[775]
[778] quo deinde fugam aut vacat 'deinde', ut 'tandem' 'gentium' 'locorum': aut intellegimus mente eum tractasse quod de campis milites solent ad castra confugere, et sic dixisse 'quo deinde'? scilicet, de castris quo fugietis ulterius? et hoc est melius; unde et sequitur 'quos alios muros'. et sic est dictum post cogitationem 'quo deinde'? sicut Terentius dixit “quid igitur faciam?” est ea autem amara accusatio.
[780] unus homo ac si diceret 'mortalis'. et bona attenuatio, cum supra dixerit 'Rutulum in medio non agmine regem'.
[783] infelicis patriae Troiae, in qua nunc sunt. vetervmque deorum Penates significat, quos semper coluere Troiani.
[784] miseretque pudetque sic Pallas “nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris” .
[788] acrius hoc teucri cum eum decedentem viderent.
[789] cev saevum turba leonem sensus hic est: haud aliter Turnus retro cedens petebat fluvium, ac solet leo, pressus multitudine, nec terga praebere propter iram et pudorem, nec posse, licet cupiat, in venantes impetum facere.
[793] ille quidem parenthesis. potis est 'ille' enim 'tendere contra potis est per tela virosque'.
[796] invaserat hostes aut speciem praeteriti temporis mutavit, aut tempora: nam cum dixisset 'invaserat', subiunxit 'vertit'.
[799] nec contra vires avdet saturnia ivno sufficere atqui favente numine debuit etiam contra multitudinem posse; sed hoc Iuppiter vetuit. sufficere subministrare.
[801] havd mollia ivssa ferentem melius quam Homerus hunc locum exsecutus est: salvo enim sensu vitavit et fabulosa et vilia; nam ille ipsas minas exsequitur.
[803] ergo quia numinis est desertus auxilio.
[804] nec dextra valet cum dixisset 'clipeo', non subiunxit gladium, sed dextram, ut ostenderet, eum nec se armis tegendo, nec hostem telis petendo valuisse.
[805] telis obrvitur Lucanus eundem sensum per declamationem “telorum nimbo peritura et pondere ferri” . tempora circum totus locus Homeri est.
[807] ivbae capiti pro 'quae in capite sunt'. umbo id est scutum, nam a parte totum significat.
[810] et piceum nec respirare potestas flumen agit ordo est 'sudor piceum flumen agit', hoc est sordidum, quia sine respiratione pugnabat.
[811] fessos quatit aeger anhelitus Probus ait “commodius hic est 'aeger', quam in quinto 'vastos quatit aeger anhelitus artus': quamvis consuetudo sit Vergilio ista mutandi” . quidam 'acer' legunt: et volunt in quinto 'aeger' aptius dictum de sene, hic de iuvene 'acer' melius convenire.
[812] tum demum postquam se aliter evadere posse non vidit. omnibus armis 'cum' minus est.
[813] ille svo cum gurgite flavo hysterologia est 'cum ille eum excepit': non enim procedit 'cum suo gurgite', quasi posset fieri, ut eum Tiberis sine suis fluentis exciperet. sane quaerunt multi, cum Tiberis Aeneae faveat, cur liberaverit Turnum; sed solvitur ista ratione: nam ob hoc Turnum esse liberatum, ut maior Aeneae gloria servaretur. alii tradunt a Thybride, qui Aeneae favet, nunc Turnum in Iunonis gratiam esse servatum.
