6.
[11]
quam ob rem, sive hoc statueritis, dederitis mihi comitem
ad contionem populo carum atque iucundum, sive
Silani sententiam sequi malueritis, facile me atque vos1
crudelitatis vituperatione populus Romanus2 liberabit3, atque
obtinebo eam multo leniorem fuisse. quamquam, patres
conscripti, quae potest esse in tanti sceleris immanitate
punienda crudelitas? ego enim de meo sensu iudico.
nam ita mihi salva re publica vobiscum perfrui liceat ut
ego, quod in hac causa vehementior sum, non atrocitate
animi moveor4 — quis enim est me mitior? — sed singulari
quadam humanitate et misericordia. videor enim
mihi videre hanc urbem, lucem orbis terrarum atque
arcem omnium gentium, subito uno incendio concidentem.
cerno animo sepulta in patria5 miseros atque insepultos
acervos civium, versatur mihi ante oculos aspectus Cethegi
et furor in vestra caede bacchantis.
[12]
cum vero mihi proposui
regnantem Lentulum, sicut ipse se6 ex fatis sperasse
confessus est, purpuratum esse huic7 Gabinium, cum exercitu
venisse Catilinam, tum lamentationem matrum familias,
tum fugam virginum atque puerorum ac vexationem8 virginum
Vestalium perhorresco, et, quia mihi vehementer
haec videntur misera atque miseranda, idcirco in eos
qui ea perficere voluerunt me severum vehementemque
praebebo9. etenim quaero, si quis pater familias, liberis
suis a servo interfectis, uxore occisa, incensa domo, supplicium
de servis10 non quam11 acerbissimum sumpserit, utrum
is clemens ac misericors an inhumanissimus et crudelissimus
esse videatur? mihi vero importunus ac ferreus
qui non dolore12 et cruciatu nocentis suum dolorem cruciatumque13
lenierit. sic nos in his hominibus qui nos, qui
coniuges, qui liberos nostros trucidare voluerunt, qui singulas
unius cuiusque nostrum domos et hoc universum rei
publicae domicilium delere conati sunt, qui id egerunt
ut gentem Allobrogum in vestigiis huius urbis atque in
cinere deflagrati imperi conlocarent, si vehementissimi
fuerimus, misericordes habebimur; sin remissiores esse
voluerimus, summae14 nobis crudelitatis in patriae civiumque
pernicie fama subeunda est.
[13]
Nisi vero cuipiam L. Caesar,
vir fortissimus et amantissimus rei publicae, crudelior
nudius tertius visus est, cum sororis suae, feminae lectissimae15,
virum praesentem et audientem vita privandum
esse dixit, cum avum suum16 iussu consulis interfectum
filiumque eius impuberem legatum a patre missum in carcere
necatum17 esse dixit. quorum quod simile factum, quod
initum delendae rei publicae consilium? largitionis voluntas
tum in re publica versata est et partium quaedam
contentio. atque illo18 tempore huius avus Lentuli, vir
clarissimus19, armatus Gracchum est persecutus. ille etiam
grave tum volnus accepit, ne quid de summa rei publicae20
minueretur21; hic ad evertenda fundamenta rei publicae22
Gallos arcessit, servitia concitat, Catilinam vocat, attribuit
nos trucidandos Cethego et ceteros civis interficiendos
Gabinio, urbem inflammandam Cassio23, totam Italiam vastandam
diripiendamque Catilinae. vereamini minus24 censeo
ne in hoc scelere tam immani ac nefando aliquid severius25
statuisse videamini: multo magis est verendum ne remissione
poenae crudeles in patriam quam ne severitate
animadversionis nimis vehementes in acerbissimos hostis
fuisse videamur.
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
2 populus Romanus populo Romano a, Müller: om. lγ
3 liberabit scripsi (cf. Har. Resp. 49): om. α: exsolvitis βh: defendetis lγ: eripiam i: purgabo Müller
4 moveor AVβ（l2): movear ahl1γ
5 sepulta in patria Aah: sepultam patriam cett.
7 huic CAab1: hunc cett.
8 vexationem CV: vexantium Aahls: vexantiam bu
9 praebeo b (contra Arusian. K. vii. 486)
10 servis servo cod. Paris. 6602, Lactantius, de ira Dei 1. 17
11 non quam Lambinus: numquam Lactantius: quam codd.
12 dolore ac (et edd.) cruciatu nocentis suum b2shl2: dolore nocentis suum o: om. cett.
13 cruciatumque (om. que V) ahlo: ac cruciatum b2s: cruciatu tu
15 lectissimae C2: electissimae C1 cett.
16 suum βl2 et Schol.: om. cett.
17 necatum fort. e re p. necatos excidit
19 viri clarissimi CAV
20 summa rei p. summa rei p. dignitate a: summa dignitate rei p. βhx: summa re p. pauci dett.
21 minueretur diminueretur βh (minueretur... rei p. om. CAV）
22 rei p. fundamenta a
23 Cassio ox: om. cett.
24 minus hic inserui, nimis ante aliquid habent codd.
M. Tullius Cicero. M. Tulli Ciceronis Orationes: Recognovit brevique adnotatione critica instruxit Albertus Curtis Clark Collegii Reginae Socius. Albert Curtis Clark. Oxonii. e Typographeo Clarendoniano. 1908. Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis.
The National Endowment for the Humanities provided support for entering this text.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.