[80]
[81] monstrum quia et subito, et cum triginta porcellis est visa.
[82] fetu concolor albo expedita elocutio.
[83] viridique in litore fluviali scilicet. conspicitur sus Horatius “et amica luto sus” . sciendum tamen hoc esse vitiosum, monosyllabo finiri versum, nisi forte ipso monosyllabo minora explicentur animalia, ut “parturient montes, nascetur ridiculus mus” : gratiores enim versus isti sunt secundum Lucilium.
[84] pius Aeneas oportunum epitheton, quoniam rem divinam facit. tibi enim vacat 'enim' et tantum ad ornatum pertinet; integrum est ergo 'tibi', ut ex iteratione crescat augmentum: Terentius “o Mysis Mysis” . maxima ivno quaesitum est quae sit 'Iuno maxima': nam, ut diximus, variae sunt eius potestates, ut Curitis, Lucina, Matrona, Regina. et dicunt theologi ipsam esse matrem deum, quae terra dicitur; unde etiam et porca ei sacrificatur. ergo perite elegit epitheton, ut maximam diceret.
[85] mactat mactatio post immolationem est; unde bono usus est conpendio. sane hysteroproteron est in hoc versu: primum enim est 'cum grege sistit ad aram' et sic 'mactat', id est auget, perficit. sacra] sciendum 'sacrum' proprie esse quod ad deos pertinet. et hic breviter factum sacrificium dixit. cum grege ambitiose poeta triginta filios gregem dixit.
[86] fluvium hic 'fluvium' ipsum aquae cursum lenitum accipiendum est. quam longa est nocte in quantum longa est, ut “nunc hiemem inter se luxu, quam longa, fovere” .
[87] reflvens velut in alveum suum recurrens, ut Aeneas contra undas pergens descendentis celeritate propemodum uteretur.
[88] mitis vel ad Tiberim, vel ad stagnum referes.
[89] aequor aquis aquae ipsius aequalitatem; nam et post ait “placido aequore” .
[90] rumore secundo hoc est bona fama, cum neminem laederent: aut certe dicit eos ante venisse, quam fama nuntiaret venturos. aut 'rumore' pro 'Rumone' posuit; nam, ut supra diximus, Rumon dictus est: unde et ficus ruminalis, ad quam eiecti sunt Remus et Romulus. quae fuit ubi nunc est lupercal in circo: hac enim labebatur Tiberis, antequam Vertumno factis sacrificiis averteretur. quamvis ficum ruminalem alii a Romulo velint dictam, quasi Romularem, alii a lacte infantibus dato: nam pars gutturis ruma dicitur. ergo si fuerit 'Rumone secundo', favente fluvio intellegimus.
[91] labitur uncta vadis abies descendentis celeritate prope conscendit: Statius de disco “similisque cadenti crescit in adversum” . mirantur et undae laus Troianorum per phantasiam quandam ex undarum vel nemoris admiratione venientem.
[94] noctemque diemque fatigant ut “silvasque fatigant” : pro 'ipsi fatigantur'. an deest 'se', ut sit fatigant se: an 'diem fatigant' pro 'occupant et consummant'?
[95] superant flexus 'superant' transeunt, ut “fontem superare Timavi” . et hic ostendit non esse alveum fluminis rectum: quia Tiberim libri augurum colubrum loquuntur, tamquam flexuosum. variisque teguntur arboribus hoc est “hunc inter fluvio Tiberinus amoeno” .
[96] secant placido aequore silvas ostendit adeo perspicuam fuisse naturam fluminis, ut in eo apparerent imagines nemorum, quas Troianae naves secabant. Terentianus “natura sic est fluminis, ut obvias imagines” [nemorum] “receptet in lucem suam” .
[97] sol medium caeli conscenderat igneus orbem alterius scilicet diei.
[98] cum muros arcemque procul Palatinum vidit. nec situm praesentem considerare debemus: tunc enim nullis obstantibus aedificiis et Tiberi per lupercal, ut diximus, fluente, facile mons poterat videri Palatinus.
