[662]
[664] quem telo primum deicis Homericum est interrogationem ad ipsum referre, qui describitur, cum semper sic musae interrogari consueverint, ut “vos o Calliope, precor, adspirate canenti” . aspera virgo epitheton ad officium belli respiciens, alias incongrue virginem asperam dicimus.
[666] evneum quia Latina est declinatio, ideo 'ne' accipit accentum: nam Statius quia Graece declinavit, graecum accentum posuit dicens “Euneos ante et nunc ante Thoas et Euneon audit” .
[667] longa abiete hasta abietali: nam arborem pro hasta posuit.
[671] suffuso casuro: nam 'suffusi' equi dicuntur quos vulgo incespitatores vocant. alii 'suffosso' legunt, id est praecipiti et iam cadenti.
[672] dum subit scilicet, dum se ad sustentationem ruentis inclinat. et vult utrumque tanta celeritate esse percussum, ut unum ictum putares: inde est enim 'praecipites pariterque ruunt'. inertem nudam. an nihil proficientem?
[673] his addit amastrum adiungit.
[674] sequitur pro 'persequitur'.
[678] armis ignotis novis, inconsuetis: vel ignobilibus, id est non conspicuis. iapyge Apulo.
[679] pellis erepta ivvenco id est lorica: nam proprie lorica est tegimen de corio, tamquam de loro factum, quo maiores in bello uti consueverant.
[680] caput ingens oris hiatus amphibolon; sed melius est 'ingens hiatus'.
[682] agrestisque manus armat sparus bene 'agrestis': nam sparus est rusticum telum, in modum pedi recurvum: Sallustius “sparos aut lanceas, alii praeacutas sudes portare” . Varro ait “sparum telum missile, a piscibus ducta similitudine, qui spari vocantur” . alii 'sparus' a spargendo dici putant.
[683] vertitur in mediis id est agit: nam Graece dixit ἀναστρέφεται. toto vertice supra est sic Statius de Capaneo “et totum transcendit corpore bellum” .
[684] hunc illa exceptum fraude circumventum, ut “aemulus exceptum Triton” . agmine verso aut converso impetu suo: aut adversariorum conlato agmine.
[685] traicit vis iactus ostenditur.
[686] silvis pro 'in silvis': et est archaismos.
[687] muliebribus armis usus obtinuit, ut innuptas 'virgines', nuptas 'mulieres' vocemus: nam apud maiores indiscrete virgo dicebatur et mulier. utrumque enim sexum tantum significabat, ut ecce hoc loco dicit 'armis muliebribus', cum Camillam innuptam fuisse manifestum sit. item in bucolicis legimus “a, virgo infelix” , cum Pasiphaen constat ex Minoe ante amorem tauri liberos suscepisse: Terentius etiam mulierem post partum virginem vocat.
[688] nomen tamen havd leve patrum manibus hoc referes telo cecidisse camillae inrisio est amaritudinis plena: nam si voluerimus simpliciter accipere, ut ita sit dictum quemadmodum supra “Aeneae magni dextra cadis” , incipit contrarium esse superioribus. unde melius est, ut perseveremus in sensu et ita sit dictum: magnam re vera gloriam laturus est ad manes parentum, quem feminea tela superarunt.
