[76]
[77] nondum patiens quae nondum posset implere oraculorum sermones: aut 'dum' vacat, et est inpatiens Phoebi.
[78] bacchatur vates bene 'bacchatur'. idem enim est Apollo, qui Liber pater, qui Sol, unde ait Lucanus “cui numine mixto Delphica Thebanae referunt trieterica Bacchae” (5.73): unde in eorum sacris erat Phoebadum Baccharumque conventus.
[79] excussisse deum excuti proprie de equis dicimus: quod ideo traxit, quia Phoebus, id est Sol, equis utitur. et nunc Sibyllam quasi equum, Apollinem quasi equitem inducit et in ea permanet translatione: 'excussisse' ait, ut “excussus Aconteus” ; item 'fera corda domans', quod est equorum primum frenos pati et stimulos, ut “ea frena furenti concutit et stimulos sub pectore vertit Apollo” . quod autem dicit 'magnum deum', non re vera ait, sed retulit ad affectum colentis, ut “summe deum, sancti custos Soractis Apollo” : unicuique enim deus quem colit magnus videtur. 'excussisse' vero 'deum' pro 'excutere', tempus est pro tempore. est autem Attica figura, qua nos uti non convenit, quia hac licenter utuntur poetae.
[80] fingitque premendo componit, ut “et corpora fingere lingua” . componit autem ad moderationem certam dicendi: ut enim supra diximus, omnia quidem vident, sed non omnia indicant sacerdotes.
[81] ostia iamque domus patvere precibus scilicet. et quae antea ostia erant, patefacta aditus esse coeperunt.
[82] ferunt responsa quia ait supra “ora domus” .
[83] pelagi defuncte periclis non liberate pelago, sed marinis periculis: nam adhuc navigaturus est, sed sine ullo discrimine. 'defuncte' autem liberate: nam dicimus functos officio qui officia debita complerunt, unde et honoribus functos. hinc et defunctos mortuos dicimus, qui compleverunt vitae officia, unde est “et nil iam caelestibus ullis debentem” .
[84] sed terra legitur et 'terrae', unum tamen est. in regna lavini alii 'Latini' legunt, cuius tunc erant. sed quia divina loquitur, futura praeoccupat; postea enim Lavinium dicetur: licet possit ad Lavinum, Latini fratrem, referri, qui illic ante regnavit.
[86] horrida bella quae contra hospitem cognatumque suscepta sunt, ut Latinus dicturus est “arma impia sumpsi promissam eripui” .
[87] spumantem sanguine cerno quasi non praedicit, sed videt quod facturus est Turnus, ut “recalent nostro Tiberina fluenta sanguine adhuc” .
[88] non simois tibi nec xanthus Tiberis et Numicus, in quem cecidit. dorica castra Graeca. et re vera: nam Turnus Graecus fuit, ut “et Turno si prima domus repetatur origo, Inachus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae” .
[89] partus achilles Turnum significat. et sic hoc dictum est, ut in bucolicis “alter erit tum Tiphys et altera quae vehat Argo delectos heroas” . et hoc est quod dicit “obscuris vera involvens” , nam licet vera sint, latent: unde Apollo λοξίας dicitur, id est obliquus.
[90] natus et ipse dea de Venilia, sorore Amatae, ut “cui diva Venilia mater” . nec debet mirum esse Amatam fuisse mortalem, cum etiam Turnus, Iuturnae frater, mortalis fuerit: nam haec fuerant divina beneficia. addita ivno inimica. est autem verbum Lucilii et antiquorum, ut Plautus “additus Ioni Argus” .
[91] in rebus egenis per transitum ostendit famem futuram.
[93] conivnx iterum hospita nam et Paris ab Helena fuerat susceptus hospitio. 'hospita' autem more suo dixit. et bene ne aliquid inputetur Aeneae, quasi fatorum hoc esse praedicit.
[95] ne cede ne cedas, sed esto audentior quam tua te fortuna permittit. et bene adversa fortunae docet virtute aut vitari aut inminui aut patienter sustineri.
[96] via ratio, opportunitas.
[97] graia pandetur ab urbe propter Euandrum, qui eum in Tusciam missurus ad Tarchontem est.
