[401]
[402] avertens 'se' subaudis, hoc est cum averteretur, ut “tum prora avertit” . rosea pulchra.
[403] ambrosiaeque comae aut unguento deorum oblitae, hoc est ambrosia, aut certe abusive dixit 'divinae comae'. ambrosiaeque comae divinum vertice odorem] est hypallage, ut sit divinae comae ambrosiae odorem spiravere.
[404] spiravere exhalaverunt. vestis defluxit quia dixit supra “sinus collecta fluentes” .
[405] vera bene 'vera' de qua ante dubitabatur. incessu hoc verbum apud Vergilium saepe pro honore ponitur, ut “ast ego quae divum incedo regina” et mox “forma pulcherrima Dido incessit” . matrem agnovit nunc matrem agnoscit; nam deam esse iam superius dixerat.
[406] fugientem celeriter abscedentem, ut alibi “ad terram fugit” . voce pro oratione.
[407] quid natum totiens saepe. et aut κατὰ τὸ σιωπώμενον intellegimus saepe eum esse delusum; aut certe secundum ipsum Vergilium, qui ait in secundo “cum mihi se non ante oculis tam clara videndam obtulit” . multi tamen volunt in hoc ipso loco saepe eum esse deceptum, ut in habitu, in interrogatione, in responsione, in auguriis. vel 'totiens crudelis', quotiens fallis aut dissimulas. tu quoque sicut Iuno ceterique dii, qui Troianis inimici sunt; quos et in secundo libro ostendit, ubi ait “inimicaque Troiae numina magna deum” . falsis ludis imaginibus] ideo quia virginem, quia venatricem, quia Tyriam se dixerat.
[408] cur dextrae ivngere dextram maiorum enim haec fuerat salutatio, cuius rei αἴτιον, id est causam Varro, Callimachum secutus, exposuit, adserens “omnem eorum honorem dexterarum constitisse virtute” . ob quam rem hac se venerabantur corporis parte.
[409] veras avdire et reddere voces?? sunt multae reciprocae elocutiones, ut hoc loco; sunt multae unius partis utrique sufficientes, ut 'tenemur amicitiis', ridiculum enim est si addas 'mutuis', cum amicitiae utrumque significent, sicut Fronto testatur. item sunt elocutiones, quarum una pars plena est: quae si convertantur, habent aliquid superfluum. in Sallustio “in tugurio mulieris ancillae” : bene addidit 'ancillae'. at si dicas 'in tugurio ancillae mulieris', erit superfluum 'mulieris'; ancilla enim et condicionem ostendit et sexum. item “res erat praetoribus nota solis” . hoc suffecerat. male ergo addidit “ignorabatur a ceteris” . quod si convertas, nihil esse superfluum invenitur.
[410] talibus incusat incusare proprie est superiorem arguere, ut in Terentio pater ad filium “quid me incusas Clitipho?” accusare vero vel parem vel inferiorem, ut in eodem ad maritum uxor “me miseram, quae nunc quam ob causam accuser nescio” . et hoc proprietatis est, licet usus male ista corrumpat. sciendum tamen est Terentium propter solam proprietatem omnibus comicis esse praepositum, quibus est quantum ad cetera spectat inferior.
[411] at venus ordo est 'at Venus dea'. obscvro aere nebula, cuius definitio est.
[412] circum dea fudit figura est tmesis, quae fit cum secto uno sermone aliquid interponimus, ut alibi “septem subiecta trioni” . sed hoc tolerabile est in sermone conposito, ceterum in simplici nimis est asperum; quod tamen faciebat antiquitas, ut “saxo cere comminuit brum” .
[413] cernere ne quis eos causa cur fecerit. ex hoc enim pendent cetera quae sequuntur.
[414] moliri hic pro struere posuit et per hoc facere, ut infra “molirique arcem” . aut veniendi poscere cavsas scilicet ne saepe narrando crebrum patiatur dolorem. unde melius ad Aeneam refertur “medio sic interfata dolore est” . 'poscere' autem nunc inquirere, alias petere. et praeponitur magis accusativo casui, dicimus enim posco magistrum lectionem, non a magistro posco.
[415] ipsa paphum civitatem Cypri. et non sine ratione est quod in decimo libro plura sibi loca grata vel sacrata commemoret, hic ad Paphum solam abisse dicatur, quia Varro et plures referunt in hoc tantum templo Veneris quibusvis maximis in circuitu pluviis numquam inpluere. sublimis divino incessu. sublimis] id est sublimiter, nomen pro adverbio.
[416] laeta ecce proprium Veneris epitheton. vel 'laeta', quia tectum nebula filium in tuto habebat, vel quod insulam suam repetat; vel ideo Paphum revisit laeta, quia serenis laeta congruunt, et necesse est ut laeta sit Venus ubi semper serenum est, quippe ubi pluere numquam dicatur. sabaeo Arabico. Arabiae autem tres sunt, inferior petrodes eudemon, in qua populi sunt Sabaei, apud quos nascitur tus. dicti autem Sabaei ἀπὸ τοῦ σέβειν, id est venerari, quod deos per ipsorum tura veneramur.
[417] ture calent arae sertisque recentibus halant ecce unde supra dixit “haud equidem tali me dignor honore” , quia Aeneas hostias obtulerat, quarum hic mentio non fit. quod autem 'recentibus' dixit laus loci est, qui semper flore vestitur, ut omni tempore Veneri flores praesto esse videantur. sertis sertum et serta cum nihil adicitur dicimus, ut hoc loco: item alibi expressius “serta procul, tantum capiti delapsa, iacebant” . si autem sertos dixero, addo flores, si sertas, addo coronas, ut Lucanus “accipiunt sertas nardo florente coronas” (10.164). et hoc in multis nominibus observandum est, ut genus ex adiectione formetur: qua detracta in neutrum cedat necesse est, ut piscinalis locus, piscinalis cella, piscinale; sagmarius mulus, sagmaria mula, sagmarium. halant pro olent.
