Nox atra venit; iam sydera celo
Surgere, nonne vides?, abiens permittit Apollo.