39.
quamquam huiusce rei potestas omnis in vobis sita est,
iudices; totam rem publicam vos in hac causa tenetis, vos
gubernatis. si L. Catilina cum suo consilio nefariorum
hominum quos secum eduxit hac de re posset iudicare,
condemnaret L. Murenam, si interficere posset, occideret.
petunt enim rationes illius ut orbetur auxilio res publica,
ut minuatur contra suum1 furorem imperatorum copia, ut
maior facultas tribunis plebis detur depulso adversario
seditionis ac discordiae concitandae. idemne igitur
delecti ex amplissimis ordinibus honestissimi atque
sapientissimi viri iudicabunt quod ille importunissimus
gladiator, hostis rei publicae iudicaret2?
[84]
mihi credite,
iudices, in hac causa non solum de L. Murenae verum
etiam de vestra salute sententiam feretis. in discrimen
extremum venimus; nihil est iam unde nos reficiamus aut
ubi lapsi resistamus. non solum minuenda non sunt
auxilia quae habemus sed etiam nova, si fieri possit, comparanda.
Hostis est enim non apud Anienem, quod bello
Punico gravissimum visum est, sed in urbe, in foro — di
immortales! sine gemitu hoc dici non potest — non nemo
etiam in illo sacrario rei publicae, in ipsa, inquam, curia
non nemo hostis est. di faxint ut meus conlega, vir fortissimus,
hoc Catilinae nefarium latrocinium armatus opprimat!
ego togatus vobis bonisque omnibus adiutoribus hoc quod
conceptum res publica periculum3 parturit consilio discutiam
et comprimam.
[85]
sed quid tandem fiet, si haec elapsa de
manibus nostris in eum annum qui consequitur redundarint?
Vnus erit consul, et is non in administrando bello sed in
sufficiendo conlega occupatus. hunc iam qui impedituri
sint4 * * * illa pestis immanis5 importuna Catilinae prorumpet,
qua po6 * * * minatur; in agros suburbanos repente advolabit;
versabitur in urbe7 furor, in curia timor, in foro coniuratio,
in campo exercitus, in agris vastitas; omni autem in sede
ac loco ferrum flammamque metuemus. quae iam diu
comparantur, eadem ista omnia, si ornata suis praesidiis
erit res publica, facile et magistratuum consiliis et privatorum
diligentia comprimentur8.
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
1 suum summum w, Halm
2 iudicaret ψ2, ed. R: iudicarit cett.
3 periculum peric. ς (cf. Rosc. Am. 9)
4 sint sequitur lacuna in codd. (2 vers. et 5 litt. in ς, 2 vers. in A, variant cett.）
5 pestis immanis (immanis et A) Aπφψω: om. σχ prorumpet Aφω: perrumpet σπψ: perrumperet χ
6 qua po... σχ: qua p. r. Aπψ1: qua populo Romano φ: qua poterit et iam ψ22 advolabit edd. VR: advolavit mei
7 in urbe Halm:...... σχ: L. Catilinae A: in castris (om. versabitur ψ1) πφψω: in rostris Lag. 24
8 comprimentur Lag. 24. Lambinus: confirmentur (-matur φ) mei
M. Tullius Cicero. M. Tulli Ciceronis Orationes: Recognovit brevique adnotatione critica instruxit Albertus Curtis Clark Collegii Reginae Socius. Albert Curtis Clark. Oxonii. e Typographeo Clarendoniano. 1908. Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis.
The National Endowment for the Humanities provided support for entering this text.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.