QUAERIMONIA DE MORTE ALEXANDRI CORTESII | AD HERMOLAUM BARBARUM
Roma quid excellens dabit et sublime suorum.
Barbare nunc operum, quod vulnera mentis et altum
Pellat ab afflicto iam dudum corde dolorem?
Forte triumphales arcus, signataque regum
5Marmora, nominibus claris monumenta laborum
Militiae, et stantes antiquo ex aere columnas
Ostentabit, opem vanam et solamen inane.
Rupis Aventinae tumulum, Tarpeiaque saxa,
Tot fora, tot circos, et longis eruta saeclis
10Moenia Carmentae gentisque Erimithandos arcem:
Iamque senem multaque cavam testudine molem
Amphithe atralis tecti. Vestigia celsus
Instar montis apex caput usque ad nubila tollens
Servat adhuc Thermas veteres, delubra deorum
15Semisepulta solo, et simulacra iacentia passim.
Adde peregrinos latices in moenia ductos
Atque superfusos Campano flumine pontes,
Et gelido Castella sinu praebentia latum
Fontibus hospitium clausisque natantia nymphis.
20Adde patrem Tyberim, cursu qui dura superbo
Inter saxa fremit regum prope busta suorum.
Adde novem iuga turritis crescentia muris,
Et divum tot templa super fundata cruorem
Innocuum, tot sarcophagos, tot sacra, tot aras.
25Magna quidem et nulli post hac imitabilis aevo
Roma fuit, quaecunque prior miracula mundus
Terrarum magnis diviserat intervallis,
Ipsa suo praedata orbem concluserat orbe.
Nil tamen inter tot veterum decora alta laborum
30Lumina delectat, nihil est quod leniat aegrum.
Nec secus accensis ardent corda ignea flammis,
Ac specus, aeterno candens ubi Mulciber astu
Sudat, et aethereo cudit nova tela Tonanti.
Ite ioci procul, ite sales, trahit omnia secum
35Gaudia Alexander, subito mediaque repente
Tam clarus sol luce obiit, Sententia certe
Vera nimis, Mors ingeniis est invida semper
Praecocibus, sic Lucanum, sic dura Tibullum
Sic alios tulit innumeros, impune per orbem
40Falcem agit omnisecam, et meliora severius aufert.
Singultire iuvat, iuvat exhalare dolorem
Fletibus, et lachrimis aperire cadentibus ora.
Sit facies confecta situ, sit plurima mento
Caesaries, animum cultus decet iste dolentem.
45Impetus in saltus agit, in spelaea ferarum,
Ut solus sine teste gemam, et suspiria ducam
Libera, ut ex imis resonent pulmonibus hausta.
Singultus Niobes, Hecubae lamenta movebo,
Flere iuvat, nec me quisquam lugere volentem
50Increpet, hoc casu lachrymas impendere sanctum est.
Res Elegis maior, Tragico querimonia cantu
Digna. Quid aetati potuit contingere nostrae
Tristius? Ablata est Romanae gloria linguae,
Occubuit Vates, qui nos aequabat Olympo.
55Nam neque Musaeus melior, neque Thracius Orpheus,
Seu faciles Elegos, seu regum bella cothurno
Diceret Heroo, laudata revixerat aetas
Hoc Duce, et aethereos flammis melioribus ignes
Aspirare sibi tellus gavisa Poetam
60Fuderat insignem, sed mors infesta tetendit
Insidias, brevis est semper fortuna secunda.
O immites Erebi furias, o immania fata,
Quae nostrum rapuere decus, crudeliaque astra,
Quae oppressere caput sacrum, circumdata lauro
65Tempora, quae neque cum fulmen iacit aethere ab alto
Iuppiter ausus erat rapidis contingere flammis,
Non sunt mortifero verita incestare veneno.
Synceras sine labe manus sine crimine pectus
Innocuum, dulces annos, alacremque iuventam
70Dum fruticatur adhuc, dum flore fruge superbit,
Contrivere, velut crepitans terit hordea grando.
Hei mihi, doctiloquis si sunt mala vatibus astra,
Quis coeli superabit opem? Quis fidet Olympo?
Arida et infoelix quae nunquam parturit arbor
75Caeditur, et steriles sua damnat inertia ramos,
Parcitur utilibus, lex est contraria coelo.
Servat enim segnes animos, ignavaque corda,
Egregios fortesque necat. Cortesia certe
Vicerat aetatem virtus, iuvenilibus annis
80Miscuerat senium gravitas, sub fronte Catonis
Fabricii mores pietas generosa Camilli,
Attiliique fides et nostri fervida Pauli
Relligio. Quo nos etiam nunc vertice cano
Imus adhuc, tener in viridi potaverat aevo
85Mnemosidum civis fecit vada Paegasus amnem
Nec fuit Aseraeis fidibus vel Apolline tantum
Inclytus, ad numeros etiam Demosthenis omnes,
Et Pherecydiacam venit Ciceronis ad artem.
Et geminas nunquam solitas concurrere laudes
90Quaesierat matura annis iuvenilibus aetas.
Quid referam genus antiquum, repetitaque rursum
Nomina maiorum generosa in stirpe nepotem?
Quid tabulas quid signa, quid tecta superbis
Alta superciliis, quid vasa argentea et aurum,
95Vasa quibus regum accipiunt convivia mensae?
Quid ve lares memorem antiquos, et caetera priscae
Ornamenta domus? Quae mors deridet, et ipsi
Despiciunt superi, quae nil fata impia curant?
Haec in vate nihil laudo, quibus Attalus olim
100Claruit, et Lydi famosa opulentia Croesi,
Quae ludens fortuna regit, mihi sola videtur
Extollenda animi virtus quae civibus aequat
Aethereis tamen haec sanctum servare Poetam
Non valuit, quid iam superest cui fidere fas sit?
105Sed neque Pierides et opacae sola Minervae
Ocia sectatus, cum iam foret orba parente
Et sine matre domus, curas utriusque gerebat,
Rexit et auxit opes, rebusque intenta gerendis
Provida sedulitas iuvenis patrimonia honestis
110Artibus evexit. Quid publica munera dicam?
Quidve clientelas? Populos, cum patribus urbis
Vatis in immensum nostri certabat amorem.
Pontifices ipsi quorum tribus alta coronis
Scintillant capita, atque ipsi qui fortia tractant
115Bella Duces, ipsi reges qui murice et auro
Exultant, et sceptra gerunt, coluere Poetam.
Tanta animo probitas, tantus lepor affuit ori
Suaviloquo, in vultu reverentia tanta venusto.
Suspicor et mortem nisi lumine capta fuisset,
120Non potuisse manus in sanctam extendere frontem.
Quae pietas, quae relligio, quae cura Tonantis
Non possunt nescire, quas fundere circum
Mane preces, ubi corda piis accendere votis
Assidue reparans ignes et sacra solebat.
125Interiit tamen et fato consumptus iniquo
In gelidam descendit humum vertendus in atram
Pulveris exigui parvo post tempore massam.
Heu crudele nefas, tanquam vitalibus auris
Indignus, terraeque gravis, coeloque perosus,
130Truditur ex hominum coetu, datur esca Trifauci
Dilaceranda cani atque horrentes fertur in umbras.
Haeccine virtuti merces? Haec dona parantur
Iustitiae? Insontes talis manet exitus umbras?
Siste tuos Helicon cursus, arescite lauri.
135Vel iurate alios nunquam praecingere crines.
Pirene siccare precor, convertere Dirce,
Quaere novos cursus, et more Arethusidos undae
Labere subter aquas pelagi, fugae sydera, postquam
Aoniae non est maior reverentia genti.
140Pierides plorate novem, tuque una sororum
Maxima Calliope, quae grandi heroica versu
Facta canis, nec tu diva Polymnia cultu
Splendida rhetorico. Tuque o quae suspicis astra,
Astra visaque poli, nitidosque intelligis ignes
145Aetheris Uranie, castris nam qualis Achilles
Dux erat Argolicis qualis fuit Hector in armis
Dardaniis, Agamennonia vel quantus in urbe
Tideus, hic vestros inter, dum vita manebat,
Talis erat tantusque viros, pars magna sepulta est
150Castalii cum vate chori, paecisa canorae
Fila Lyrae, cecidere manus, quibus ille solebat
Digna Sophoclaeo modulari carmina plectro.
Ah iuvenis miserande, tibi quod sydus iniquum
Tam celerem dedit occasum? Te forsitan arcu
155Perculit Aemonio Chiron, vel Syrius ore
Noxius ardenti, vel acuto mortifer ungue
Scorpius? Aut longo feriens mucrone Sagitta?
Quem superum accusem, quis tanti criminis author
Nescio, terribilem pare se multa astra figuram
160Nocte ferunt, caesae Perseus tenet ora Medusae,
Cepheus accinctus gladio, praetenta leonis
Terga ferunt, premit Hesperidum Tirinthius anguem.
Nescio quis tam grande scelus, tam immane sit ausus
Et tam infame nefas, radios non proferat unquam
165Astrorum quodcumque fuit pellatur ab axe,
In chaos antiquum redeat, neque prodeat unquam.
Nescio quo natura sibi contraria pacto,
Mox ut opus praeclarum aliquod partu aedidit, odit,
Et vorat, ingluvies illa haec Saturnia prolem
170Consumptura suam, vitae inimica suorum.
Hinc meus in rabiem transit dolor, omnia quando
Seu Deus id faciat, seu sors, seu sydera, nostri
Non habita ratione unco secat Atropos ungue.
Quantum erat ut iustos vatem concederet annos
175Degere, et aetatis saltem ad solatia nostrae
(Quae mora parva fuit) nostris superesse diebus?
Hic est quod mecum luctu contristat amaro
Et Latium et Tuscos, et tota Neapolis arva.
Mintius audito solvit sua lumina fato,
180Et noster ager, quaeriturque Maronem
In vate hoc caecidisse iterum, sublimis Olympus
Luce caret, nebulisque tegit caput ante serenum.
At veluti quando Phoebe venit obvia fratri
Vitalesque premit radios, elementa moventur,
185Terra dolet, turbantur aquae, subit aera pallor
Plumbeus, horrescunt sylvae, moerentque per agros
Gramina, iacturam patitur genus omne animantum,
Sic omnes vici atque urbes ubi cognita virtus
Vatis erat, tristi ore ferunt lugubria signa.
190Sed quid nostra iuvat manes querimonia? Functi
Corpore iam loca tuta tenent, gaudentque peracto
Curriculo adversae fugisse pericula vitae,
Non secus ac fluctus navis perpessa marinos
Gaudet in optato merces exponere portu.
195Nos pecori similes quod pinguia pascua tondet.
In lanienam imus, trahimurque in fata vicissim.
Hoc superest unum vatis solamen adempti.
Vos gemini fratres, et tu quae pignore tanto
Patria te iactas, et tu Romana iuventus
200Ponite defuncto tumulum, quem vestia omnem
Lunensis Pariusqve lapsis, viridisque Donysae
Marmor, et Aegypti, niveis ubi purpura nubit
Stigmatibus, riguum sub Apollinis arbore fontem
Sculpite, et ipse cubans in margine fontis ad undam
205Expectet cum pace diem, quo saecula flammis
Instauranda tubam sunt auditura sonantem.
Interea lentus iaceat, somnoque solutum
(Somnus enim potius mors est dicenda piorum)
Purpurei flores abeant rosa, lilia, serpant
210Circum humeros hederae, circum cava tempora lauri.
Haec animam curis functam mortalibus astra
Isse super, placidamque polo captare quietem
Significent, ubi nec Phlegeton, nec dira Celeno,
Nec Tytii volucres, nec saevi Ixionis angues,
215Tantaleae dapes, ubi non secat Atropos aevum.
Tum signate notis et tali carmine marmor.
Hic sua Alexander Cortesius ossa reliquit
Cum petiit coelos, et duxit in stra Poesim.
Tu vero Artidocae cuitor venerande Minerva
220Barbare relliquias cui fas invisere, nostro
Nomine dic pacem tumulo requiemque sepulto.
